Władysław Gomułka – naiwniak czy fanatyk

21 października 1956 Władysław Gomułka został I sekretarzem KC PZPR, zastępując na tym stanowisku Edwarda Ochaba.

- Był Gomułka politykiem, któremu historia i współcześni pamiętają wiele, a wybaczyć mu nie mogą przede wszystkim końcówki jego rządów, fatalnego grudnia 1970 roku. Podniesienie cen przed świętami Bożego Narodzenia świadczyło o kompletnym braku realizmu – mówił dr Janusz Osica. – Niestety dodatkowo był tym, który zdecydował się na użycie siły przeciwko protestującym, zdecydował się na strzelanie i krew.
Historycy uważają, że życiorysu Gomułki z ostatnich miesięcy rządów nie można odrywać od lat wcześniejszych.
- Dorastał jako człowiek lewicy w warunkach bardzo ciężkich. Zaczynał od sympatii dla Polskiej Partii Socjalistycznej. Wywodził się ze środowiska chłopskiego, sam był zwykłym robotnikiem fizycznym. W szeregi partii komunistycznej trafił dopiero w roku zamachu majowego, czyli w 1926 – mówił dr Jan Sałkowski.
Za działalność w strukturach komunistów Gomułka trafił na dwa lata do więzienia, między 1932 a 34 rokiem. Później odbywał szkolenie w Moskwie i znowu spędził ponad dwa lata w więzieniu. W 1943 roku Gomułka został sekretarzem generalnym partii komunistycznej w Polsce.
-  Tutaj zaczyna się jego największa karta życiowa, a jednocześnie jeden z największych dramatów – mówi dr Jan Sałkowski. – Gomułka nie chciał narzucać Polsce stalinowskiego sposobu rządzenia, widział potrzebę elastycznego wprowadzania nowego ustroju.
Był człowiekiem, który chciał tworzyć polski socjalizm, a nie jak wtedy mówiono socjalizm "przez ruską kalkę”.

– Gomułka miał złudzenia, że uda się utworzyć samodzielną i niezależną komunistyczną Polskę – uważa dr Janusz Osica. – Od początku wykazywał się ideowością na pograniczu fanatyzmu, był święcie przekonany, że miał rację. I to doprowadziło go później do tragedii.
Według historyka negatywna ocena Gomułki dotyczy tylko ostatnich lat jego życia. Gdyby umarł pod koniec 1956 roku, bez wątpienia zasłużyłby na miano jednego z najwybitniejszych Polaków XX wieku. Pod koniec lat 60.-tych, kiedy atakował inteligencję, doprowadził do wydarzeń z marca 1968 roku i użycia milicji i wojska do zbrojnego spacyfikowania protestów na Wybrzeżu, zasłużył się narodowi fatalnie, zepchnął Polskę w beznadzieję małej stabilizacji i w "dyktaturę ciemniaków”.

Posłuchaj archiwalnych dźwięków zgromadzonych w serwisie marzec68.polskieradio.pl oraz zobacz serwis poświęcony Januszowi Szpotańskiemu, który za krytykę rządów Gomułki trafił do więzienia.

Posłuchaj życiorysu Władysława Gomułki w archiwalnej audycji Andrzeja Sowy z 1996 roku z cyklu "Na historycznej wokandzie”. W roli oskarżyciela głos zabrał  dr Janusz Osica, a obrońca był dr Jan Sałkowski.