Historia

Bitwa pod Trzcianą. Hetman Koniecpolski gromi Szwedów

Ostatnia aktualizacja: 27.06.2024 05:40
395 lat temu, 27 czerwca 1629 roku, wojska polskie dowodzone przez hetmana polnego koronnego Stanisława Koniecpolskiego pokonały Szwedów w bitwie pod Trzcianą. Był to kulminacyjny moment wojny toczonej w latach 1626-1629. 
Hetman Stanisław Koniecpolski. To on stał za zwycięstwem polskiej armii w bitwie pod Trzcianą
Hetman Stanisław Koniecpolski. To on stał za zwycięstwem polskiej armii w bitwie pod TrzcianąFoto: Wikimedia Commons

Wojna pruska

W ciągu pierwszych trzech dekad XVII wieku Rzeczpospolita niemal bez przerwy była w stanie wojny ze Szwecją. Konflikty te w głównej mierze dotyczyły panowania w Inflantach, czyli na terenach dzisiejszej Łotwy i Estonii, i to właśnie tam miały miejsce działania zbrojne. Jednak w roku 1626 roku Szwedzi najechali polskie Prusy Królewskie, prowincję, w skład której wchodziły Pomorze Gdańskie, Warmia, ziemia chełmińska, a także Malbork i Elbląg. 

Agresorzy latem 1626 roku zdobyli m.in. Puck, Braniewo, Elbląg, Tczew czy Malbork. Ten niespodziewany najazd i błyskawiczne sukcesy Szwedów były zaskoczeniem i dużym ciosem dla Polaków. To bowiem sprzedaż zboża, które spławiano Wisłą, przynosiła polskiej szlachcie największe zyski. Zatem w listopadzie tego roku do walki ze Szwedami wysłany został hetman polny koronny Stanisław Koniecpolski, który objął naczelne dowództwo nad armią. 

- Ponieważ Szwedzi mieli przewagę liczebną, hetman zastosował taktykę walki podjazdowej i poprzez ataki na słabsze garnizony przeciął linię komunikacyjne nieprzyjaciela – mówiła na antenie Polskiego Radia prof. Jolanta Choińska-Mika.


Posłuchaj
07:19 zwycięstwo koniecpolskiego nad szwedami___1658_01_iv_tr_0-0_98b0eef7[00].mp3 Prof. Jolanta Choińska-Mika opowiada o sukcesach hetmana Stanisława Koniecpolskiego odniesionych podczas wojny polsko-szwedzkiej toczonej w latach 1626-1629 (PR, 19.04.2001)

 

Koniecpolski był dowódcą nie tylko zdolnym i doświadczonym – przed wojną pruską miał na swoim koncie walki z Rosjanami, Kozakami, Tatarami i Turkami – ale także wszechstronnym i umiał dostosować metody walki do przeciwnika.

Czytaj także:

- Koniecpolski stosował różnorodną taktykę, by zminimalizować przewagę Szwedów. Zdawał sobie sprawę, że specyfika kampanii wymaga dokonania zmian w strukturze armii Rzeczypospolitej. Z jego inicjatywy zwiększono liczbę wyposażonej w muszkiety piechoty, która była znaczenie skuteczniejsza w walkach ze Szwedami niż inne formacje – kontynuowała prof. Jolanta Choińska-Mika.

Pierwsze sukcesy hetman odniósł już wiosną 1627 roku, gdy odbił z rąk szwedzkich Puck i pokonał nieprzyjaciela w bitwie pod Czarnem. W sierpniu tego roku, dzięki męstwu i sprytowi Koniecpolskiego, a także skuteczności muszkieterów, Polakom udało się zatrzymać marsz wojsk szwedzkich na Gdańsk. W bitwie pod Tczewem szwedzki król Gustaw II Adolf został ranny, co na jakiś czas wstrzymało ofensywę nieprzyjaciela. Polacy odnosili sukcesy także na morzu. W listopadzie 1627 roku polska flota pokonała Szwedów w bitwie pod Oliwą. Zwycięstwo to zakończyło blokadę portu gdańskiego przez szwedzkie okręty. 

Koniecpolski lepszy od "Lwa Północy" 

W 1628 roku inicjatywa znów przeszła w ręce Szwedów, którzy wzmocnili swoje siły. Polska armia była natomiast nieopłacona i niechętna do walki.

- Mimo tych olbrzymich trudności udało się Koniecpolskiemu nie tylko przetrwać, ale dzięki swoim zdolnościom potrafił niwelować dysproporcję sił. Stosował taktykę szybkich ataków jazdy, wyposażonych w broń białą ze wsparciem ogniowym artylerii i piechoty. Wykorzystywał też polowe fortyfikacje i przeszkody terenowe – wyjaśniła prof. Choińska-Mika.

Sytuacja zmieniła się diametralnie w 1629 roku. Dzięki uchwalonym na sejmie podatkom oraz uzyskaniu pomocy od cesarza Ferdynanda III Habsburga Rzeczpospolita mogła przejść do ofensywy. Latem 1629 roku wojska polskie odnotowały kilka sukcesów, z których największym był ten odniesiony w bitwie pod Trzcianą, rozegranej 27 czerwca 1629 roku.

