Historia

13 czerwca

Ostatnia aktualizacja: 13.06.2011 00:00
Zmarł Aleksander Wielki.

323 p.n.e. - Zmarł Aleksander III Wielki zwany Macedońskim, uczeń Arystotelesa, powszechnie uznawany za wybitnego stratega i jednego z największych zdobywców w historii ludzkości. W latach 334 - 327 p.n.e. podbił największe państwo ówczesnego świata - imperium perskie, najsłynniejsze zwycięstwa odniósł pod Issos, Gaugamelą i nad rzeką Hydaspes. W chwili śmierci, rozpiętość jego imperium ze wschodu na zachód wynosiła ponad 5 tysięcy kilometrów. (ur. 19, 20 lub 26.07.356 p.n.e.)

1231 - Zmarł Ferdynand Bulonne - święty Antoni, włoski franciszkanin, teolog i kaznodzieja, pochodzenia portugalskiego, doktor Kościoła katolickiego, patron rzeczy i osób zaginionych, 30 maja 1232 roku został ogłoszony świętym (352 dni po śmierci), był to najkrótszy proces kanonizacyjny w historii Kościoła katolickiego. (ur. 1195) 780 rocznica

1611 - Wojska polskie, w czasie wojny polsko-rosyjskiej, zdobyły Smoleńsk, car Wasyl Szujski dostał się do niewoli. 400 rocznica

1773 - Urodził się Thomas Young, angielski lekarz, fizyk, egiptolog. Zajmował się badaniami zmysłu wzroku i wyjaśnił, że tak zwana akomodacja oka następuje w wyniku zmiany krzywizny soczewki ocznej, opisał astygmatyzm. Wprowadził pojęcie modułu sprężystości, w dziedzinie filologii prowadził badania nad językiem staroegipskim i opublikował "Słownik egipski". Jednym z jego największych osiągnięć było rozszyfrowanie znaczenia hieroglifów egipskich, wydane w 1814 roku, oraz opisanie Kamienia z Rosetty. Zmarł 10 maja 1829 roku.

1825 - Sejm podjął decyzję o utworzeniu w Warszawie Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, którego zadaniem było wspieranie właścicieli ziemskich, co pozwalało oddłużać i modernizować majątki ziemskie.

1831 - Urodził się James Clerk Maxwell, szkocki fizyk i matematyk, profesor na uniwersytecie w Cambridge, udowodnił, że elektryczność i magnetyzm są dwoma rodzajami tego samego zjawiska elektromagnetyzmu, autor prac z zakresu elektrodynamiki, kinetycznej teorii gazów, optyki i teorii barw, na jego cześć jednostkę strumienia magnetycznego nazwano "makswelem". (zm. 05.11.1879) 180 rocznica      

1833 - Zmarł Jakub Kubicki, architekt, uczeń Dominika Merliniego. Był jednym z najwybitniejszych architektów polskiego klasycyzmu. Zaprojektował wiele warszawskich budowli, w tym rogatki i cerkiew grecką, kierował rozbudową Belwederu. Ulica jego imienia znajduje się na warszawskim Mokotowie. Urodził się w 1758 roku.

1854 - Urodził się Charles Parsons, angielski inżynier i przemysłowiec, w 1884 roku wynalazca turbiny parowej, która przyczyniła się do rewolucji technicznej na świecie. Zmarł 11 stycznia 1931 roku.

1872 - Urodził się Jan Szczepanik, wynalazca zwany "Polskim Edisonem" i "galicyjskim geniuszem", opisany  w dwóch artykułach przez Marka Twaina. Autor 50-ciu wynalazków z dziedziny fotografii barwnej, telewizji, barwnego tkactwa. W 1897 roku opatentował telektroskop, jedno z pierwszych rozwiązań w dziedzinie telewizji monochromatycznej. Zmarł 18 kwietnia 1926 roku.

1884 - Urodził się Leon Chwistek, prozaik, filozof, matematyk, teoretyk sztuki i malarz, założyciel grupy artystycznej "Formiści". Autor pracy "Pisma filozoficzne i logiczne". Zmarł 20 sierpnia 1944 roku.

1886 - Zmarł Ludwik II Wittelsbach, król Bawarii znany jako Ludwik Szalony, budowniczy baśniowych zamków w Alpach, z których najbardziej znane są Neuschwanstein i Linderhof, mecenas artystów a przede wszystkim Ryszarda Wagnera, jego życie stało się kanwą dla filmu Luchino Viscontiego "Ludwig". (ur. 25.08.1845) 125 rocznica

1888 - Urodził się Fernando Pessoa, portugalski poeta, przedstawiciel modernizmu, autor zbiorów poezji "Księga Niepokoju", "Przesłanie". Zmarł 30 listopada 1935 roku.

