Krajowa Rada Narodowa – zamach stanu w podziemiu

W noc sylwestrową z 1943 na 1944 roku powstała Krajowa Rada Narodowa – samozwańczo ustanowione przez członków Polskiej Partii Robotniczej ciało polityczne. Według założycieli miało ono pełnić funkcję polskiego parlamentu i stanowić alternatywę dla Rządu RP na Uchodźstwie.

Bolesław Bierut odznacza byłych członków Krajowej Rady Narodowej w Pałacu Belwederskim, od lewej: Stanisław Grabski, Roman Zambrowski, Bolesław Bierut, Wacław Barcikowski, Kazimierz Mijal, Władysław Gomułka, Antoni Korzycki, PAP/CAF 9.01.1948

Krajowa Rada Narodowa powstała w czasie gwałtownej radykalizacji poglądów różnych warstw społecznych w okupowanym kraju, zwłaszcza wśród robotników i chłopstwa. Wykorzystując społeczną dezorganizację, Polska Partia Robotnicza wzmocniła tym samym swoją pozycję.
Władza konspiracyjna
– Intencje kierownictwa i sekretarza partii Władysława Gomułki pod koniec 1943 roku były takie, by w to dzieło wciągnąć możliwie najszersze i najliczniejsze siły polityczne – mówił w aud. Elizy Bojarskiej w 1995 roku historyk prof. Eugeniusz Duraczyński. – Czynione jednak w tej kwestii zabiegi i wysiłki przyniosły tylko nieznaczne rezultaty.

Nz: Bolesław Bierut, pierwszy przewodniczący KRN, aut. Roman Burzyński, źr. Bolesław Bierut "Sześcioletni plan odbudowy Warszawy", Warszawa 1950, Wikipedia/dp

19-stu uczestników pierwszego posiedzenia Rady nie reprezentowało wszystkich frakcji politycznych, a tym bardziej sympatii politycznych społeczeństwa. Wśród założycieli KRN było aż 14-stu członków PPR-u, dwóch działaczy socjalistycznych, a resztę stanowili przyszli reprezentanci ruchów ludowych. Początkowo na czele Krajowej Rady Narodowej stanął Bolesław Bierut, którego nominacja miała "uspokoić" Moskwę, bez wiedzy której odbyło się założenie KRN.
– Krajowa Rada Narodowa reprezentowała porządek rewolucyjny – mówiła historyk prof. Krystyna Kersten. – Był to początek transformacji systemowej, która dokonywała się w Polsce. Można powiedzieć, że powstanie KRN-u było zamachem stanu w podziemiu.

W kontrze do Londynu
Działalność KRN ograniczała się głównie do wygłaszania oświadczeń, ponieważ nie pełniła ona funkcji parlamentu, jak chcieli tego jej założyciele. W swoim programie KRN określała cele: walkę zbrojną o kraj, utworzenie Rządu Tymczasowego, przeprowadzenie reformy rolnej i sojusz z ZSRR.

KRN nie uznawała działalności Rządu PR na Uchodźstwie. 21 lipca 1944 delegacja KRN i działacze Związku Patriotów Polskich utworzyli Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, który w imieniu Rady miał przejmować władzę na wyzwalanych terenach. 31 grudnia 1944 powołała zaś konkurencyjny do władz na emigracji Tymczasowy Rząd RP pod przywództwem Edwarda Osóbki-Morawskiego. Stan "dwuwładzy" trwał do lipca 1945 roku, kiedy to na podstawie postanowień z Jałty utworzono Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. W jego skład weszło także 5 ministrów z rządu emigracyjnego.
Krajowa Rada Narodowa uległa rozwiązaniu 19 stycznia 1947 po wyborach do Sejmu Ustawodawczego.

Posłuchaj, jak kształtowała się Krajowa Rada Narodowa

mb