Historia

"Księża patrioci", czyli walka bezpieki z Kościołem

Ostatnia aktualizacja: 12.12.2024 05:40
- Autorem reżimowego planu walki z Kościołem katolickim w Polsce jest gen. NKWD Iwan Sierow. To on ustalił zasadnicze wytyczne i metody działania - mówił w 1955 roku na antenie Radia Wolna Europa były funkcjonariusz bezpieki, ppłk Józef Światło.
Obrady I Krajowego Zjazdu Delegatów Komisji Księży przy ZBoWiD (luty 1952 r., Warszawa) z udziałem 350 duchownych.
Obrady I Krajowego Zjazdu Delegatów Komisji Księży przy ZBoWiD (luty 1952 r., Warszawa) z udziałem 350 duchownych.Foto: PAP/CAF/Wdowiński

Doradca Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, gen. Iwan Sierow zdawał sobie sprawę, że NKWD działa w kraju, który jest w ogromnej swej większości katolicki. - W związku z tym uważał, że metody stosowane w Polsce powinny być powolniejsze i bardziej delikatne - mówił ppłk Józef Światło w audycji z cyklu "Za kulisami bezpieki i partii".


Posłuchaj
09:33 Działalność tzw. postępowych katolików.mp3 Działalność "księży patriotów" i tzw. postępowych katolików - rewelacje ppłk. Józefa Światły z cyklu "Za kulisami bezpieki i partii", Rozgł. Polska Radia Wolna Europa. (1955)

 

Zdaniem Światły, Sierow i podlegli mu polscy funkcjonariusze bezpieki postanowili stworzyć grupę księży, poprzez którą mogliby wpływać na to, co dzieje się w polskim Kościele. 12 grudnia 1952 roku Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego zorganizowało zjazd 1500 "księży patriotów". Obiektem ataku, zebranych w sali MBP duchownych, stał się przede wszystkim prymas Polski kard. Stefan Wyszyński.

Gen. Sierow wiedział, że stworzenie nawet bardzo licznej grupy "księży patriotów" nie jest gwarancją powodzenia akcji rozłamowej w Kościele. Rozpoczął więc organizowanie grupy świeckich katolików zwanych postępowymi, którzy zostali skupieni w Stowarzyszeniu PAX.

Kim byli "księża patrioci"

Określenie to wywodzi się od oficjalnej dewizy ruchu, która brzmiała: "niezłomna wierność Polsce Ludowej". Ich głównym zadaniem było uniezależnienie polskiego Kościoła katolickiego od Watykanu i wywarcie takiego wpływu na wiernych, by w pełni zaakceptowali oni politykę prowadzoną przez władze komunistyczne.

Pomysł utworzenia ruchu zrodził się na zjeździe organizacji kombatanckich. 12 stycznia 1950 roku Urząd Bezpieczeństwa powołał Komisję Księży przy Związku Bojowników o Wolność i Demokrację.

Początkowo do ruchu mogli wstępować duchowni, którzy mieli za sobą przeszłość kombatancką i obozową. Bardzo szybko te reguły zostały zmienione i "każdy ksiądz chcący dać wyraz pozytywnego stosunku do Polski Ludowej" mógł zostać członkiem komisji.

- Ten werbunek prowadzony był utartymi drogami NKWD - relacjonował Józef Światło w Radiu Wolna Europa. - Wybitniejszych działaczy katolickich osadzono od razu w więzieniu i tam w drodze długiego śledztwa, drogą zastraszenia i szantażu, zmuszano do  wspierania ustroju komunistycznego w Polsce.

Posłuchaj audycji o walce z Kościołem w Polsce na początku lat 50.


Posłuchaj
07:27 Archiwum PRL-u.mp3 Konflikt komunistów z Kościołem w I poł. lat 50.- aud. Grzegorza Sołtysiaka z cyklu "Archiwum PRL-u" nadana na antenie Rozgłośni Polskiej RWE. (23.04.1994)

 

Odpowiedź Kościoła

W 1950 roku Episkopat wystosował list do prezydenta Bolesława Bieruta, w którym m.in. podjął kwestię "księży patriotów":

"Nie ma żadnego uzasadnienia tworzenie specjalnej grupy księży, współpracujących z rządem - napisali hierarchowie polskiego Kościoła. - Problem natomiast leży w rozmyślnym wyszukiwaniu osób, którym później nadaje się nazwę "księży patriotów", i którzy przeznaczeni są do odegrania specjalnej roli w Polsce. W rzeczywistości wszyscy przywódcy sekcji księży w Związku Bojowników o Wolność i Demokrację byli, w tym czy innym czasie, w konflikcie ze swymi moralnymi i kanonicznymi obowiązkami, a wielu z nich obłożonych jest karami kościelnymi.

