Stanley Kubrick - jeden z najwybitniejszych twórców kina

94 lata temu, 26 lipca 1928 roku, w jednym z nowojorskich szpitali przyszedł na świat Stanley Kubrick, jak się później okazało - jeden z najwybitniejszych reżyserów i twórców kina.

Stanley Kubrick na planie filmowym, 1975 r.

Foto: Forum

Mistrz perfekcji

Zajmował się też pisaniem scenariuszy, robieniem zdjęć do swoich filmów, co oczywiście doprowadzało zatrudnionych operatorów do szewskiej pasji, a także techniczną obróbką i montażem. Treść jego filmów to przede wszystkim filmowe adaptacje mniej lub bardziej poczytnych książek. Większość jego filmów opierała się też na kapitalnej grze aktorów.

Kubrick od swoich najwcześniejszych lat interesował się socjologiczną i moralną oceną przemocy, nie tylko tej wojennej, lecz też młodzieżowej czy sportowej. Przemoc stała także w jego pełnych fantazji adaptacjach science fiction czy horrorach. W każdym aspekcie Stanley Kubrick był mistrzem perfekcji, choć niekiedy zmuszano go do uległości i rezygnacji z niektórych scen.

Filmowe arcydzieła 

Klub Miłośników Filmu (film.org.pl) tak określa tego wybitnego filmowego twórcę na swoich stronach poświęconych jego filmom: "Genialny, perfekcyjny, legendarny, fascynujący, wybitny, przebiegły, tajemniczy, ekscentryczny, obsesyjny, megalomański, kontrowersyjny, nawiedzony, dziwaczny, wymagający, samotny, skryty, szalony, drobiazgowy, nieobliczalny, bezlitosny, bulwersujący, podły, apodyktyczny, wkurzający, enigmatyczny, prowokujący - tymi wszystkimi epitetami można by obdzielić pół Amerykańskiej Akademii Filmowej. Tymczasem określano nimi naraz tylko jednego człowieka w historii kina. Stanley Kubrick w ciągu 42 lat nakręcił tylko 13 filmów fabularnych. Większość z nich to dzieła wybitne, kilka okrzyknięto absolutnymi arcydziełami sztuki filmowej. Niemal wszystkie wciąż frapują wyszukaną problematyką, zadziwiają rozległym spektrum tematycznym, prowokują radykalizmem ocen i zachwycają rozwiązaniami formalnymi".

Prawdą jest to, że prawie każdy z jego filmów stanowił kanwę do dalszych rozważań o kulturze, rozważań o istocie zła, rozważań o wojnie... o wojnie szczególnie i wielokrotnie. Z Kubrickiem współpracowało wielu znanych aktorów. Przede wszystkim Jack Nicholson, którego bohater "Lśnienia" jest jednym z najczęściej przytaczanym przykładem człowieka psychotycznego. Co ciekawe, tę rolę miał najpierw zagrać Robert De Niro, ale był właśnie za mało psychotyczny. Później przymierzany był jeden z największych "psycholi" amerykańskiego kina, wybitny Robin Williams, ale ten był zbyt psychotyczny. Koniec końców w roli głównej zagrał Jack Nicholson, który wcześniej miał grać Napoleona w filmie życia Kubricka, filmie, który został bezterminowo zawieszony - wycofali się producenci, obawiając się, że temat ten nie będzie cieszyć się popularnością u widzów. Co ciekawe, wybrane już były zamki i plenery w Rumunii, a rząd Rumunii starał się przychylić nieba Kubrickowi i by sprostać potrzebie licznych wojskowych statystów dokonał dodatkowego przymusowego poboru 8000 młodych żołnierzy.

Uśmiech Jacka Nicholsona

Wszyscy pamiętamy pełną złowieszczego uśmiechu twarz Nicholsona, który w tej roli przeszedł samego siebie. Kolejnymi znanymi aktorami, z którymi współpracował Kubrick byli Marlon Brando, Kirk Douglas (kilkukrotnie), Laurence Olivier, Peter Ustinov, James Mason, Peter Sellers (kilkukrotnie), Malcolm McDowell, Ryan O’Neal, Matthew Modine, Vincent D’Onofrio, Adam Baldwin, Tom Cruise czy Sydney Pollack. Wśród aktorek na szczególną uwagę zasługują Nicole Kidman, Coleen Gray, Jean Simmons, Marisa Berenson czy Shelley Duvall. Jednak wielu z aktorów narzekało na bardzo duże wymagania reżysera. Taki np. Marlon Brando wręcz domagał się zmiany Kubricka na kogoś innego. Natomiast Kirk Douglas czy Jack Nicholson, mimo zastrzeżeń, uwielbiali u niego grać... podobnie jak małżeńska jeszcze wtedy para Tom Cruise i Nicole Kidman.

Kino intelektualne

Wielu z nas zna większość filmów Kubricka. W swoim czasie były wręcz obowiązkowe. Oczywiście z trudem przyswajaliśmy sobie ich fabułę i wydźwięk, bo jak inaczej wytłumaczyć sobie znaczenie i pointę przepięknego filmu "2001: Odyseja kosmiczna" ("2001: A Space Odyssey") z 1968 roku. Dziwnie też poddaje się analizie i tłumaczeniom "Mechaniczna Pomarańcza" ("A Clockwork Orange") z 1971 roku i według powieści Anthony'ego Burgessa.

Często filmy Kubricka, oprócz kapitalnej oprawy wizualnej, zaliczane były do kina intelektualnego. Często też Kubrick sięgał po różne nowinki filmowe z zakresu warsztatu, sposobu filmowania czy późniejszego montowania. Takim z częściej przytaczanych rozwiązań była tzw. Steadicam, czyli specjalna platforma służąca do kręcenia niezwykle płynnych, wirtuozerskich wręcz ujęć. Przymocowana do ciała operatora kamera była odpowiednio amortyzowana i ten poruszając się, nie przenosił swoich drżeń. Tak między innymi nakręcono słynne ujęcia w "Lśnieniu", kiedy syn bohatera, Danny, pędzi na swoim trzykołowym rowerku korytarzami opustoszałego hotelu, a umieszczona na Steadicamie kamera (tym razem na wózku inwalidzkim) porusza się za nim.

Ciekawostek i szczegółów z życia i twórczości tego Wielkiego Artysty moglibyśmy tu mnożyć godzinami... wspomnijmy zatem Stanleya Kubricka w dniu jego urodzin. W sieci znajdziemy wiele filmów bądź ich fragmentów, warto poszukać i obejrzeć - uczta!

PP