Stanisław Koniecpolski podczas starcia zastosował sprytny manewr, który zupełnie zaskoczył Szwedów. Hetman związał siły nieprzyjaciela uderzeniem lekkich chorągwi i rajtarów, a w tym samym czasie niepostrzeżenie wysłał chorągwie husarskie na tyły przeciwnika. Szarża husarii na lewe skrzydło wojsk szwedzkich doprowadziła do ich rozbicia i ucieczki z pola bitwy. Polacy ruszyli w pościg.

Uciekające oddziały zatrzymały się pod Straszewem, gdzie doszło do kolejnego starcia, które ponownie wygrali Polacy. Gonitwa za umykającymi resztkami wojsk nieprzyjaciela zakończyła się pod Pułkowicami, gdzie Polacy natknęli się na silne ugrupowanie Szwedów, którym dowodził osobiście Gustaw II Adolf. Początkowe sukcesy wroga nie przestraszyły polskich oddziałów. Szarża husarii i rajtarii rozbiła siły szwedzkie i zmusiła je do ucieczki. Koniecpolski ponownie tryumfował, a polska kawaleria udowodniła swą wyższość nad szwedzką. "Lew Północy", jak nazywano szwedzkiego monarchę, z resztką sił zdołał zbiec do ufortyfikowanego Sztumu. Jeden z najwybitniejszych wodzów w dziejach Europy musiał uznać wyższość polskiego hetmana. 

Po tym zwycięstwie inicjatywa przeszła w ręce Rzeczypospolitej, która jednak była zbyt wyczerpana kosztowną wojną, by móc całkowicie usunąć Szwedów z Pomorza. Do tego hetman Koniecpolski został wysłany na Ukrainę, gdzie wybuchło kolejne powstanie kozackie. Wojna pruska zakończyła się rozejmem podpisanym na sześć lat we wrześniu 1629 w Starym Targu. W 1635 roku rozejm przedłużono na kolejne 26 lat. Nie zważając na te postanowienia, Szwedzi najechali pogrążoną w kryzysie Rzeczpospolitą w 1655 roku. Wojna ta, która przeszła do historii jako "potop szwedzki" zakończyła się w 1660 roku i przyniosła Polsce ogromne zniszczenia. Ostatnia "wizyta" Skandynawów w naszym kraju miała miejsce na początku XVIII wieku, podczas III wojny północnej.

th

Czytaj także

Kłuszyn - wielki triumf polskiej husarii

Ostatnia aktualizacja: 04.07.2022 05:54
Bitwa pod Kłuszynem to wielkie zwycięstwo polskiego oręża. Wojska polskie pod wodzą hetmana Żółkiewskiego rozbiły wielokrotnie liczniejsze wojska rosyjskie i szwedzkie. Droga na Kreml stanęła otworem.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa pod Kircholmem. Miażdżąca moc husarii

Ostatnia aktualizacja: 27.09.2024 05:47
Ponad trzykrotna przewaga liczebna Szwedów na nic się nie zdała, gdy przyszło im zmierzyć się z połączeniem talentu dowódczego Jana Karola Chodkiewicza z potęgą pancernego natarcia husarii.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Flota Kaperska, czyli piraci Jego Królewskiej Mości

Ostatnia aktualizacja: 24.03.2024 05:45
456 lat temu, 24 marca 1568 roku, król Zygmunt II August powołał Komisję Morską, która stała się zaczątkiem polskiej admiralicji. Komisja miała za zadanie organizację floty i koordynację działań kaprów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Szwedzka koronacja Zygmunta III Wazy. Jak marzenia o panbałtyckim państwie okazały się mrzonką

Ostatnia aktualizacja: 19.02.2023 05:45
429 lat temu, 19 lutego 1594, król Polski i Wielki Książę Litewski Zygmunt III Waza został koronowany na króla Szwecji. Z tego połączenia mogła narodzić się największa potęga w Europie. Niestety, różnice między państwami były zbyt głębokie, a ambicje władcy sprowadziły na Rzeczpospolitą widmo upadku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Nie taki Szwed straszny, czyli bitwa pod Warką

Ostatnia aktualizacja: 07.04.2024 06:00
Polska jazda ścigała armię nieprzyjaciela przez trzy dni. Przybyła 170 kilometrów, by w otwartej bitwie rozgromić niezwyciężonych dotąd Szwedów. Wiktoria z kwietnia 1656 roku wpłynęła na przebieg "potopu". 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa nad Żółtymi Wodami. Początek kryzysu Rzeczypospolitej

Ostatnia aktualizacja: 29.04.2024 05:55
Wiosną 1648 roku hetman Mikołaj Potocki zlekceważył powstańców kozackich. Zapłacił za to całkowitym zniszczeniem podległej mu armii, śmiercią syna i własną niewolą.
rozwiń zwiń