Historia

24 września

Ostatnia aktualizacja: 24.09.2011 00:00
85 lat temu powstały słynące z punktualności Polskie koleje Państwowe.
24 września
Foto: fot. Kosiarz-PL/Wikimedia Commons/CC

1926 - Prezydent RP wydał rozporządzenie o utworzeniu przedsiębiorstwa Polskie Koleje Państwowe. PKP okresu międzywojennego słynęło w Europie z jakości usług i punktualności. W 2000 roku w ramach komercjalizacji przedsiębiorstw, Polskie Koleje Państwowe zostały przekształcone w firmę PKP Spółka Akcyjna. Pełniła ona funkcje właściciela wobec spółek powstałych z wcześniejszych jednostek PKP. PKP S.A., nazywana też Grupą PKP jest jednym z największych polskich pracodawców - zatrudnia obecnie 102 tysiące osób i czwartą co do wielkości europejską grupą skupiającą spółki kolejowe. W skład grupy wchodzi spółka PKP S.A., kolejowe spółki przewozowe, spółki zarządzające infrastrukturą kolejową oraz inne firmy świadczące usługi poza rynkiem kolejowym. Od 2001 trwa reforma PKP, S.A. której głównym celem jest restrukturyzacja i sprzedaż spółek kolejowych, uporządkowanie stanu prawnego i sprzedaż zbędnych nieruchomości. W powszechnym odczuciu reforma nigdy nie została sfinalizowana, a w 2005 roku została zatrzymana. Spółki kolejowe są nieefektywne i przynoszą straty. Zadłużenie grupy PKP pod koniec 2010 roku wynosiło około 6 miliardów złotych.

Nieefektywność zarządzania koleją osiągnęła punkt kulminacyjny zimą 2010 roku, kiedy niezdolność do uzgodniania spójnego rozkładu jazdy między spółkami kolejowymi spowodowała zamieszanie i chaos w całym kraju. W konsekwencji stanowiska stracili wiceminister infrastruktury oraz prezes PKP S.A. a spółka opublikowała w prasie przeprosiny. Także wcześniej, w 2010 roku, pasażerowie doświadczyli licznych problemów z powodu konfliktu spółek Przewozy Regionalne i PKP PLK. Z kolei w lipcu 2011 roku w wyniku kilkuletnich zaniedbań w konserwacji doszło do wielogodzinnej przerwy zasilania, a efektem tego był paraliż ruchu pociągów. Od 2000 roku rynek kolejnictwa w Polsce zaczął rozwijać się dynamicznie. Rozpoczęto proces restrukturyzacji przewozów pasażerskich, najpierw poprzez powstanie Kolei Mazowieckich, a następnie poprzez oddanie we władzę samorządów spółki Przewozy Regionalne. Stworzyło to podstawy realnego rynku na kolei i umożliwiło działanie konkurencji. W 2003 roku zaczęła obowiązywać przełomowa dla PKP ustawa o liberalizacji rynku kolejowych przewozów towarowych. W tym samym roku została też zahamowana tendencja spadkowa we wszystkich działach transportu kolejowego. W latach 2003 - 2007 w kolejnictwie odnotowano tendencje wzrostowe, które zostały jednak gwałtownie zahamowane na przełomie 2008 i 2009 roku w związku z kryzysem finansowym. 85 rocznica.

Pozostałe wydarzenia:

768 - Zmarł Pepin Mały, król Franków od 751 roku. (ur. 714)

1501 - Urodził się Girolamo Cardano (również Geronimo Cardano, Gerolamo Cardano, Hieronymus Cardanus), włoski matematyk, mechanik, astrolog i lekarz epoki renesansu. Jako jeden z pierwszych używał liczb zespolonych, jest autorem około 300 dzieł. (zm. 21.09.1576) 510 rocznica.

1541 - Zmarł Paracelsus, właściwe nazwisko Theophrastus Bombastus von Hohenheim, niemiecki lekarz i filozof, jeden z prekursorów nowoczesnej medycyny. Stosował dawkowanie leków oraz leczenie różnych chorób odmiennymi specyfikami. Wprowadził szereg nowych leków, między innymi rtęć na syfilis oraz różne sole metali i opium. (ur. 10.11.1493 lub 1494) 470 rocznica.

