Aleksander Brückner jednym z najwybitniejszych historyków literatury i kultury polskiej

82 lata temu, w środowy poranek 24 maja 1939 roku, zmarł w Berlinie jeden z najwybitniejszych polskich filologów i historyków literatury profesor Aleksander Brückner. 

Aleksander Brückner

Foto: Polskie Radio (na podstawie grafik ze zbiorów Biblioteki Narodowej/Polona.pl/dp)

Pochodził ze spolszczonej rodziny niemieckiego urzędnika skarbowego Aleksandra Mariana Brücknera. Profesor Brückner był słynnym slawistą powołanym w 1881 roku, w wieku 25 lat, na katedrę slawistyki uniwersytetu w Berlinie, gdzie pracował aż do 1924 roku.

W swojej spuściźnie pozostawił wiele niezwykle ciekawych i bogatych w treści utworów historii literatury, ale też kultury polskiej. Tu na uwagę zasługują choćby "Dzieje literatury polskiej w zarysie" w dwóch tomach (1903 rok), "Dzieje kultury polskiej" w czterech tomach (1930-1932), "Dzieje języka polskiego" (1936) czy "Encyklopedia Staropolska" w dwóch tomach (1937-1939). Nie tylko polskie tropy literackie i kulturoznawcze były opisywane przez tego wybitnego erudytę. Tu wymienić można kilka znaczących pozycji obejmujących treścią "historie słowiańskie", choćby: "Starożytna Litwa. Ludy i bogi. Szkice historyczne i mitologiczne" (1904), "Historia literatury rosyjskiej" (1905), "Zasady etymologii słowiańskiej" (1917) czy "Mitologia słowiańska" (1918).

Młody Brueckner studiował we Lwowie i tam też po latach został członkiem Towarzystwa Naukowego. Po studiach odbywał staże naukowe w Lipsku, Berlinie i Wiedniu. Co ciekawe, już w wieku 20 lat doktoryzował się (1876), a habilitację uzyskał dwa lata później na uniwersytecie w Wiedniu. Do czasu powołania na katedrę slawistyki uniwersytetu w Berlinie był docentem Uniwersytetu Lwowskiego. Był członkiem Akademii Nauk w Petersburgu, Pradze, Belgradzie i Sofii, a także Akademii Umiejętności w Krakowie i Towarzystwa Naukowego we Lwowie.

Lwów na zawsze pozostał wdzięczny swojemu literaturoznawcy i nie dziwi fakt, że niezwykle skrupulatnie informował o śmierci i pogrzebie Bruecknera. "Gazeta Lwowska" z 26 maja 1939 roku informuje na pierwszej stronie: "Zmarł prof. Al. Brueckner" i dalej "Berlin, 25.5. W dniu 24-tego b.m. o godzinie 8.15 zmarł prof. Aleksander Brueckner jeden z najznakomitszych historyków literatury i kultury polskiej i słowiańskiej, b. profesor filologii słowiańskiej na Uniwersytecie berlińskim. Urodzony w roku 1856 w Tarnopolu ś. p. A. Brueckner stworzył epokę w dziejach nauki polskiej".

Natomiast czwartkowe wydanie "Gazety Lwowskiej" z 1 czerwca 1939 roku opisuje okoliczności związane z pogrzebem profesora. Czytamy tam na trzeciej stronie: "Berlin, 31.5. W dniu wczorajszym odbył się pogrzeb profesora Bruecknera. Prócz żony i rodziny obecny był na pogrzebie ambasador Lipski, konsul generalny R.P. Kara z personelem ambasady i konsulatu generalnego w Berlinie. W pogrzebie wzięli udział przedstawiciele uniwersytetów polskich.. Sfery niemieckie reprezentował dziekan wydziału filozoficznego uniwersytetu w Berlinie prof. Koch i in.".

W dalszej części niedługiej relacji czytamy: "Zmarłego żegnał w pięknych i serdecznych słowach imieniem polskiego świata naukowego w języku polskim i niemieckim prof. Chrzanowski, w imieniu uniwersytetu berlińskiego i nauki niemieckiej przemówił nie mniej serdecznie i objektywnie prof. Vasmer uczeń i następca prof. Bruecknera". Należy dodać, że cała uroczystość odbyła się na berlińskim cmentarzu Tempelhofer Parkfriedhof. Cmentarz ten obecnie jest w stanie likwidacji, a jego zamknięcie nastąpi w 2027 roku.

Profesor Brückner za życia uhonorowany był dwoma znaczącymi odznaczeniami. W 1929 roku otrzymał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Natomiast w 1935 roku uhonorowano go Złotym Wawrzynem Akademickim, odznaczeniem ustanowionym w Polsce w 1934 roku, a przyznawanym osobom zasłużonym dla literatury. Pośmiertnie zaś, dzięki inicjatywie Tadeusza Ulewicza, historyka literatury i profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, umieszczono tablicę upamiętniającą Aleksandra Brücknera w Krypcie Zasłużonych Na Skałce.

PP