1893 - Urodziła się Leigh Sayers, angielska pisarka i tłumaczka, autorka powieści kryminalnych, twórczyni postaci detektywa-amatora lorda Petera Wimseya, który był bohaterem wielu powieści: "Lord Peter ogląda zwłoki", "Zjadliwa trucizna", "Zbrodnia wymaga reklamy". Zmarła 17 grudnia 1957 roku.

1894 - Urodził się Jacques-Henri Lartigue, francuski malarz i fotograf. Jego amatorskie zdjęcia, rejestrujące życie codzienne, były częścią prywatnego dziennika artysty, który prowadził od lat młodzieńczych. Sławę zyskał dzięki niezwykle dynamicznym zdjęciom z wyścigów samochodowych, malowniczym pejzażom i portretom paryżanek z przełomu wieków. Zmarł 12 września 1986 roku.

1897 - Urodził się Paavo Nurmi, fiński lekkoatleta, mistrz olimpijski. Zmarł 2 października 1973 roku.

1909 - Urodził się Vladimír Neff, czeski pisarz, scenarzysta i tłumacz, najbardziej znany jako autor cyklu pięciu powieści tworzących epicką kronikę czeskiego mieszczaństwa: "Małżeństwo z rozsądku", "Cesarskie fiołki", "Zła krew", "Wesoła wdówka" i "Królewski woźnica". Zmarł 2 lipca 1983 roku.

1911 - We Francji odbyła się prapremiera "Pietruszki" Igora Strawińskiego, wybitnego rosyjskiego kompozytora, głównego przedstawiciela modernizmu muzycznego. 100 rocznica

1915 - Szarża pod Rokitną - szarża 2.Szwadronu ułanów II Brygady Legionów Polskich pod dowództwem rotmistrza Zbigniewa Dunin-Wąsowicza przełamała pozycje rosyjskie, porównywana z szarżą pod Samosierrą w czasie wojen napoleońskich.

1919 - Utworzono Centralną Bibliotekę Wojskową.

1928 - Urodził się John Forbes Nash Jr, amerykański matematyk i ekonomista, profesor Uniwersytetu Princeton. Prowadził badania nad teorią gier, równocześnie z Pietem Heinem wynalazł grę planszową "hex". Laureat Nagrody Nobla w 1994 roku w dziedzinie ekonomii. Historia jego życia została zekranizowana w 2001 roku w filmie "Piękny umysł".

1930 - Urodził się Andrzej Mularczyk, pisarz, autor scenariuszy do filmów "Sami swoi", "Jeszcze słychać śpiew i rżenie koni", współtwórca powieści radiowej "W Jezioranach". 

1930 - Urodził się Ryszard Kukliński, jedna z najbardziej kontrowersyjnych postaci współczesnej historii Polski, pułkownik, agent CIA w polskim Sztabie Generalnym, między innymi w 1981 roku uprzedził Amerykanów o stanie wojennym w Polsce i przekazał im plany tej operacji oraz inne tajemnice Układu Warszawskiego, przez jednych traktowany jak bohater, przez innych jako zdrajca, uciekł do Stanów Zjednoczonych w 1981 roku, polskie sądy zwróciły mu honor i stopień oficerski w 1995 roku, do kraju mógł przyjechać dopiero w 1998 roku. (zm. 11.02.2004)

1938 - Zmarł Charles Guillaume, szwajcarski fizyk, odkrywca dwóch stopów nazwanych "inwar" i "elinwar", używanych przy budowaniu precyzyjnych instrumentów pomiarowych. Laureat Nagrody Nobla w 1920 roku w dziedzinie fizyki. Urodził się 15 lutego 1861 roku.

1943 - Urodził się Malcolm McDowell, angielski aktor filmowy, grał między innymi w filmach: "Mr Magoo", "Gangster numer jeden", "Błękitny grom", "Odpoczniesz po śmierci", "Doborowe towarzystwo".

1949 - Na terenach wsi Mogiła, Pleszów i Krzesławice rozpoczęto budowę "nowego Eldorado", czyli Nowej Huty - kombinatu metalurgicznego oraz towarzyszącego mu zaplecza miejskiego. Zespół miejski zaprojektował Tadeusz Ptaszycki.

1949 - Książką miesiąca w Stanach Zjednoczonych wybrano powieść "Rok 1984" angielskiego pisarza Georga Orwella.

1950 - W wypadku samochodowym w Niemczech zginął Ksawery Pruszyński, prozaik, publicysta i dyplomata, autor licznych reportaży, powieści i opowiadań o losach polskiego wychodźstwa. Urodził się 4 grudnia 1905 roku.  

