Andrzej Badurski - wybitny lekarz i twórca szpitala klinicznego

233 lata temu, 17 marca 1789 roku, zmarł w Krakowie profesor Andrzej Badurski, wybitny lekarz i twórca pierwszego krakowskiego szpitala klinicznego.

Andrzej Badurski

Foto: Wikipedia/domena publiczna

Z Włoch do Krakowa

Na słynnej wówczas Akademii Krakowskiej został pierwszym profesorem Collegium Medicum, a jako praktyk usilnie dążył do stworzenia szpitala klinicznego, gdzie mógłby wraz z innymi lekarzami zajmować się całkiem nowym podejściem do chorób wewnętrznych.

Starania profesora doprowadziły do powstania pierwszego szpitala klinicznego w Krakowie, który otrzymał nazwę Szpitala Akademickiego Św. Barbary, choćby ze względu na pierwszą siedzibę znajdującą się w pojezuickim Kolegium Św. Barbary.

Urodzony w Krakowie Badurski odebrał bardzo staranne wykształcenie medyczne, w owych czasach oceniane najwyżej w całej Europie. Studia odbywał na słynnej Akademii w Bolonii, we Włoszech. Na tej Akademii otrzymał także tytuł doktora. Jako lekarz praktykujący szczególną uwagą darzył dział chorób wewnętrznych, widząc w naukowej analizie ich powstawania i przebiegu podstawę leczenia większości szerzących się społecznie chorób. Stąd też tak stanowczy nacisk na odpowiednie zorganizowanie i oprzyrządowanie prosektorium i swoistego muzeum anatomicznego. Podczas studiów Badurski odbywał także zajęcia w Padwie, gdzie znajdował się pierwszy i najsłynniejszy teatr anatomiczny na świecie, który jako obiekt muzealny zachował się do czasów obecnych.

Katedra Anatomii 

Wróciwszy w 1770 roku do Krakowa, już jako znamienity praktyk nauk medycznych, ale też i odpowiednio przygotowany do wykładów naukowiec do pracy wykładowcy musiał otrzymać odpowiednie pozwolenie. Przyjęty na Uniwersytet Jagielloński poprowadził tam Collegium Medicum, które w pierwszym roku pracy zreformował. Na przykładzie padewskiego Teatru Anatomicznego opracował i zorganizował Katedrę Anatomii na UJ. Nauczanie medyczne i właściwe badania naukowe opierały się w Krakowie na zasadach określonych przez tzw. młodszą szkołę wiedeńską, zwracającą szczególną uwagę na terminy "choroba" czy "terapia".

Trzeba nam wiedzieć, że w tamtych czasach najpowszechniejszą metodą leczenia były działania pozbawione podstaw prawdziwej medycyny. Anita Magowska, opisując "Manifest nowej szkoły wiedeńskiej, czyli choroba i jej leczenie według Józefa Dietla", zwraca szczególną uwagę na te uwarunkowania: "Na przełomie XVIII i XIX w. liczba lekarzy w państwach europejskich rosła, jednak społeczeństwo odwracało się od nich, szukając pomocy u rozmaitych partaczy, wędrownych pseudo-chirurgów i, co było typowe dla ziem polskich, olejkarzy. Brak metod skutecznego leczenia stawał się barierą ograniczającą rozwój stanu lekarskiego i czynnikiem obniżania jego prestiżu społecznego oraz pozycji ekonomicznej. Pierwszy tak poważny kryzys medycyny nowożytnej wymagał reakcji środowiska lekarskiego, które zmuszone zostało do konfrontacji wiedzy wyniesionej ze studiów z obserwacjami klinicznymi i faktycznymi rezultatami leczenia".

Pierwszy szpital kliniczny

Praca Badurskiego była więc początkiem prawdziwej medycyny klinicznej na ziemiach polskich. Pisze o tym Franciszek Leśniak w naukowym artykule "Profesor Andrzej Badurski w służbie wielkiej reformy - Szpital kliniczny św. Barbary w Krakowie". Czytamy tam: "Najważniejszym osiągnięciem Komisji Edukacji Narodowej w rozwoju nauk medycznych było niewątpliwie gruntowne zreformowanie Wydziału Lekarskiego Akademii Krakowskiej, przemianowanej wtedy na Szkołę Główną Koronną. Za jej poparciem utworzył profesor Andrzej Badurski pierwszy w dziejach Rzeczypospolitej szpital kliniczny. Należało też przedstawić i zinterpretować źródła historyczne dotyczące mało znanego epizodu zmagań profesora z cechem rzeźników krakowskich o poprawę warunków higienicznych otoczenia i samego budynku szpitala".

Zwracając uwagę na osiągnięcia profesora Leśniak pisze: "Jego doświadczenie, pomysłowość i energia pozwoliła wydźwignąć wydział od najgorszego do najlepszego w Akademii. Reforma zasadzała się na utworzeniu pięciu katedr: anatomii, botaniki i chemii, fizjologii i materii medycznej (farmacji), patologii i praktyki le-karskiej oraz położnictwa i chirurgii. Andrzej Badurski objął katedrę patologii i praktyki lekarskiej (szpitalnej), ale wykładów nie podjął z powodu braku studentów. Warto dostrzec wdrożony do praktyki edukacyjnej postulat przygotowywania się studentów medycyny do zawodu lekarza przez 5 lat i przeznaczenie ostatniego roku wyłącznie na praktykę zawodową, na potrzeby której powinien działać nowoczesny szpital kliniczny".

Jak widać i jak zaznaczają historycy nauk medycznych wiele z pomysłów profesora Badurskiego było na wskroś nowoczesnych i wykorzystywanych nawet w czasach współczesnych. Wspomnijmy zatem tego wybitnego lekarza i naukowca... warto pamiętać o twórcach świetności polskiej medycyny.

PP