Wolter – gwiazda filozofii i hipokryta

Był człowiekiem pełnym sprzeczności. Zasłynął jako oświeceniowy myśliciel, który głosił wolność słowa i wyznania, ale jednocześnie poparł rozbiory Polski. Po latach stwierdził, że został wykorzystany przez absolutystycznych monarchów.

Portret Woltera z 1736 roku

Foto: Wikimedia Commons/domena publiczna

Wolter przyszedł na świat 21 listopada 1694 roku. W rzeczywistości nazywał się jako Francois Marie Arouet, pseudonim Wolter przybrał w trakcie pracy literackiej. Był czołowym filozofem i pisarzem epoki Oświecenia.

Stosunek do Rzeczpospolitej

Najbardziej kontrowersyjną częścią życia Woltera jest jego stosunek do Polski. Filozof – który w swoich pismach deklarował przywiązanie do liberalnych wartości – za namową Katarzyny II poparł rozbiory Polski. Caryca Rosji opłaciła m.in. Woltera i  zorganizowała kampanię propagandową, która miała przedstawić państwo polsko-litewskie jako kraj zacofany i nieprzystający do realiów ówczesnej Europy.

– Wykorzystała duch czasu, który opierał się na dążeniu do tolerancji i równości społecznej – mówił dr hab. Jan Sowa w audycji z cyklu "O wszystkim z kulturą", prowadzonej przez Michała Nowaka. – Zaproszenie Woltera było poszukiwaniem autorytetu dla opinii międzynarodowej, który mógłby dostarczyć uzasadnienie dla decyzji politycznych.

Posłuchaj

29:12 Dwójka O wszystkim z kulturą 19.09.2917.mp3 W audycji Michała Nowaka z cyklu "O wszystkim z kulturą" o stosunku Woltera do Rzeczpospolitej opowiadają prof. Marian Skrzypek i dr hab. Jan Sowa. (PR, 19.09.2017)

 

Młodość filozofa

Dorastał w zamożnej rodzinie mieszczańskiej, która postarała się o zapewnieniu mu jak najlepszego wykształcenia i startu w życie. W młodości wyróżniał się wśród uczniów jezuickiego kolegium, ale jednocześnie prowadził życie, które obfitowało w rozmaite skandaliki.

– W 1713 roku towarzyszył jako sekretarz ambasadorowi w podróży do Hagi, w której przebywał przez kilka miesięcy. Wyjechał dzięki zabiegom swojej matki, która postanowiła oderwać go od Paryża, żeby młody Wolter ochłonął i spoważniał – powiedział Piotr Dmitrowicz w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Mieć 19 lat".

Posłuchaj

02:30 voltaire___20_06_iv_tr_0-0_9904561f7ca4b90[00].mp3 Sylwetka Woltera w audycji Andrzeja Sowy i Piotra Dmitrowicza z cyklu "Mieć 19 lat". (PR, 17.01.2006)

 

Przez krótki czas próbował się ustatkować – co ostatecznie mu się nie udało – i ostatecznie skupił się na tym, co przyrzekł w wieku 16 lat: zostać bogatym poetą.

Tułaczka po Europie

W latach 20. XVIII wieku odniósł sukces w rodzinnej Francji jako literat. Postanowił jednak wyjechać na kilka lat do Wielkiej Brytanii, ponieważ borykał się z cenzurą w absolutystycznej monarchii. Po powrocie do kraju starał się przekonać rodaków do brytyjskiej kultury politycznej i osiągnięć naukowych.

Ostatecznie po kilkunastu latach ponownie opuścił Francję i przeniósł się do Prus, w których przebywał na dworze króla Fryderyka Wielkiego. Następnie osiadł na dłużej – aż do 1778 roku – w Szwajcarii i w miejscowości Ferney zarządzał dobrze prosperującym gospodarstwem.

Niedługo przed śmiercią wrócił do Francji otoczony sławą wielkiego myśliciela. Zmarł 30 maja 1778 roku w Paryżu.

Ikona europejskiego Oświecenia

Wolter często przedstawiał swoje podglądy w twórczości literackiej. To właśnie w Ferney napisał i wydał w 1759 roku swoje największe dzieło, powiastkę filozoficzną "Kandyd, czyli optymizm". Pod płaszczem dużej dozy satyry przedstawił w niej własny pogląd na zagadnienia podejmowane ówcześnie przez myślicieli.

Był czołowym przedstawicielem oświeceniowej filozofii, która głosiła dogmat racjonalnego rozumu. Uważał, że tolerancja religijna i wolność jest niezbędna w społeczeństwie. Evelyn Beatrice Hall – biografka Woltera – podsumowała jego poglądy stwierdzeniem, któremu starał się być wiernym: "nie zgadzam się z tym co mówisz, ale oddam życie, abyś miał prawo to powiedzieć".

sa