1621 - Zmarł Jan Karol Chodkiewicz, hetman wielki litewski, wojewoda wileński. Był wybitnym strategiem. Dowodził polskimi wojskami między innymi w bitwach pod Kircholmem w 1605 roku ze Szwedami i Chocimiem w 1621 z Turkami. (ur. 1560) 390 rocznica.

1739 - Urodził się Grigorij Potiomkin, rosyjski feldmarszałek, prezydent Kolegium Wojskowego, głównodowodzący w wojnie z Turcją w latach 1787-1792, jeden z faworytów Katarzyny Wielkiej, twórca słynnych „wiosek Potiomkinowskich” ustawianych na szlaku podróży carycy na Krym /zm. 16.10.1791/.

1802 - Zmarł Aleksander Radiszczew, pisarz i myśliciel rosyjski. (ur. 31.08.1749) 1808 (niektóre źródła podają 1809) - Urodził się Artur Zawisza, pseudonim Czarny, działacz niepodległościowy, uczestnik powstania listopadowego, członek towarzystwa patriotycznego, uczestnik partyzantki Zalewskiego. Został stracony w Warszawie 26 lub 15 listopada 1833 roku.

1821 - Urodził się Cyprian Kamil Norwid, poeta, dramatopisarz, malarz i rzeźbiarz. Jest uważany za jednego z czterech najważniejszych polskich poetów romantycznych. Autor poematów, nowel, dramatów: "Wanda", "Słodycz", "Kleopatra i Cezar", prozy: "Czarne kwiaty", "Białe kwiaty", "Milczenie". Zmarł 23 maja 1883 roku w Paryżu. 190 rocznica.

1856
- Urodził się Ludwik Waryński, działacz ruchu socjalistycznego, autor pierwszego programu polskich socjalistów. Założył partię Proletariat. Został skazany w procesie 29 proletariatczyków na 16 lat katorgi. Zmarł 2 marca 1899 roku w Twierdzy Szlisselburskiej. 155 rocznica.

1891 - Zmarł Izydor Kopernicki, antropolog, etnolog, twórca krakowskiej szkoły antropologicznej, autor pracy "O Góralach ruskich w Galicji", badał język i dialekty polskich Cyganów górskich. (ur. 17.04.1825) 120 rocznica.

1895
- Urodził się Andre Frederic Cournand, amerykański lekarz i fizjolog pochodzenia francuskiego, laureat Nagrody Nobla w 1956 roku za prace za prace z fizjopatologii krążenia oraz nad cewnikowaniem serca. Zmarł 19 lutego 1988 roku.

1896 - Urodził się Tadeusz Sygietyński, kompozytor i dyrygent, popularyzator polskiego folkloru muzycznego. Wraz z żoną Mirą Zimińską-Sygietyńską założył Zespół Pieśni i Tańca "Mazowsze". Zmarł 19 maja 1955 roku. 115 rocznica.
1896 - Urodził się Francis Scott Fitzgerald, amerykański pisarz, autor powieści "Ta strona raju", "Wielki Gatsby" i "Czuła jest noc". Zmarł 21 grudnia 1940 roku. 115 rocznica.

1898 - Urodził się Howard Walter Florey, angielski chemik i lekarz patolog, który opracował metodę produkcji penicyliny, laureat nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 1945 roku. Urodził się 21 lutego 1968 roku.

1902 - Urodził się Ruhollah al-Musawi al-Chomeini, szyicki przywódca duchowny i polityczny, ajatollah, twórca nowej koncepcji demokracji religijnej. Po powrocie z emigracji w 1979 roku proklamował w Iranie powstanie pierwszego rządu islamskiego, realizując koncepcję demokracji religijnej. (zm. 03.06.1989)

1904 - Zmarł Niels Ryberg Finsen, duński lekarz, odkrywca własności leczniczych światła słonecznego w leczeniu gruźlicy i niektórych chorób skórnych. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 1903 roku. Urodził się 15 grudnia 1860 roku.

1905 - Urodził się Severo Ochoa, amerykański biochemik pochodzenia hiszpańskiego, laureat Nagrody Nobla w 1959 roku w dziedzinie medycyny za prace związane z syntezą RNA. Zmarł 1 listopada 1993 roku.

