Marian Smoluchowski. Fizyk podziwiany także przez Einsteina

149 lat temu urodził się polski fizyk, Marian Smoluchowski. W świecie fizyki określany jest klasykiem fizyki doświadczalnej, badającym ruchy cząstek i ich dyfuzji i to z wyników jego badań skorzystał Albert Einstein formułując teorię chaotycznych ruchów cząstek, a po śmierci profesora napisał o nim wspomnienie.

Marian Smoluchowski

Foto: wikimedia/domena publiczna

Na świat przyszedł 28 maja 1872 roku w małej wiosce w południowych obrzeżach Wiednia (Austria). Nie dziwi więc fakt, że tam właśnie kształcił się i podjął studia na wydziale fizyku Uniwersytetu Wiedeńskiego. 

W wielu pismach, wystąpieniach, zestawieniach Marian Smoluchowski określany jest jednym z najwybitniejszych naukowców polskich. Dość powiedzieć, że według profesora Andrzeja Kajetana Wróblewskiego, oceniającego wkład Polaków do światowej fizyki XX wieku, poza Marią Skłodowską-Curie, wymienił m.in. profesora Smoluchowskiego wśród czterech fizyków, którzy dokonali odkryć na miarę Nagrody Nobla.

Smoluchowski po skończeniu studiów w 1894 roku i odbyciu służby wojskowej poświęcił się pracy naukowej pracując w laboratoriach wielu uczelni europejskich, jak choćby w Paryżu, Glasgow, Berlinie. Od 1899 roku związał się z Uniwersytetem Lwowskim, gdzie rok później otrzymał tytuł profesora. W 1912 zmienia uczelnię na Uniwersytet Jagielloński prowadząc katedrę fizyki doświadczalnej. Jego badania, oprócz wspomnianych wcześniej osiągnięć, zaowocowały nazwaniem jednego z równań teorii dyfuzji równaniem Smoluchowskiego. Osiągnięcia profesora spowodowały wyborem na rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego w połowie lipca 1917 roku. Niestety już na początku września profesor Smoluchowski odszedł przedwcześnie w wyniku dyzenterii. Z wielkim żalem pochowano go na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Informacje biograficzne o Marianie Smoluchowskim byłyby niepełne bez wzmianki o jego zamiłowaniu do gór, do wspinaczki, do narciarstwa. Wspinaczkę w Alpach rozpoczął już w 1887 roku, by w późniejszych latach, wraz z bratem Tadeuszem, zapisać się jako jedni z najlepszych alpinistów tamtych czasów. Statystyki historyczne zauważają, że jako pierwszy Polak zdobył Matterhorn, Zinalrothorn, Dent Blanche, Finsteraarhorn czy Breithorn. Jednak nie tylko Alpy były jego ulubionymi górami. Od 1909 często wspinał się w Tatrach, korzystając z bliskości Lwowa i Krakowa. Nie stronił również od wspinaczki w Karpatach. Wraz z bratem jeździli i propagowali także narciarstwo. Dość powiedzieć, że ostatni raz jeździł na nartach na Czerwonych Wierchach kilka miesięcy przed śmiercią. 

Wielka Encyklopedia Tatrzańska tak wzmiankuje o tych pasjach profesora Smoluchowskiego: "Po Alpach chodził od 1884, a w 1891-94 wraz z bratem Tadeuszem należał do czołowych alpinistów w Alpach Wsch., dokonując tam wtedy wielu wybitnych pierwszych wejść. Chodził po Alpach aż do 1909, a w 1896 wspinał się w górach Szkocji. W Tatrach był po raz pierwszy w 1885, taternictwo uprawiał gł. w 1910-16, m.in. w towarzystwie Janusza Chmielowskiego, Zygmunta Klemensiewicza, Mieczysława Świerza i Jerzego Żuławskiego. Od 1906 uprawiał narciarstwo w Karpatach Wschodnich, a w 1909-17 również w Beskidach Zachodnich i Tatrach dokonując wielu wejść szczytowych na nartach".

W 1970 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna nazwała jeden z kraterów na Księżycu imieniem profesora Smoluchowskiego... ma on średnicę 83 kilometrów i znaleźć go można na 60,3° szerokości północnej i 96,8° długości zachodniej.

PP