- Od samego początku miał umiejętność doprowadzania skrajnych stanowisk do kompromisu - mówił o Macieju Rataju prof. Michał Pietrzak. - Był człowiekiem środka i zawsze starał się skrajne opinie i koncepcje doprowadzać do wspólnego mianownika.
Miał 38 lat, gdy 1 grudnia 1922 roku, na pierwszym posiedzeniu Sejmu I kadencji wybrano go marszałkiem Sejmu. Pochodzący z chłopskiej rodziny Rataj został drugim obywatelem Rzeczypospolitej. Całe swoje życie poświęcił służbie Polsce.
13:44 rataj_na historycznej wokandzie.mp3 O karierze politycznej Macieja Rataja dyskutowali historycy: dr Janusz Gmitruk i dr Janusz Osica, aud. Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie". (PR, 2.06.1998)
– Maciej Rataj był wybitną postacią II Rzeczypospolitej i z pewnością zmieściłby się w rankingu dziesięciu najwybitniejszych postaci tego okresu – podkreślał dr Janusz Osica w aud. Andrzeja Sowy "Na historycznej wokandzie” w 1998 roku. – Ale patrząc na jego szanse i możliwości był człowiekiem, który zrobił zbyt małą karierę.
Z chłopa na Marszałka Sejmu
Chłopskie pochodzenie nie przeszkodziło Maciejowi Ratajowi w osiągnięciu sukcesu w polityce. Swą błyskotliwą karierę parlamentarną rozpoczął w Sejmie Ustawodawczym. Tam został oddelegowany do komisji konstytucyjnej, gdzie uchodził za jednego z lepszych specjalistów.
– Rataj był przykładem awansu wsi i chłopów polskich w zakresie kariery politycznej i państwowej – mówił prof. Michał Pietrzak w Polskim Radiu. – Urodzony jako syn małorolnego chłopa, dzięki własnym wysiłkom ukończył szkołę średnią i filologię klasyczną na uniwersytecie we Lwowie.
22:14 Rataj_z dziejów parlamentaryzmu.mp3 Człowiek kompromisu – o Macieju Rataju, marszałku Sejmu I kadencji mówili prof. Michał Pietrzak i dr Arkadiusz Kołodziejczyk, aud. Elizy Bojarskiej z cyklu "Z dziejów parlamentaryzmu. (PR, 30.04.1995)
Okres marszałkowania w latach 1922-1927 był niewątpliwie szczytem jego kariery parlamentarnej. Wówczas wykazał swój talent mediatorski oraz wykorzystał doświadczenia z Sejmu Ustawodawczego. Rozwiązywał konflikty na linii: były Naczelnik Państwa a Sejm, a także potrafił dogadywać się z duchowieństwem.
Maciej Rataj. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe/dp
Przewrót majowy
Po zamordowaniu 16 grudnia 1922 roku prezydenta Gabriela Narutowicza, Maciej Rataj objął najważniejsze stanowisko w kraju. Musiał wówczas opanować nastroje wzburzonych robotników i zwolenników Endecji. Kiedy pod koniec 1923 roku ustąpił drugi rząd Witosa, marszałek również postanowił podać się do dymisji. Ta nie została jednak przyjęta.
Rataj jako umiarkowany zwolennik Piłsudskiego był mediatorem pomiędzy siłami rządowymi a wojskami spiskowców podczas zamachu majowego.
– Przewrót majowy był dla Macieja Rataja ogromnym wstrząsem – mówił dr Arkadiusz Kołodziejczyk w aud. Elizy Bojarskiej. – Zawaliły się wszelkie zasady, na których budował swoją wizję państwa, czyli przede wszystkim poszanowanie prawa.
WINCENTY WITOS - ZOBACZ SERWIS SPECJALNY
Zbyt szybka i niepotrzebna śmierć
Po aresztowaniu przywódców Centrolewu w 1930 roku musiał przejąć kierownictwo w stronnictwie PSL "Piast". – Maciej Rataj musiał przejąć wszystkie obowiązki związane z kierowaniem stronnictwem, ponieważ wielu polityków albo znalazło się na emigracji, albo odsunęło się od działalności – wyjaśniał dr Gmitruk, gość Andrzeja Sowy w audycji "Na historycznej wokandzie".
Po wybuchu II wojny światowej w przeciwieństwie do wielu przywódców politycznych pozostał w kraju. Angażował się w rozwijanie pracy konspiracyjnej. Pod koniec listopada 1939 roku został aresztowany i przetrzymywany przez Niemców. Kiedy po trzech miesiącach został zwolniony, nie zdecydował się na emigrację. Konsekwencją tej nieugiętej postawy była jego tragiczna śmierć. Maciej Rataj został rozstrzelany przez Niemców 21 czerwca 1940 roku podczas masowej egzekucji w Palmirach.
– Maciej Rataj był człowiekiem dwóch osobowości – mówił dr Gmitruk. – Prywatnie był człowiekiem miękkim, delikatnym, nerwowym, a jako polityk był twardy i stanowczy.
mb
