Historia

"W imię ojca i syna". Biografia Andrzeja Szczypiorskiego w Teatrze Śląskim

Ostatnia aktualizacja: 02.10.2020 05:40
W katowickim Teatrze Śląskim odbyło się premierowe czytanie biograficznej opowieści o Andrzeju Szczypiorskim "W imię ojca i syna". To pierwszy literacki tekst poświęcony tej postaci.
Andrzej Szczypiorski, 1999
Andrzej Szczypiorski, 1999Foto: PAP/Przemek Wierzchowsk

Pisarz i celebryta

W latach 80. i 90. Andrzej Szczypiorski był niekwestionowaną gwiazdą polskiej literatury. Międzynarodową sławę zdobył dzięki powieści "Początek" (za granicą publikowanej pod tytułem "Piękna pani Seidenmann"). W wielu krajach Europy książka o splątanych losach Polaków, Żydów i Niemców trafiła na listy bestsellerów.


Posłuchaj
20:49 andrzej szczypiorski 283_04.mp3 O osobie i twórczości Andrzeja Szczypiorskiego opowiada historyk literatury Helena Zaworska. Audycja Bogumiły Prządki uzupełniona archiwalnymi nagraniami wypowiedzi pisarza (PR, 19.02.2004)

 

Szczypiorski był nie tylko pisarzem, ale też intelektualnym celebrytą. Cenionym komentatorem, parlamentarzystą wybranym z listy "Solidarności", rzecznikiem polsko-niemieckiego pojednania. W tej ostatniej roli był zresztą bardzo wiarygodny jako więzień obozu koncentracyjnego Sachsenhausen i uczestnik Powstania Warszawskiego.

Okres ustrojowego przełomu to były czasy, gdy część opinii publicznej uważała go wręcz za moralny autorytet, czemu sprzyjały długoletnie związki z opozycją demokratyczną. Warto dodać, że "Msza za miasto Arras" napisana na początku lat 70. do dziś uważana jest za jedną z najlepszych metafor Marca 68, a monodram według tego tekstu na scenie Teatru Narodowego prezentuje sam Janusz Gajos.

Można powiedzieć, że przez całe życie Andrzej Szczypiorski utrzymywał się na fali. Jego teksty były ekranizowane, sztuki wystawiane, a książki dobrze się sprzedawały. Jednak po śmierci w roku 2000 pisarz, jak wielu przed nim, trafił do literackiego czyśćca.


Posłuchaj
09:55 wspomnienie o andrzeju szczypiorskim 3122_00.mp3 "Był wielkim przyjacielem radia". Artur Wolski i Andrzej Najmrodzki wspominają Andrzeja Szczypiorskiego (PR, 16.05.2000)

 

Zaplątany w stalinizm

Dziś wydaje się, że większość jego dzieł nie przetrwała próby czasu. Zainteresowanie budzi natomiast jego życiorys. Sztuka "W imię ojca i syna" autorstwa Mariusza Cieślika opowiada o mniej znanej stronie biografii Andrzeja Szczypiorskiego. W okresie stalinizmu przyszły pisarz na zlecenie Urzędu Bezpieczeństwa namawia swojego ojca Adama, działacza politycznego emigracji niepodległościowej, do powrotu do Polski z Londynu. Kiedy przechodzi na stronę opozycji w latach 80., historia się powtarza. Tyle, że to on jest inwigilowany przez własnego syna.

- Z pozoru rzecz jest oczywista i łatwo jest Szczypiorskiego potępić – mówi autor sztuki Mariusz Cieślik. - A jednak nic w tej historii nie jest takie proste jak się wydaje. Motywacje bohaterów też nie wydają się wcale oczywiste. Owszem niektóre rzeczy robili ze strachu czy dla kariery, ale jednocześnie istniała między nimi silna więź emocjonalna. Oni się na swój sposób kochali, mimo że na siebie donosili.


Posłuchaj
14:49 prywatnie u andrzeja szczypiorskiego pr iii 121823.mp3 Wizyta w domu Andrzeja i Ewy Szczypiorskich. Audycja Henryka Sytnera (PR, 8.11.1992)

 

- Można powiedzieć, że nad rodziną Szczypiorskich ciążyła jakaś klątwa, bo przecież ta sprawa korzeniami sięga czasów wojny i stalinizmu. A współpraca nie do końca była dobrowolna – dodaje Michał Piotrowski, reżyser czytania.

W czytaniu udział wzięli aktorzy Teatru Śląskiego: Aleksandra Przybył, Zbigniew Wróbel, Kamil Suszczyk, Artur Święs, Dawid Ściupidro i reżyser Michał Piotrowski.

Zapis czytania można oglądać na kanale Teatru Śląskiego na You Tube:

Czytanie zrealizowano w ramach programu stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w "Kultura w sieci".

Czytaj także

Melchior Wańkowicz. Klasyk polskiego reportażu

Ostatnia aktualizacja: 10.09.2023 05:42
– Literatura polska jest oddana na pastwę aparatu urzędniczego i przy tym systemie można z całą pewnością stwierdzić, że nic twórczego, nic oryginalnego, nic nowatorskiego nie może się w niej narodzić. Stoimy wobec przerażającego faktu wyjaławiania kultury – ostrzegał Melchior Wańkowicz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Konwicki. Pisarz i "czuły prześmiewca" [POSŁUCHAJ]

Ostatnia aktualizacja: 22.06.2024 05:51
Znakomity prozaik, scenarzysta i reżyser, autor m.in. książki "Mała Apokalipsa" i filmu "Ostatni dzień lata" - Tadeusz Konwicki - urodził się 98 lat temu, 22 czerwca 1926 roku. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Andrzej Kijowski. "Jego niepowtarzalność polega na wielości ról"

Ostatnia aktualizacja: 29.06.2024 05:40
Nie zostawił po sobie dzieła, która można by nazwać jego opus magnum, które jest summą jego dokonań twórczych. Należy jednak do tych rzadkich intelektualistów, którzy zdołali odcisnąć swoje piętno w bardzo wielu dziedzinach, jakimi się zajmowali. 29 czerwca 1985 roku w Warszawie zmarł Andrzej Kijowski, prozaik, eseista, krytyk literacki i scenarzysta filmowy. 
rozwiń zwiń