Historia

19 września

Ostatnia aktualizacja: 19.09.2011 00:00
W bitwie pod Poitiers Anglicy pokonali Francuzów.

1356 - Nastąpił jeden z przełomowych momentów Wojny Stuletniej. W bitwie pod Poitiers Anglicy, pod dowództwem Edwarda Księcia Walii, zwanego Czarnym Księciem, pokonali Francuzów. Król Jan Dobry trafił do niewoli. Wojna Stuletnia to ogólna nazwa dla serii konfliktów między Anglią a Francją w latach 1337-1453. Formalnie nigdy się nie zakończyła bo nie podpisano traktatu pokojowego.

1551 - Urodził się Henryk Walezy, ostatni z francuskiej dynastii Walezjuszów, książę Orleanu, w latach 1573-1575 pierwszy elekcyjny król Polski jako Henryk I, późniejszy król Polski i Francji. Wsławił się ucieczką z Polski, gdy otworzyły się możliwości objęcia tronu w Paryżu. Zmarł 2 sierpnia 1589 roku. 460. rocznica

1620 - Bitwa pod Cecorą: polskie wojska, dowodzone przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego, poniosły klęskę w starciu z wojskami turecko-tatarskimi. Podczas odwrotu zginął Stanisław Żółkiewski.

1657 - Zawarto traktat wielawsko-bydgoski: król Jan Kazimierz dążąc do rozerwania sojuszu brandenbursko-szwedzkiego, zawarł z elektorem Fryderykiem Wilhelmem Hohenzollernem układ, na mocy którego rozwiązano stosunek lenny Prus Książęcych z Polską.

1710 - Zmarł Ole Roemer, duński astronom i reformator, profesor uniwersytetu w Kopenhadze i założyciel obserwatorium astronomicznego tamże. Pierwszy przeprowadził obserwacje, na podstawie których określił prędkość światła i wykazał, że prędkość światła jest skończona.

1783 - Bracia Joseph i Jacques Montgolfier, konstruktorzy pierwszego balonu, wysłali w powietrze balon z nietypową załogą - owcą, kogutem i kaczką.

1797 - Urodził się January Suchodolski, malarz, współzałożyciel Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, autor romantycznych obrazów o charakterze patriotycznym: „Bitwa pod Raszynem”, "Samosierra". Zmarł 20 marca 1875 roku.

1839 - Urodził się George Cadbury, angielski przemysłowiec i filantrop; rozwinął handel kakao, zapoczątkowany przez ojca i nazwał swoim nazwiskiem firmę - dziś największego brytyjskiego producenta czekolady. Zmarł 24 października 1922 roku.

1892 - Urodził się Jan Piekałkiewicz „Wernic”, ekonomista statystyk. W 1921 roku przeprowadził pierwszy spis ludności II Rzeczypospolitej. W czasie II wojny światowej od 5 sierpnia 1942 roku pełnił funkcję Delegata Rządu na Kraj. Zmarł w więzieniu na Pawiaku 19 lub 21 czerwca1943 roku.

1893 - Urodził się Mieczysław Niedziałkowski, działacz PPS, redaktor naczelny "Robotnika". Zginął rozstrzelany przez hitlerówców w Palmirach 21 czerwca 1940 roku.

1897 - Zmarł Kornel Ujejski, poeta, publicysta, nazywany "ostatnim wielkim poetą rozmatyzmu". Jego najbardziej znanym utworem jest pieśn "Z dymem pożarów", która spopularyzowana w czasie Wiosny Ludów, zwłaszcza w zaborze austriackim stała się nieoficjalnym hymnem powstania styczniowego. Autor „Maratonu”, "Skarg Jeremiego". Urodził się 12 września 1823 roku.

1900 - Urodził się Włodzimierz Słobodnik, poeta, satyryk, tłumacz poezji rosyjskiej i francuskiej. W okresie międzywojennym członek grupy literackiej „Kwadryga”, uprawiał lirykę nastrojową, akcentującą związki z dziedzictwem kulturalnym i tradycją postępową. Wydał zbiory poezji „Modlitwa o słowo”, „Kamienny cień”, „Śpiew na dobranoc”, satyry „Bez figowego listka”. Zmarł 10 lipca 1991 roku.

1905 - Urodził się Włodzimiez Siwierski, malarz, konserwator, architekt wnętrz, współtwórca Klubu Marynistów i inicjator wystaw marynistycznych. Zmarł 19 października 1984 roku.

1908 - Urodził się Mika Valtari, fiński powieściopisarz, autor "Egipcjanina Sinuhe" i "Turmsa nieśmiertelnego". Jego bogaty dorobek pisarski obejmuje powieści, opowiadania, nowele, dramaty oraz przekłady. Zmarł 27 sierpnia 1979 roku.

1911 - Urodził się William Gerald Golding, angielski pisarz, autor powieści alegorycznych zbliżonych do powiastki filozoficznej - "Władca much", "Papierowi ludzie", Wieża", "Piramida". W 1983 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla, w roku 1980 został wyróżniony nagrodą Bookera za najlepszą fikcję literacką. Zmarł 19 czerwca 1993 roku. 100. rocznica

1918 - W Warszawie utworzono Polskie Towarzystwo Geograficzne.

