Historia

19 maja

Ostatnia aktualizacja: 19.05.2011 00:00
Anna Boleyn straciła głowę.

 804 - Zmarł Alkuin, uczony, teolog i pedagog, pochodzenia anglosaskiego, benedyktyn, doradca Karola Wielkiego w sprawach nauki i wychowania, największy uczony czasów Renesansu Karolińskiego. Dokonał m.in. nowego tłumaczenia Biblii (opartego na Wulgacie), której pierwszy egzemplarz ofiarował Karolowi Wielkiemu z okazji koronacji na cesarza. (ur. ok. 730)

1480 - Zmarł Jan Długosz, histork, kanonik krakowski, wychowawca synów Kazimierza Jagiellończyka, autor dzieła "Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego" - pierwszej syntezy w historiografii polskiej. Urodził się 1 grudnia 1415 roku.

1531 - Zmarł Jan Łaski, wielki kanclerz koronny, prymas Polski, inicjator wydania zbioru praw, zwanego "Statutem Łaskiego", w którym znajduje się najdawniejszy, drukowany tekst "Bogurodzicy". Zaufany współpracownik Aleksandra Jagiellończyka, jeden z przywódców szlachty wielkopolskiej podczas ruchu egzekucyjnego. (ur. 1456) 480 rocznica

1536 - Została ścięta Anna Boleyn, druga żona króla Anglii Henryka VIII, matka królowej Elżbiety I. Aby ją poślubić, król sprzeniewierzył się papieżowi i rozwiódł z Katarzyną Aragońską, co spowodowało zerwanie z papiestwem. Anna, oskarżona o zdradę i spiskowanie przeciwko królowi, została ścięta. (ur. 1507) 475 rocznica

1802 - Napoleon Bonaparte ustanowił Order Legii Honorowej, obecnie najwyższe odznaczenie wręczane w imieniu rządu francuskiego.

1825 - Zmarł Claude Saint-Simon, francuski historyk, filozof, wolnomularz, uczestnik walk o niepodległość Stanów Zjednoczonych, twórca podstaw socjalizmu utopijnego. Urodził się 17 października 1760 roku.

1861 - Urodziła się Nellie Melba właśc. Helen Mitchell-Armstrong, australijska śpiewaczka operowa - sopran. Przez ponad 20 lat była jedną z czołowych artystek świata, występowała na największych  scenach. W pamięci melomanów zapisała się kreacją Mimi w "Cyganerii" G. Pucciniego. Na jej cześć francuski kucharz August Escoffier opracował deser „melba” podany po raz pierwszy w 1892 roku w Londynie, gdzie artystka śpiewała w wagnerowskiej operze. Zmarła 23 lutego 1931 roku. 150 rocznica

1880 - Przeniesienie prochów Jana Długosza do kościoła na Skałce - początek Grobów Zasłużonych, miejsca spoczynku wybitnych Polaków.

1890 - Urodził się Wacław Borowy, historyk i krytyk literatury polskiej,  profesor Uniwersytetu Warszawskiego, założyciel i członek Klubu Literackiego i Naukowego, członek Polskiego PEN Clubu. Uczynił z Biblioteki UW nowoczesny i największy naukowy księgozbiór stolicy, przyczynił się do usystematyzowania i skatalogowania zbiorów. Autor wielu prac naukowych  - "O Boyu jako tłumaczu", "O poezji polskiej w wieku XVIII". Zmarł 16 października 1950 roku.

1890 - Urodził sie Ho Chi Minh, wietnamski przywódca komunistyczny, współzałożyciel Komunistycznej Partii Indochin w 1930 roku, przywódca wojny o niepodległość Wietnamu z Francją. Po konferencji genewskiej w sprawie Indochin w 1954 roku dążył do narzucenia Wietnamowi Pd. ustroju komunistycznego co doprowadziło do wojny wietnamskiej. Prezydent Demokratycznego Wietnamu w latach 1954-1969. Zmarł 2 września 1969 roku.

1895 - Urodził się Stanisław Kopański, generał, organizator i dowódca Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Po wojnie pozostał na emigracji, w 1946 roku komunistyczne władze pozbawiły go obywatelstwa polskiego Zmarł 23 marca 1976 roku.

1912 - Zmarł Bolesław Prus, właściwe nazwisko Aleksander Głowacki, pisarz, publicysta, współtwórca polskiego realizmu krytycznego, autor między innymi "Lalki", "Faraona" i "Emancypantek", uczestnik powstania styczniowego. Urodził się  20 sierpnia 1847 roku.