Wyznaczenie tego rodzaju osób do odgrywania roli reformatorów życia Kościoła w Polsce zagraża poważnie ich własnemu stanowisku w społeczeństwie katolickim, które zna swoich duchownych i wie, do których ma mieć zaufanie" - pisali w liście do Bolesława Bieruta prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński i kardynał Adam Sapieha.

Treść listu przytoczył w swej audycji "Archiwum PRL" Grzegorz Sołtysiak na antenie Rozgłośni Polskiej RWE. Cykl był nadawany w 1994 roku. Posłuchaj.

Hierarchowie zwracali w liście uwagę na powojenną sytuację Kościoła w Polsce, uznając ją za bezprecedensową. Pisali o jednostronnym wypowiedzeniu konkordatu przez państwo polskie, nieuznaniu przez rząd polski organizacji Kościoła na odzyskanych ziemiach zachodnich. Wspominali też o zakazie wznowienia działalności organizacji katolickich, stopniowym zamykaniu szkół katolickich, ograniczaniu dostępu do prasy i wydawnictw, przejmowaniu szpitali oraz likwidacji dobroczynnej organizacji kościoła "Caritas".

Wierni Polsce Ludowej

Jedynym efektem tego listu była wzmożona kampania antykościelna. I właśnie w nią wpisywał się, zwołany 12 grudnia 1952 przez MBP, zjazd "księży patriotów". W odpowiedzi kardynał Stefan Wyszyński na początku 1953 roku zagroził członkom Komisji ekskomuniką. Napięcie w stosunkach państwo - Kościół rosło z każdym dniem. Jego eskalacją było aresztowanie prymasa Polski we wrześniu 1953 roku. Kardynał Stefan Wyszyński przebywał w odosobnieniu trzy lata. Opuścił klasztor Sióstr Nazaretanek w Komańczy 26 października 1956.

Ruch "księży patriotów" przestał istnieć 12 lipca 1955. Władze komunistyczne wznowiły jego działalność cztery lata później przy Zrzeszeniu Katolików Caritas. W 1961 roku Episkopat w specjalnym liście zabronił duchownym katolickim uczestnictwa w strukturach Zrzeszenia Katolików Caritas. W latach 70. ruch "księży patriotów" uległ likwidacji.

bs/im

Czytaj także

71 lat temu bezpieka aresztowała prymasa Stefana Wyszyńskiego

Ostatnia aktualizacja: 25.09.2024 05:40
25 września 1953 roku bezpieka osadziła prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego w małym klasztorze w Rywałdzie, niedaleko Lidzbarku. Klasztor został przebudowany na więzienie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

39. rocznica śmierci kardynała Stefana Wyszyńskiego

Ostatnia aktualizacja: 28.05.2020 06:01
Nad ranem 28 maja 1981 roku Polskie Radio oraz agencje światowe nadały komunikat: - Tu mówi Warszawa. We wszystkich programach Polskiego Radia nadajemy komunikat specjalny. Dziś o godzinie 4.40 rano w uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego w rezydencji arcybiskupów warszawskich zmarł jego eminencja kardynał Stefan Wyszyński, arcybiskup metropolita gnieźnieński i warszawski, prymas Polski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kardynał August Hlond, prymas Polski. "On zawsze uważał, że jego miejsce jest w Polsce"

Ostatnia aktualizacja: 22.10.2024 05:50
22 października 1948 roku zmarł August Hlond, prymas Polski. Z jego pracy i doświadczenia czerpali kardynał Stefan Wyszyński i późniejszy papież Jan Paweł II.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Niezwykły syn swojej ojczyzny". Adam Stefan Sapieha - Książę Niezłomny

Ostatnia aktualizacja: 14.05.2024 05:40
"Był wielkim synem swojej ojczyzny; stanowczym w trudnych momentach, odważnym ponad miarę jakiejkolwiek przeciętności, niezwykłym synem swojej ojczyzny, niezwykłym mężem dziejów i Polski" – mówił o kard. Adamie Sapiesze Jan Paweł II.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Proces księży krakowskiej kurii. Komuniści uderzają w Kościół

Ostatnia aktualizacja: 26.01.2024 05:45
Agentura Watykanu i gniazdo amerykańskich szpiegów - taki obraz Kościoła starała się wykreować propaganda okresu stalinizmu. Jej ofiarami padli księża z krakowskiej kurii. Pokazowy proces czterech z nich i trzech osób świeckich zakończył się 26 stycznia 1953 roku.
rozwiń zwiń