Historia

21 maja

Ostatnia aktualizacja: 21.05.2011 00:00
Urodził się Andriej Sacharow - laureat Pokojowej Nagrody Nobla.
Audio
  • Maciej Jastrzębski (IAR) Pomnik Sacharowa w Moskwie

1471 - Urodził się Albrecht Dürer, niemiecki malarz i grafik, autor cyklu drzeworytów "Apokalipsa", miedziorytów: "Rycerz, śmierć i diabeł", "Święty Hieronim w celi", "Melancholia", jedną z najważniejszych zasług artysty jest jego wkład w rozwój drzeworytnictwa i miedziorytu, którym nadał rangę samodzielnych dzieł sztuki, najwybitniejszy przedstawiciel przełomu późnego średniowiecza i renesansu w sztuce środkowoeuropejskiej. (zm. 06.04.1528) 540 rocznica

1619 - Zmarł Hieronymus Fabricius ab Aquapendente, włoski anatom i chirurg, jeden z twórców embriologii, jako jeden z pierwszych zastosował metodę porównawczą, odkrył zastawki żylne. Profesor uniwersytetu w Padwie. (ur. 20.05.1537)

1639 - Zmarł Tommaso Campanella, włoski filozof i teolog, dominikanin, przedstawiciel renesansowej filozofii przyrody. Zasłynął pracą "Miasto słońca", prezentującą koncepcję państwa idealnego, w którym rządy sprawują mędrcy żyjący zgodnie z porządkiem natury. Propagował kult pracy, równość społeczną, wspólnotę dóbr i likwidację rodziny. (ur. 05.09.1568)

1688 - Urodził się Alexander Pope, angielski poeta, przedstawiciel klasycyzmu, wyznawca racjonalizmu i deizmu, autor wielu dzieł, między innymi heroikomicznego poematu "Pukiel włosów ucięty". Zmarł 30 maja 1744 roku.

1819 - Namiestnik Królestwa Polskiego Józef Zajączek wydał dekret wprowadzający cenzurę. Był to początek łamania Konstytucji Królestwa. 

1841 - Zmarł Julian Ursyn Niemcewicz, pisarz i publicysta, działacz Stronnictwa Patriotycznego, współredaktor "Gazety  Narodowej i Obcej", autor komedii politycznej "Powrót  posła", powieści "Pamiętniki czasów moich" oraz wielu pism antytargowickich. Był sekretarzem Tadeusza Kościuszki oraz posłem na Sejm. Urodził się 16 lutego 1758 roku. 170 rocznica

1860 - Urodził się Wilhelm Einthoven, holenderski fizjolog i histolog, opracował teorię pola elektrycznego serca oraz ogólne prawo projekcji prądów czynnościowych serca na powierzchnię ciał. Stworzył podstawy elektrokardiografii, w 1903 roku skonstruował galwanometr strunowy. Za odkrycie mechanizmu elektrokardiogramu otrzymał w 1924 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny. Zmarł 29 września 1927 roku.

1868 - Zmarł Stanisław Wysocki, inżynier drogowy, pionier stosowania nawierzchni bitumicznych, projektant i kierownik budowy Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Założył pierwszą w Polsce fabrykę asfaltu. Urodził się 14 kwietnia 1805 roku.

1882 - Zmarł Roman Turczynowicz, tancerz, choreograf baletu warszawskiego, wprowadził repertuar romantyczny, ułożył choreografię do opery "Halka" Stanisława Moniuszki. Urodził się 14 marca 1813 roku.

1873 - Urodził się Hans Berger, niemiecki psychiatra i neurolog. W 1924 roku dokonał pierwszego udanego zapisu elektrycznej aktywności mózgu - EEG. Zmarł 1 czerwca 1941 roku.

1895 - Urodził sie Nikifor Krynicki, właściwe nazwisko Epifaniusz Drowniak, łemkowski malarz prymitywista, samouk. Malował akwarele przedstawiające pejzaże, sceny religijne, postacie świętych i portrety. Tworzył na kawałkach tektury, okładkach zeszytów, skrawkach papieru. Autor blisko 40 tysięcy prac, największy zbiór obrazów i rysunków Nikifora znajduje się w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu. Zmarł 10 października 1968 roku.