1954 - Urodził się Andrzej Lepper, polityk, lider i założyciel partii Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej. Poseł na Sejm w latach 2001 - 2007, wicepremier w rządzie Kazimierza Marcinkiewicza, a następnie Jarosława Kaczyńskiego. W lipcu 2007 roku zdymisjonowany.

1956 - Herbert von Karajan, wybitny dyrygent austriacki o światowej sławie, objął artystyczne kierownictwo Opery Wiedeńskiej. 55 rocznica

1956 - Urodził się Jurik Wardanian, radziecki ciężarowiec, złoty medalista olimpijski, 6-krotny medalista Mistrzostw Świata i Mistrzostw Europy. 55 rocznica

1958 - W Polsce utworzono Ochotnicze Hufce Pracy. Zorganizowane z inicjatywy ZMS w celu wychowania młodzieży przez pracę, OHP miały również pomóc gospodarce narodowej.

1958 - Podpisanie umowy o wytyczeniu granicy państwowej między Polską a Czechosłowacją.

1962 - Urodził się Cezary Pazura, aktor, grał w filmach między innymi "Deja vu" i "Kiler" Machulskiego, "Pierścionek z orłem w koronie" Wajdy, "Psy", "Kroll" Pasikowskiego, "Chłopaki nie płaczą" Lubaszenki.

1963 - W "Daily Mirror" ukazał się pierwszy artykuł o grupie The Rolling Stones.

1966 - Chińskie czasopismo "Hung Czi" zdefiniowało "rewolucję kulturalną" jako "wykorzenianie burżuazyjnych ideologii". 3 lipca prasa chińska nazwała czystki oficjalnie "wielką proletariacką rewolucją kulturalną". Oficjalnie zakończona przez Mao Zedonga w 1969 roku, wielu naukowców uważa, że trwała do czasu aresztowania tak zwanej "bandy czworga" w 1976 roku. 45 rocznica

1983 - Amerykańska sonda kosmiczna Pioneer 10 wystrzelona w kierunku Jowisza, opuściła system słoneczny. Sonda przebyła drogę 5 miliardów 600 milionów kilometrów.

1984 - Zmarł Karol Małcużyński, dziennikarz radiowy i telewizyjny, publicysta, działacz społeczny. Był korespondentem na procesie zbrodniarzy wojennych w Norymberdze, autorem tekstów do Polskiej Kroniki Filmowej i scenariuszy do kilkunastu filmów o Warszawie, prezesem ZAIKS-u i posłem na Sejm. Autor książek historycznych z pogranicza reportażu, jak: "Norymberga - Niemcy 1945", "Szkice warszawskie", "Oskarżeni nie przyznają się do winy". Urodził się 20 czerwca 1922 roku.

1986 - Zmarł Benny Goodman, amerykański muzyk, klarnecista jazzowy, zwany "królem swingu", przeżywający swój najlepszy okres muzyczny w latach 30-tych XX wieku, spopularyzował czarną muzykę wśród młodej białej publiczności i przyczynił się do znaczącego kroku w integracji rasowej w Ameryce, angażując do swoich big-bandów murzyńskich muzyków. Urodził się 30 maja 1909 roku. 25 rocznica

1991 - Zmarł Stefan Gołębiowski, poeta, pisarz, tłumacz literatury antycznej, autor zbiorków poezji: "Trud", "Gwiazdy kwitną", "Owoc światła", "Na odwiecznym wzgórzu", "Daję słowo". (ur. 25.11.1900) 20 rocznica 

1997 - Z inicjatywy Fundacji Dzieło Odbudowy Miłości utworzono Radę Chrześcijan i Muzułmanów w stołecznym Centrum Islamu w Warszawie.

2004 - Zmarł Marek Sell, informatyk, twórca Programu MKS Vir - pierwszego i najpopularniejszego polskiego programu ochrony antywirusowej. Sell jest  nazywany "legendą polskiego świata komputerowego". Urodził się w 1952 roku. 

2007 - Zmarł Jacek Skubikowski, piosenkarz, gitarzysta, kompozytor i autor tekstów między innymi dla zespołów Lombard i Lady Pank, dla piosenkarek: Martyny Jakubowicz, Ewy Bem, Krystyny Prońko. Jego najbardziej znane utwory to: "Taniec pingwina na szkle", "Zawsze tam gdzie ty", "Nawet nie pytaj", "Ja tu tylko śpię". (ur. 25.09.1954)

Czytaj także

12 czerwca

Ostatnia aktualizacja: 12.06.2011 00:00
Zginął Witold Hulewicz - twórca Teatru Polskiego Radia.
rozwiń zwiń