1922 - Urodził się Emil Zátopek, czeski biegacz - długodystansowiec, czterokrotny złoty medalista olimpijski, 18-krotny rekordzista świata. W 1997 roku został ogłoszony najlepszym czeskim lekkoatletą XX wieku. Zmarł 22 listopada 2000 roku.

1926
- Urodził się Masatoshi Koshiba, japoński fizyk, profesor Uniwersytetu Tokijskiego, uhonorowany Nagrodą Nobla w 2002 roku w dziedzinie fizyki, wspólnie z amerykańskim badaczem Raymondem Davisem, za prace nad detekcją kosmicznych neutrin. 85. rocznica

1928 - W Nowym Jorku zaprezentowano pierwszy film z udziałem Myszki Miki, był to również pierwszy w historii dźwiękowy film animowany.

1931 - Urodziła się Marta Meszaros, węgierska reżyserka i scenarzystka filmowa, twórczyni wielu filmów, jak: "Adopcja", "Córy szczęścia", "Mała Vilma", "Dziewięć miesięcy", "Dziennik dla moich ukochanych", „Czerwony Kapturek”, „Niepochowany”. 80. rocznica

1935 - Zmarł Konstanty Ciołkowski, rosyjski wynalazca polskiego pochodzenia, twórca naukowych podstaw lotu rakiet. Opracował projekt sterowca, opisał jednopłat o konstrukcji, którą zastosowano kilkanaście lat później i przeprowadził badania oporu aerodynamicznego różnych ciał. Na początku 20. wieku ogłosił teorię lotu rakiety, teorię ruchu rakiet wielostopniowych, przewidział możliwość realizacji stacji kosmicznych. Urodził się 5 września 1857 roku.

 1936
- Urodził się Andrzej Kreütz-Majewski, scenograf, malarz i pedagog, naczelny scenograf Teatru Wielkiego w Warszawie w latach 1966 - 2005. Twórca około 160. scenografii w teatrach operowych i dramatycznych, w tym ”Święta wiosny” Strawińskiego, „Syna marnotrawnego” Debussy’ego, „Trójkątnego kapelusza” de Falli. Zmarł 28 lutego 2011 roku. 75. rocznica

1939 - Upadek ostatnich punktów oporu polskiego wybrzeża na Kępie Oksywskiej.

1939 - Wkroczenie wojsk niemieckich do Gdańska.

1939 - W okupowanym Krakowie ukazuje się pierwsze tajne pismo „Polska Żyje”.

1943
- Urodził się Janusz Kondratiuk, scenarzysta, aktor, reżyser filmów:, „Dziewczyny do wzięcia”, „Jedenaste przykazanie”, „Komedia peryferyjna”, „Deszczowy spacer”, „Faceci do wzięcia”.

1944
- Finlandia i ZSRR podpisały rozejm. Helsinki zrzekły się terytoriów podbitych przez ZSRR w 1940 roku. Zgodziły się też na ustanowienie na swoim terytorium radzieckich baz wojskowych.

1947 - Zmarł Fiorello Henry La Guardia, amerykański polityk, burmistrz Nowego Jorku w latach 1933-1945. Urodził się 11 grudnia 1882 roku.

1947 - Urodził się Janusz Zaorski, scenarzysta, reżyser i producent filmowy. Były przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Autor filmów: "Palec boży", "Awans", Piłkarski poker", "Szczęśliwego Nowego Jorku", "Jezioro Bodeńskie".

1947
- Urodziła się Tanith Lee, angielska pisarka science fiction, horroru, fantasy. Autorka 95. powieści oraz 230. opowiadań, w tym - "Demon ciemności", Demon śmierci", "Mroczny taniec".

1949 - Urodziła się Twiggy właśc. Lesley Hornby angielska modelka, aktorka i piosenkarka. Za jej przyczyną, ówczesnym kanonem piękna kobiecego stały się duże oczy, regularne rysy i drobna dziecięca sylwetka, modelki o tego typu urodzie królowały na wybiegach w latach 60.

1951 - Urodził się Kazimierz Kmiecik, piłkarz, napastnik Wisły Kraków; rozegrał 304 mecze ligowe, strzelił 153 gole - najlepszy strzelec w historii Wisły. 60 rocznica 1951 - Podczas I światowego Kongresu Głuchoniemych utworzono światową Federację Niesłyszących. 60. rocznica

1952
- Zmarł Adam Półtawski, drukarz i grafik, twórca czcionki drukarskiej zwanej antykwą polską. Urodził się 17 maja 1881 roku.

1953
- Urodziła się Grażyna Szapołowska, aktorka filmowa, grała w filmach „Lata dwudzieste…lata trzydzieste”, „Medium”, „Magnat” „Krótki film o miłości”, „Pan Tadeusz”, „Kochaj mnie kochaj”, „Ryś”, „Kroniki domowe”, „Wielki Szu”.

1953
- W Fabryce Samochodów Osobowych na Żeraniu wyprodukowano pierwszy polski silnik do samochodu "M-20 Warszawa".