1914 - Urodził się Max Perutz, brytyjski biochemik i krystalograf pochodzenia austriackiego. Dzięki jego badaniom prowadzonym za pomocą dyfrakcji rentgenowskiej poznano budowę i sposób działania hemoglobiny. W 1962 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za ustalenie struktury przestrzennej hemoglobiny. Perutz badał również lodowce, dowodził, że w różnych częściach lodowca lód przemieszcza się z różną szybkością. Zmarł 6 lutego 2002 roku.

1920 - Sejm uchwalił ustawę o obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek choroby oraz o powszechnym ubezpieczeniu opartym na zasadzie samodzielnych, samorządnych, terytorialnych kas chorych.

1925 - Urodził się Malcolm X, radykalny przywódca ruchu murzyńskiego w USA, twórca Organizacji Jedności Afroamerykańskiej. Zginął podczas wiecu w Harlemie, 21 lutego 1965 roku.

1928 - Urodził się Pol Pot, kambodżański polityk komunistyczny, dyktator, uznawany za jednego z największych zbrodniarzy XX wieku. Zmarł 15 kwietnia 1998 roku. 

1933 - Urodził się Wacław Sadkowski, eseista, krytyk literacki, tłumacz. Wydał między innymi: "Literatura katolicka w Polsce", "Drogi i rozdroża literatury Zachodu", "Poradnik bibliograficzny", "Od Conrada do Becketta". 

1935 - Urodził się Krzysztof Gąsiorowski, poeta, krytyk literacki, publicysta, redaktor tygodnika "Literatura" i miesięcznika "Poezja". Autor tomików "Białe dorzecze", "Wyprawa ratunkowa", "Dwa gołębie temu", "Z punktu widzenia UFO".

1935 - W wypadku samochodowym zginął Thomas Edward Lawrence, znany jako "Lawrence z Arabii", orientalista, pisarz, agent wywiadu brytyjskiego i realizator polityki brytyjskiej na  Bliskim Wschodzie w czasie I wojny światowej. Urodził się 16 sierpnia  1888 roku.

1936 - Urodził się Piotr Hertel, kompozytor muzyki filmowej i teatralnej, w tym do filmów: "Spóźniona podróż", "Nowy Jork czwarta rano", "Modrzejewska", "Akcja pod Arsenałem", "Granica", "Miś Uszatek", "Plastusiowy pamiętnik". W dorobku miał też kilkanaście komedii muzycznych i musicali, wystawianych teatrach Łodzi i Gdyni. Zmarł 19 listopada 2010 roku. 75 rocznica

1939 - Urodził się James Fox, brytyjski aktor filmowy i teatralny, znany z ról arystokratów brytyjskich. Grał w filmach: "Czas patriotów", "Okruchy dnia", "Król szczurów", "Wydział Rosja", "Charlie i fabryka czekolady".

1939 - Urodził się Tomasz Sikorski, kompozytor i pianista, przedstawiciel minimalizmu w muzyce, założyciel zespołu „Ad novum”. Występował też jako solista, grając przede wszystkim własne utwory. Zmarł 12 listopada 1988 roku.

1942 - Członkowie Wydziału Sabotażu PS (Polscy Socjaliści) dokonali zamachu bombowego w kasynie gry przy Alei Szucha. Zostało rannych kilka osób. Akcja została przeprowadzona na znak protestu przeciwko Polakom, którzy nie przestrzegali bojkotu lokali rozrywkowych prowadzonych przez Niemców.

1944 - Dowódca Armii Krajowej, generał Tadeusz Komorowski "Bór" wydał rozkaz o wprowadzeniu nazw: Armia Krajowa i Siły Zbrojne w Kraju.

1945 - Sztuka Aleksandra Fredry "Śluby panieńskie" zainaugurowała działalność Teatru Małego w Warszawie.

1945 - Urodził się Peter Townshend, członek i współzałożyciel słynnej w latach 60. i 70. XX wieku brytyjskiej grupy The Who.

1946 - Urodził się Michele Placido, włoski aktor, scenarzysta i reżyser,  wystąpił w filmach: "Marsz triumfalny", "Ernesto", "Ojciec Pio: Między niebem a ziemią", "Karol. Papież, który pozostał człowiekiem". Dużą popularność przyniosła mu rola komisarza Cattaniego w serialu telewizyjnym "Ośmiornica". 65 rocznica

1950 - Urodził się Tadeusz Ślusarski, lekkoatleta, mistrz olimpijski w skoku o tyczce. Zginął w wypadku samochodowym wraz z Władysławem Komarem, 17 sierpnia 1998 roku.

1950 - Urodziła się Grace Jones, wokalistka, kompozytorka, autorka tekstów i producentka nagrań, grała w filmie "Conan Niszczyciel" w reżyserii Richarda Fleischera.

