Odnaleziono miejsce bitwy uwiecznionej na kamieniu z Rosetty. To dowód na buntu Egipcjan przeciwko Ptolemeuszom

Naukowcy odnaleźli ślady zniszczeń bitewnych w miejscowości Tell El-Timai. Ich zdaniem to pozostałości po walkach z czasów tzw. Wielkiej Rewolty. W ten sposób udało się potwierdzić informację zapisaną na jednym z najcenniejszych artefaktów w dziejach archeologii.

Kamień z Rosetty

Foto: Shutterstock/Jaroslav Moravcik

Stanowisko archeologiczne Tell El-Timai obejmuje ruiny starożytnego miasta Thmuis znajdującego się w delcie Nilu. Od 2009 prowadzone były tutaj wykopaliska, których wyniki opublikowano właśnie w "Journal of Field Archeology". Badacze odkryli pozostałości po spalonych budynkach i skrytkę, w której znaleziono artefakty, m.in. statuetkę przedstawiającą egipską królową. To, co zwróciło szczególną uwagę naukowców, to odnalezienie niepogrzebanych szczątków ludzkich. Egipcjanie przywiązywali wielką wagę do rytuałów pogrzebowych, a zatem można przypuszczać, że nie było komu pogrzebać poległych lub że pozostawienie ich w tym stanie było rodzajem zemsty na pokonanych przeciwnikach. 

Naukowcy oszacowali wiek znalezisk na przełom III i II w.p.n.e. Oznacza to, że zniszczenia, jakich doświadczyło starożytne Thmuis, przypadły na niezwykle burzliwy czas w historii starożytnego Egiptu. 

Wielka Rewolta 

Egipt został podbity przez Aleksandra Wielkiego w 332 roku p.n.e. Macedoński władca był witany jako wyzwoliciel, który zrzucał panowanie Persów, którzy władali nad Nilem od blisko dwustu lat. W stołecznym Memfis kapłani przyznali Aleksandrowi restytuowany na tę okazję tytuł faraona. 

Dziewięć lat później Aleksander już nie żył, a jego imperium rozpadło się na państwa rządzone przez byłych dowódców armii macedońskiej - diadochów. Władzę nad Egiptem przejął jeden z nich, Ptolemeusz. To od niego swoją nazwę wzięła ostatnia dynastia rządząca starożytnym Egiptem - Ptolemeusze. 

Przejęcie władzy w Egipcie przez Greków nie przebiegało jednak bezproblemowo. Kolonizacja grecka charakteryzowała się względną akceptacją zastanych wzorców kulturowych. Synkretyzm, łączenie elementów greckich z lokalnymi, prowadził do wytworzenia nowej kultury, nazywanej kulturą hellenistyczną. Problem stanowiło jednak narzucenie przez Greków nowej elity władzy. Egipcjanie występowali zbrojnie w obronie suwerenności.

Największy taki bunt, nazywany Wielką Rewoltą, trwał przez ponad 20 lat - od 207 do 184 r. p.n.e., za panowania dwóch władców z dynastii ptolemejskiej - Ptolemeusza IV i Ptolemeusza V. Rebeliantom udało się opanować część kraju, a nawet powołać rodzimego faraona - Horunnefera. Powstanie objęło głównie Górny Egipt, czyli południową część kraju, gdzie buntownicy oczekiwali wsparcia Nubijczyków. Jak dowodzą badania archeologiczne opublikowane w "Journal of Field Archeology", walki prowadzone były również na północy, w delcie Nilu, gdzie insurgenci opanowywali twierdze rozsiane pośród mokradeł. 

Kamień z Rosetty 

O Wielkiej Rewolcie wspomina kamień z Rosetty, jeden z najcenniejszych obiektów w historii archeologii. Ta masywna, ważąca 762 kg, kamienna płyta pokryta jest tekstem zapisanym w dwóch językach i trzech systemach pisma - po grece i w języku egipskim - w drugim przypadku w zapisie hieroglificznym i demotycznym. Dzięki temu możliwe stało się odczytanie pisma egipskiego. 

Bezcenny artefakt odnalazł inżynier wojsk napoleońskich Pierre-Francois Bouchard, 15 lipca 1799, w drugim roku kampanii napoleońskiej w Egipcie. Hieroglify z Kamienia z Rosetty rozszyfrował Francuz Jean-François Champollion.

Wśród informacji wyrytych na kamieniu jest również ta mówiąca o oblężeniu i szturmie przez wojska ptolemejskie fortecy rebeliantów znajdującej się w delcie Nilu. Twierdza miała być położona na północny zachód od Thmuis. 

Badania archeologiczne potwierdzają zatem, że - zgodnie z informacjami zapisanymi na kamieniu z Rosetty - w okolicach Tell El-Timai prowadzone były walki podczas Wielkiej Rewolty. 

Journal of Field Archeology/bm