1957 - Stany Zjednoczone na poligonie w Newadzie przeprowadziły pierwszą podziemną eksplozję nuklearną.

1967 - Zmarł Stanisław Byrcyn-Gąsienica, słynny przewodnik i ratownik górski, współzałożyciel Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

1975 - Zmarł Józef Mroszczak, grafik, przedstawiciel tzw. „polskiej szkoły plakatu”, twórca plakatów, grafiki użytkowej, opracowań graficznych książek i czasopism, organizator Wolnej Szkoły Malarstwa i Rysunku w Katowicach.

1985 - Zmarł Italo Calvino, włoski prozaik i dziennikarz, tworzył fantastyczne opowiadania i opowieści, nie stroniące od groteski i ironii, zbliżone do przypowieści filozoficznych, np. „Rycerz nieistniejący”. Napisał powieść o włoskim ruchu oporu „Ścieżka pajęczych gniazd”.

1986 - Zmarł Henryk Korotyński, dziennikarz, długoletni redaktor naczelny "Życia Warszawy". W latach 1939-1943 redaktor prasy konspiracyjnej. Autor książek „Dziesięć tygodni w Korei”, „Różnie bywało”. Urodził się 24 maja 1913 roku. 25 rocznica

1987 - Zmarł Wiktor Sadecki, aktor krakowskich teatrów "Starego" i imienia Juliusza Słowackiego. Grał w filmach, między innymi "Biała wizytówka" oraz serialach telewizyjnych: "Chłopi", "Czarne chmury", "Janosik". Urodził się 23 października 1923 roku.

1989
- Polska podpisała w Brukseli umowę o współpracy handlowej i gospodarczej z EWG, obecnie Unią Europejską. 1990 - W Nowym Jorku zmarł Wacław Solski, właściwe nazwisko Wacław Pański, pisarz. Jest autorem opowiadań: "Przy świetle księżyca", 'Rękopis znaleziony pod dywanem", "Bajki na co dzień" i powieści - "Władza", "Rysy twarzy". Urodził się 5 września 1897 roku w Łodzi.

1990
- Lichtenstein został członkiem ONZ.

1991 - Na granicy austriacko-włoskiej w Alpach znaleziono zamrożone ciało Ötziego - „człowieka lodu”, który zmarł około 3300 lat p.n.e. 20. rocznica

1993 - Wybory parlamentarne w Polsce wygrały SLD i PSL. Urząd premiera objął Waldemar Pawlak, prezes PSL. 1996 - Zmarł Czesław Petelski, reżyser, autor filmów: "Baza ludzi umarłych", "Kamienne niebo", "Ogniomistrz Kaleń", "Kazimierz Wielki", "Gorzka miłość", "Kopernik", „Kamienne tablice”. Urodził się 5 listopada 1922 roku. 15. rocznica

1996 - Zmarł Helmut Heissenbuettel, niemiecki pisarz, jeden z czołowych przedstawicieli awangardy literackiej w RFN. Autor powieści, opowiadań i esejów: „Gramatyka polityczna”, „Przyszłość socjalizmu”, „Powiedziane powiedzieć doświadczone”. Urodził się 21 czerwca 1921 roku. 15. rocznica

2001
- Zmarł Lubomir Radłowski, dziennikarz, pomysłodawca i współtwórca światowego festiwalu polonijnych zespołów folklorystycznych w Rzeszowie. Pochodził z Kresów Wschodnich II RP, jako 15-latek trafił do orkiestry Korpusu Ochrony Pogranicza w Czortkowie, a kampanię wrześniową odbył jako ochotnik w Brygadzie "Podole". Dziennikarz w "Nowinach Rzeszowskich", publicysta zaangażowany w przemiany Października'56, za co był represjonowany. Urodził się 20 czerwca 1920 roku. 10. rocznica

2001
- Zmarł Eligiusz Lasota, dziennikarz, redaktor naczelny tygodnika "Po prostu", w latach 70. uczestnik Konwersatorium "Doświadczenie i Przyszłość". W 1957 roku został objęty zakazem pracy dziennikarskiej oraz usunięty z PZPR za prowadzenie "grupowej walki z partią" na łamach "Po prostu". Potem pracował w "Głosie Pracy", podziemnych "Fundamentach" oraz Polskim Radiu. Po 1981 roku działał w zdelegalizowanym Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich, ogłaszał artykuły w pismach drugiego obiegu. Po upadku komunizmu został zastępcą redaktora naczelnego reaktywowanego „Po prostu”. Urodził się 15 kwietnia 1929 roku. 10. rocznica

2005
- Zmarł ksiądz Edward Nawrot, proboszcz w Kiekrzu w latach 1983 - 2005, profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, autor ponad 100 publikacji, głównie z historii Kościoła i historii Wielkopolski. Urodził się 7 października 1947 roku.

 2006
- Powstała Komisja Nadzoru Finansowego. 5. rocznica

Czytaj także

18 września

Ostatnia aktualizacja: 18.09.2011 00:00
W zamachu zginął rosyjski polityk Piotr Stołypin.
rozwiń zwiń