1914 - Urodził się Andrzej Panufnik, kompozytor i dyrygent. W 1969 roku skomponował "Epitafium Katyńskie". Zmarł 27 listopada 1991 roku w Wielkiej Brytanii.

1915 - Urodziła się Barbara Kostrzewska, śpiewaczka, reżyser, dyrektor i kierownik artystyczny teatru. Solistka Opery Śląskiej w Bytomiu, Teatru Wielkiego w Poznaniu, Opery Narodowej w Warszawie. Zmarła 14 października 1986 roku.

1922 - W Polsce odbyły się pierwsze wybory do Sejmu śląskiego. Endecja i chadecja uzyskały 34 procent głosów, stronnictwa niemieckie - 22 procent, Polska Partia Socjalistyczna (PPS) - 17 procent, a Narodowa Partia Robotnicza (NPR) - 14 procent.

1923 - Urodził się Ziemowit Fedecki, slawista i tłumacz literatury rosyjskiej, białoruskiej i francuskiej, pisarz. Autor tekstów satyrycznych dla Studenckiego Teatru Satyryków w Warszawie. W 2001 roku został uhonorowany nagrodą PEN Clubu. Zmarł 8 stycznia 2009 roku.

1923 - Urodził się Ladislav Fuks, czeski pisarz, który często w swoich powieściach podejmował temat wpływu nazizmu na życie swych rodaków: „Pan Theodor Mundstock”, „Palacz zwłok”, „Śledztwo prowadzi radca Heumann”. Zmarł 19 sierpnia 1994 roku.

1927 - Zgromadzenie Ogólne Ligi Narodów przyjęło deklarację zaproponowaną przez Polskę o niedopuszczalności wojny napastniczej.

1930 - Urodził się Jerzy Flisak, rysownik, grafik, autor plakatów, scenografii i ilustracji książkowych, a także projektów graficznych do filmów animowanych dla dzieci. Jego rysunki były publikowane w „Szpilkach”, „Świerszczyku”, „Polityce”, tygodniku „Przegląd Kulturalny”. Zmarł 21 lutego 2008 roku.

1930 - Zmarł Otto Mueller, niemiecki malarz i grafik, ekspresjonista, jego obrazy miały uproszczoną, zgeometryzowaną formę. Malował głównie akty kobiece na tle pejzażu, a także liczne sceny z życia cyganów: „Błękitne akty”, „Cygańska madonna”.

1931 - Podpisano pierwszą międzynarodową konwencję określającą zakres połowów wielorybów. 80 rocznica.

1934 - Irena Curie-Joliot odkryła metodę sztucznego wytwarzania radu. 1934 - Franciszek Hynek i Władysław Pomaski zwyciężyli w międzynarodowych zawodach balonowych o puchar Gordona Bennetta w Warszawie.

1937 - Urodził się Juliusz Loranc, kompozytor, aranżer i pianista, autor przebojów: "Radość o poranku", "Wakacje z blondynką", "Kwiat jednej nocy".

1939 - Urodził się Andrzej Blikle, profesor fizyki, właściciel słynnej warszawskiej firmy cukierniczej "A.Blikle". Członek Rady Języka Polskiego i Fundacji Kultury, od 1977 roku pracownik Instytutu Podstaw Informatyki Polskiej Akademii Nauk.

1939
- Zmarł, podczas ratowania zbiorów zbombardowanej Politechniki Warszawskiej, profesor Oskar Sosnowski, kierownik Katedry Architektury Polskiej i Historii Sztuki PW. (ur. 1880)

1941 - Generał Charles de Gaulle utworzył Narodowy Komitet Wolnej Francji, który kierował antyfaszystowskim ruchem oporu we Francji. 70 rocznica.

1942 - Urodziła się Linda McCartney, amerykańska fotograf, muzyk, obrończyni praw człowieka, autorka książek kucharskich. Wraz z mężem Paulem McCartneyem twórczyni zespołu "Wings". Zmarła 17 lipca 1998 roku.

1943 - Żołnierze Armii Krajowej uwolnili 72 osoby z niemieckiego więzienia w Biłgoraju.

