Michaił Bakunin był jednym z najważniejszych Rosjan XIX wieku. Był osobowością wyjątkową, której nie sposób porównać do któregokolwiek z myślicieli rosyjskich w tamtym stuleciu.
Przyjaciel Polaków
Bakunin był wielkim przyjacielem Polaków. Kiedy po ukończeniu elitarnej szkoły artyleryjskiej odbywał służbę w Rosyjskiej Gwardii Imperialnej w Mińsku i Grodnie, po dwóch latach służby zrezygnował nie mogąc zgodzić się na to jak Polacy byli traktowani przez władze rosyjskie. Od tej pory los polskiej walki narodowowyzwoleńczej był stałym przedmiotem zainteresowania Bakunina.
Jakiś czas po opuszczeniu garnizonu Bakunin wyjechał z Rosji i przez 11 lat przebywał w krajach Europy Zachodniej. Wśród licznych aktywności, którym poświęcał się w tym okresie, ale także i później istotne miejsce zajmowała działalność związana z polską racją stanu. Miedzy innymi został w 1848 roku wydalony z Francji za ognistą antyrosyjską tyradę, którą wygłosił na polskim bankiecie. Z kolei w czasie powstania styczniowego pomagał organizować zaopatrzenie dla zbuntowanych oddziałów na Litwie. Wcześniej, w czasie ośmioletniego zesłania na Syberię pojął za żonę Polkę Antoninę Kwiatkowską, a wcześniej, w Paryżu zaprzyjaźnił się z kolei z Juliuszem Słowackim.
Bakunin uważał, że nie będzie wolnego narodu rosyjskiego bez wolnego narodu polskiego.
Radykalny socjalista
Jednocześnie, rosyjski działacz i myśliciel był zagorzałym socjalistą, który przeciwstawiał się samemu Karolowi Marksowi, za co został wydalony z I Międzynarodówki. Zarzucał ojcowi ruchu autorytarne metody, na co Marks odpowiadał Bakuninami oskarżeniami o nadmierny idealizm.
Filozof ze Wschodu
Zaczęło się jednak od tego, że Bakunin, po rezygnacji ze służby wojskowej na dawnych wschodnich kresach Rzeczpospolitej, zajął się w Moskwie tłumaczeniem dzieł Hegla i Fichtego. Otworzyło mu to drogę do kariery na Zachodzie, dokąd wkrótce się udał. W 1842 roku wyjechał do Niemiec do Berlina i Drezna. W Dreźnie publikował w czasopiśmie Deutsche Jahrbucher. Następnie udał się do Paryża, gdzie poznał miedzy innymi francuskiego anarchistę Peirre’a Proudhona, a także George Sand i wielu polskich emigrantów.
Długie macki Rosji
Następnie Bakunin przebywał w Szwajcarii, natomiast w Rosji skonfiskowano cały jego majątek w związku z odmową wykonania rozkazu powrotu do ojczyzny. W 1849 roku Bakunin stanął na czele powstania w Dreźnie, za co został uwięziony w twierdzy Konigstein i skazany na śmierć. Wyrok zamieniono następnie na dożywocie, które z kolei, po przekazaniu Bakunina władzom rosyjskim i pobycie w twierdzy Pietropawłowskiej, zamieniono na zesłanie, które Bakunin spędził we wschodniej Syberii. To tam właśnie poślubił wspomnianą Antoninę Kwiatkowską.
Wielka ucieczka
Po 7 latach udało mu się uciec z zesłania przez Japonię i Stany Zjednoczone do Anglii, do której dotarł w 1861 roku. Resztę życia Bakunin spędził w Europie. Po nieudanych próbach wsparcia trwającego na ziemiach polskich powstania styczniowego, Bakunin zaangażował się jeszcze w 1870 roku w powstanie w Lyonie i cztery lata późniejsze powstanie w Bolonii.
Michaił Bakunin zmarł w Bernie w 1876 roku rozgoryczony brakiem efektów jego całożyciowych działań i pełen wątpliwości co do swojej optymistycznej wizji społeczeństwa.
Idee Bakunina
Koncepcje Bakunina były bowiem radykalne. Konsekwentnie odrzucał relacje miedzy rządzącymi a rządzonymi. Jego wizje społeczeństwa bez władzy były dość mgliste i sprzeczne. Bakunin widział je jako federację luźnych społeczności. Brak precyzyjnych wizji czy programów tłumaczył niemożnością przewidzenia zachowania się wolnego społeczeństwa.
Z dzisiejszej perspektywy koncepcje Bakunina wielokrotnie wydają się utopijne, jednak jednocześnie należy pamiętać, że miał bardzo trzeźwe podejście do marksizmu i konsekwentnie protestował wobec wszelkich oznak autorytaryzmu. Jednym z jego haseł było: "wolność bez socjalizmu to brutalność, socjalizm bez wolności to tyrania". Jak pokazała historia XX wieku druga część hasła okazała się prorocza.
az