1904 - Utworzono Międzynarodową Federację Piłki Nożnej FIFA .

1921 - Urodził się Andriej Sacharow, fizyk i obrońca praw człowieka, laureat Pokojowej Nagrody Nobla z 1975 roku. Sacharow był na początku lat 60. współtwórcą radzieckiej bomby wodorowej i zarazem przeciwnikiem korzystania z tej broni. Za wystąpienia przeciwko polityce radzieckiej pozbawiony godności i tytułów naukowych, zesłany w 1980 roku do Gorki, powrócił do Moskwy w 1986 roku po śmierci Breżniewa. W 1988 roku Parlament Europejski utworzył Nagrodę Sacharowa jako wyróżnienie dla osób zasłużonych w walce na rzecz praw człowieka i wolności. Zmarł 14 grudnia 1989 roku. 90 rocznica

1921 - W Krakowie ukazał się pierwszy numer "Przeglądu Sportowego", ogólnopolskiego dziennika o tematyce sportowej. 90 rocznica

1921 - Bitwa powstańców śląskich w rejonie Góry Świętej Anny, zakończona 27 maja wyparciem Ślązaków przez Niemców. 90 rocznica

1925 - Urodził się Stefan Gierowski, malarz i rysownik, profesor warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, wybitny przedstawiciel współczesnej awangardy malarskiej, określany mianem klasyka polskiej nowoczesności. Autor cyklu "Malowanie dziesięciorga przykazań".

1930 - Urodził się Sylwester Chęciński, scenarzysta i reżyser filmowy: "Ewa chce spać", "Jak rozpętałem II wojnę światową", "Wielki Szu", "Rozmowy kontrolowane", najbardziej znany z trylogii "Sami swoi", "Nie mam mocnych" i "Kochaj albo rzuć".

1935 - Zmarł Hugo de Vries, holenderski botanik, twórca nowoczesnej genetyki. Zajmował się badaniami nad dziedzicznością i zmiennością oraz powstawaniem nowych ras i gatunków w procesie ewolucji. Zasłynął jako twórca teorii mutacji, zajmował się też fizjologią komórki. (ur. 16.02.1848)

1935 - Zmarła Jane Addams, amerykańska dziennikarka, feministka, filantropka, przewodnicząca Międzynarodowej Ligi Kobiet na Rzecz Pokoju i Wolności. Występowała w obronie praw kobiet, Murzynów i emigrantów, domagała się 8-godzinnego dnia pracy dla kobiet, zdeklarowana pacyfistka, laureatka, wraz z Nicholasem Murrayem Butlerem, Pokojowej Nagrody Nobla w 1931 roku. (ur. 06.09.1860)

1936 - Urodził się Günter Blobel, niemiecki biolog molekularny. Jego badania pomogły wyjaśnić przyczyny niektórych schorzeń genetycznych. Laureat Nagrody Nobla w 1999 roku w dziedzinie medycyny. 75 rocznica

1947 - Urodził się Leszek Teleszyński, aktor związany z teatrami warszawskimi: Narodowym i Polskim. Występuje również w filmie, między innymi: "Trzecia część nocy", "Wielka miłość Balzaca", "Trędowata", "Potop", "Panna Nikt".

1950 - Urodziła się Wiesława Ziółkowska, doktor nauk ekonomicznych, autorka publikacji z dziedziny polityki gospodarczej i finansów, poseł na Sejm RP w latach 1989 -1997, członek Rady Polityki Pieniężnej w latach 1998 - 2004. Autorka publikacji i artykułów z dziedziny polityki gospodarczej i finansów: "Finanse publiczne: teoria i zastosowanie", "System motywowania a racjonalność działania przedsiębiorstwa".

1955 - Urodził się Jerzy Pożarowski, aktor teatralny i filmowy, związany z teatrami warszawskimi, grał w w filmach: "Cynga", "Niech żyje miłość", "Marzenia do spełnienia", "Popiełuszko. Wolność jest w nas", występuje też w serialach telewizyjnych.

1970 - Zmarł Leonid Teliga, dziennikarz, żeglarz, w czasie II wojny pilot Dywizjonu 300. Na jachcie "Opty" samotnie, nie zawijając do żadnego portu, opłynął kulę ziemską. Urodził się 28 maja 1917 roku.