1943 - Żołnierze AK przeprowadzili udany zamach na Augusta Kretschmanna, znanego z sadyzmu zastępcę komendanta obozu na ulicy Gęsiej w Warszawie.

1948
- Urodził się Phil Hartman, kanadyjski aktor filmowy. Zagrał w filmach: „Stożkogłowi”, „Poślubiłem morderczynię”, „Świąteczna gorączka”, „Mali żołnierze”. (zm. 28.05.1998) 1949 - Urodził się Pedro Almodovar, hiszpański reżyser, producent i scenarzysta, autor m.in. filmów: „Porozmawiaj z nią”, „Kwiat mego sekretu”, „Drżące ciało”, „Wszystko o mojej matce”, „Złe wychowanie”, „Wysokie obcasy”. Jest jednym z najbardziej znanych europejskich reżyserów, do swoich filmów sam pisze scenariusze, reżyseruje je, a w większości występuje w epizodycznych rolach.

1958 - Zmarł Zygmunt Hellwig, ogrodnik architekt. Realizował tereny zieleni w wielu miejscach w Polsce, najbardziej znane to: park Zdrowia w Ciechocinku, Sowińskiego w Warszawie i Ogród Botaniczny w Łodzi. Autor podręcznika „Byliny w parku i w ogrodzie”. (ur. 25.03.1899)

1960 - W Stanach Zjednoczonych wodowano lotniskowiec "Enterprise" o napędzie atomowym.

1960 - Powstała Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową OPEC, podczas spotkania w Bagdadzie przedstawicieli Arabii Saudyjskiej, Iraku, Iranu, Kataru, Kuwejtu i Wenezueli. Celem organizacji jest kontrolowanie światowego wydobycia ropy, poziomu cen i opłat eksploatacyjnych.

1966
- Miała miejsce eksplozja pierwszej francuskiej bomby atomowej na atolu Fangataufa. 45 roczn. 1970 - Radziecki pojazd kosmiczny „Łuna 16” powrócił na Ziemię. Automatycznie sterowany z Ziemi, wylądował na Księżycu, skąd jako pierwszy w historii kosmonautyki, dostarczył próbki gruntu księżycowego.

1973
- Gwinea Bissau uzyskała niepodległość. Tego dnia jest tam obchodzony dzień niepodległości.

1980 - W Sądzie Wojewódzkim w Warszawie został złożony wniosek o rejestrację NSZZ "Solidarność" z siedzibą w Gdańsku. 1980 - Zmarł John Henry Bonham, angielski muzyk, perkusista rockowy, członek zespołu „Led Zeppelin”.

1983
- Zmarł Roman Szydłowski, dziennikarz, publicysta, krytyk i działacz teatralny, tłumacz.

1983 - Zmarł Henryk Ryl, reżyser, twórca teatru lalek, założyciel i dyrektor Teatru "Arlekin" w Łodzi. (ur. 1911) 1989 - Zmarł Irving Berlin, właściwe nazwisko Israel Baline, amerykański kompozytor, autor musicali i muzyki do filmów. (ur. 1888)

1993 - W Kambodży proklamowano monarchię. Na tron wstąpił książę Norodom Sihanouk.

1996
- Przedstawiciele 5. mocarstw atomowych podpisali w siedzibie ONZ w Nowym Jorku układ o powszechnym zakazie prób jądrowych CTBT, uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 10 września 1996. 15 rocznica.

2004 - Zmarła Francoise Sagan, francuska pisarka, autorka 40 powieści psychologicznych i sztuk teatralnych, ukazująych konflikty uczuciowe i obraz życia mieszczańskiego. Pierwszą, najsłynniejszą powieść, napisała w wieku 18 lat. Urodziła się 21 czerwca 1935 roku.

2010
- Zmarł Giennadij Janajew, radziecki polityk, członek Komitetu Centralnego i Biura Politycznego KC KPZR; w latach 1990 - 1991 wiceprezydent ZSRR przy Michaile Gorbaczowie; w czasie puczu w sierpniu 1991 r. stanął na czele buntowników; osadzony po jego upadku w więzieniu, zwolniony w roku 1994. 1 rocznica.

Czytaj także

23 września

Ostatnia aktualizacja: 23.09.2011 00:00
W Warszawie powstał Komitet Obrony Robotników.
rozwiń zwiń