1954 - Zmarł Charles Edward Ives, amerykański kompozytor, autor symfonii "The Camp Meeting", znany był z bardzo dobrej pamięci - zapamiętywał wszystko, co usłyszał. Urodził się 20 października 1874 roku.

1955 - Zmarł Tadeusz Sygietyński, kompozytor i dyrygent, założyciel zespołu pieśni i tańca "Mazowsze". Etnograf, twórca baletu "Karczma na rozdrożu", "Suity ludowej", "Szkiców mazowieckich". Najbardziej znane utwory "Mazowsza" opracowane przez niego to: "Kukułeczka", "Polonez warszawski", "Ej przeleciał ptaszek". Urodził się 24 września 1896 roku. 

1965 - Zmarła Maria Dąbrowska, pisarka i publicystka, autorka "Dzienników" oraz powieści "Noce i dnie", zbiorów opowiadań "Marcin Kozera", "Znaki życia", "Uśmiech dzieciństwa", "Ludzie stamtąd". Najwybitniejsza przedstawicielka realistycznej prozy społeczno-obyczajowej i psychologicznej we współczesnej literaturze polskiej. Urodziła się 6 października 1889 roku.

1965 - Urodziła się Małgorzata Pieńkowska, aktorka teatralna i filmowa, od 1996 roku związana z Teatrem Ateneum w Warszawie. Popularność przyniosła jej rola Marysi Zduńskiej w serialu telewizyjnym "M jak miłość".

1970 - Zmarł Tadeusz Breza, powieściopisarz i eseista, autor powieści "Spiżowa Brama" i "Urząd", "Uczta Baltazara", "Mury Jerycha", "Adam Grywald". Wiele jego książek było poświęconych funkcjonowaniu współczesnego Watykanu. Urodził się 31 grudnia 1905 roku.

1970 - Zmarł August Zamoyski, rzeźbiarz, po studiach w Berlinie i Monachium wrócił do Polski gdzie wraz z L. Chwistkiem, T. Czyżewskim i St. I. Witkiewiczem utworzyli grupę formistów. Od 1923 roku mieszkał i tworzył głównie we Francji, kilka lat spędził w Brazylii gdzie wykonał pomnik Fryderyka Chopina w Rio de Janeiro, autor rzeźb o tematyce religijnej.

1971 - Zmarł Czesław Janczarski, poeta, autor książek dla dzieci, między innymi "Przygód i wędrówek Misia Uszatka". Twórca i redaktor naczelny dwutygodnika dla najmłodszych "Miś", współpracownik "Świerszczyka" i "Płomyczka".  Urodził się 2 września 1911 roku. 40 rocznica

1974 - Zmarł Michał Chmielowiec, poeta, eseista, tłumacz, w czasie wojny zesłany w głąb ZSRR, skąd wyszedł z Armią Andersa, redaktor polskiego programu "Głosu Ameryki" i Radia Wolna Europa. Autor zbioru poezji "Chwile". Od 1950 roku przebywał w Londynie. (ur. 1918)

1976 - Zmarł Julian Krzyżanowski, historyk literatury, folklorysta, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, autor monografii W. Orkana, W. Reymonta, prac: "Mądrej głowie dość dwie słowie", "Szkice folklorystyczne", "W świecie bajki ludowej". Pod jego redakcją ukazał się 4-tomowy zbiór przysłów "Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich" oraz "Słownik folkloru polskiego". Urodził się 4 lipca 1892 roku. 35 rocznica

1978 - Polscy himalaiści Eugeniusz Chrobak i Wojciech Wróż jako pierwsi zdobyli szczyt Kanczendzangi Południowej w Himalajach. 

1981 - Urodził się Mateusz Damięcki, aktor, związany z Teatrem Współczesnym w Warszawie, wystąpił w filmach: "Jutro idziemy do kina", "Przedwiośnie", "Kochaj i tańcz", "Nie kłam, kochanie". 30 rocznica

1993 - Zmarł Aleksander Hulk, profesor, psycholog i pedagog, działacz ruchu na rzecz rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

1994 - Zmarła Jacqueline Kennedy-Onassis, żona byłego prezydenta Stanów Zjednoczonych Johna Kennedy'ego, a następnie greckiego armatora Arystotelesa Onassisa. Urodziła się 28 lipca 1929 roku. 

1998 - Zmarła Teresa Prekerowa, historyk, autorka publikacji dotyczących II wojny światowej, a szczególnie stosunków polsko-żydowskich. Odznaczona medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata". 

Czytaj także

18 maja

Ostatnia aktualizacja: 18.05.2011 00:00
Urodził się Karol Wojtyła.
rozwiń zwiń
Czytaj także

20 maja

Ostatnia aktualizacja: 20.05.2011 00:00
Urodził się Władysław Sikorski - generał i polityk.
rozwiń zwiń