1973 - Zmarł Iwan Koniew, marszałek Związku Radzieckiego, od 1918 roku członek partii komunistycznej, uczestnik wojny domowej, współwinny klęski na przedpolach Moskwy w 1941 roku, pierwszy dowódca Układu Warszawskiego. Urodził się 28 grudnia 1897 roku.

1980 - Na emigracji w Londynie zmarła Beata Obertyńska, pseudonim Marta Rudzka, w czasie II wojny światowej zesłana do łagru, później w Armii Andersa. Poetka, aktorka, autorka sztuk teatralnych, wydała między innymi poezje "Ballada o chorym Księżycu", "Perły", powieści "Faustyna", opowiadania "Anioł w knajpie". Od 1944 roku w Anglii. Urodziła się 18 lipca 1898 roku.

1980 - Zmarła Ida Kamińska, aktorka teatralna i filmowa pochodzenia żydowskiego, założycielka zawodowej sceny żydowskiej w Warszawie, długoletni dyrektor i reżyser Państwowego Teatru Żydowskiego w stolicy. Wybitną kreację stworzyła w filmie czechosłowackim "Sklep przy głównej ulicy". Po wydarzeniach marca 1968 roku wyemigrowała z Polski wraz z większością zespołu Teatru Żydowskiego. (ur. 04.09.1899)

1991 - Podczas zamachu bombowego zginął Radjiw Gandhi, premier Indii w latach 1984 -1989, a także przewodniczący Partii Kongresowej. Według policji, zabójstwo było dziełem "tamilskich tygrysów" - organizacji separatystycznej domagającej się podziału Sri Lanki. (ur. 20.08.1944) 20 rocznica

1992 - W Krakowie otwarto Instytut imienia Wolfganga Goethego. 

1997 - Prezydenci Polski i Ukrainy: Aleksander Kwaśniewski i Leonid Kuczma podpisali w Kijowie oświadczenie o porozumieniu i pojednaniu.

2000 - Zmarł John Gielgud, brytyjski aktor i reżyser, grał główne role w dramatach Szekspira, między innymi: "Hamlet", "Makbet", "Ryszard III". Był uważany za najlepszego współczesnego odtwórcę ról szekspirowskich. Popularność zdobył jako aktor filmowy: "Rydwany ognia", "Gandhi", "Duch z Canterville", "Morderstwo w Orient Expressie". Grał też w kilku polskich filmach, między innymi w "Dyrygencie" Andrzeja Wajdy. W 1981 roku dostał Oskara za najlepszą rolę drugoplanową w amerykańskiej komedii "Arthur". Urodził się 14 kwietnia 1906 roku.

2000 - Zmarła Barbara Cartland, brytyjska pisarka, znana z pisania licznych romansów i powieści miłosnych, napisała ich ponad 700, w tym 5 biografii: "W szponach miłości", "Diabelska intryga", "Anglik w Paryżu", "Małżeństwo z rozsądku", "Młyn miłości", Dama Orderu Imperium Brytyjskiego. (ur. 09.07.1901)  

2006 - Czarnogóra została nowym państwem Europy. W referendum 55,5 procent mieszkańców republiki opowiedziało się za zakończeniem związku państwowego z Serbią. 5 rocznica

2006 - Zmarła Katherine Dunham, amerykańska czarnoskóra tancerka i choreograf, specjalistka w zakresie antropologii tańca. Była autorką orędzia wygłaszanego z okazji Międzynarodowego Dnia Tańca, który przypada 29 kwietnia. Urodziła się 22 czerwca 1909 roku. 5 rocznica

2007 - Zmarł Julian Dziedzina, reżyser, aktor i krytyk, wykładowca łódzkiej filmówki. Jego najbardziej znanym dziełem jest "Bokser" z Danielem Olbrychskim w roli głównej. Za ten film otrzymał trzy nagrody na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Dla Młodzieży w Wenecji. Twórca obrazów: "Miasteczko", "Święta wojna", "Mały", "Umarli rzucają cień". Urodził się 21 października 1930 roku.

Czytaj także

20 maja

Ostatnia aktualizacja: 20.05.2011 00:00
Urodził się Władysław Sikorski - generał i polityk.
rozwiń zwiń