Historia

23 września

Ostatnia aktualizacja: 23.09.2011 00:00
W Warszawie powstał Komitet Obrony Robotników.
Czerwiec 1976 w Radomiu
Czerwiec 1976 w RadomiuFoto: źr. IPN.

1976 - Inicjatorzy KOR zainicjowali wszechstronną pomoc prawną, finansową i lekarską dla ofiar represji uczestników czerwcowych wystąpień robotniczych, szczególnie w Radomiu i Ursusie. W grupie założycielskiej było 14 osób, wśród Jerzy Andrzejewski, Stanisław Barańczak, Jacek Kuroń, Jan Józef Lipski, Antoni Pajdak, Andrzej Szczypiorski .

29 września wyszedł pierwszy numer "Komunikatu KOR", w którym podano nazwiska 33 członków Komitetu i ich adresy oraz telefony. Utajnione były jedynie nazwiska zaufanych adwokatów opozycji: Władysława Siły-Nowickiego, Jana Olszewskiego i Jacka Taylora. Wydawano także "Biuletyn Informacyjny KOR". Działalność KOR-u szeroko komentowało Radio Wolna Europa, dzięki czemu złamano monopol państwa na informowanie społeczeństwa. Z czasem poważne środki zaczęły napływać od central związkowych z Włoch, Francji, Amnesty International, intelektualistów.

9 października 1976 r. w Londynie powstał Komitet Zbiórki na Pomoc Ofiarom Wydarzeń Czerwcowych z ówczesnym prezydentem RP na uchodźstwie Edwardem Raczyńskim na czele. Wokół KOR-u powstało wiele inicjatyw obywatelskich: prasa drugiego obiegu ("Biuletyn Informacyjny", "Robotnik", "Krytyka", "Zapis"), wydawnictwa (Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA, której założycielem był Chojecki), Latający Uniwersytet, Studenckie Komitety Solidarności, Wolne Związki Zawodowe, niezależny ruch chłopski. Pod koniec działalności z KOR-em współpracowało ok. 3 tys. osób. Powstały też inne organizacje, m.in. Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO), Andrzeja Czumy, Leszka Moczulskiego, Emila Morgiewicza i Ziembińskiego, sygnatariusza apelu KOR.
W 1977 r. władze przystąpiły do kontrofensywy wobec opozycji. 7 maja 1977 r. znaleziono ciało krakowskiego studenta Stanisława Pyjasa. Jego śmierć wstrząsnęła środowiskiem opozycji - organizowano czarne procesje, msze żałobne, rozdawano ulotki. Podczas czarnej procesji 15 maja powołano Studencki Komitet Solidarności, który miał zainicjować prace nad stworzeniem autentycznej i niezależnej reprezentacji studentów. SKS domagał się wyjaśnienia okoliczności śmierci Pyjasa oraz ukarania sprawców "profanacji po Staszku" (w Krakowie trwały w tym czasie juwenalia zorganizowane przez Socjalistyczny Związek Studentów Polskich). W następstwie wydarzeń krakowskich aresztowano m.in. Kuronia, Michnika, Macierewicza (w sumie ponad 50 osób). Aresztowania trwały do 20 maja, kiedy w nocy zaczęto zwalniać uwięzionych. W więzieniu pozostawało jednak jeszcze dziewięciu najaktywniejszych działaczy i współpracowników KOR-u. Zorganizowano wówczas głodówki - najsłynniejsza z nich rozpoczęła się 24 maja 1977 r. w kościele św. Marcina w Warszawie. Uczestniczyli w niej: Bogusława Blajfer, Danuta i Lucyna Chomickie, Bohdan Cywiński, Jerzy Geresz, ks. Aleksander Hauke-Ligowski, Barbara Toruńczyk, Henryk Wujec, później także Eugeniusz Kloc, Ozjasz Szechter, Joanna Szczęsna, Stanisław Barańczak, Zenon Pałka i Kazimierz Świtoń. Głodówkę podjęto jako apel o uwolnienie wszystkich ofiar wypadków czerwcowych i tych, którzy stanęli w ich obronie. Za pośrednictwem Tadeusza Mazowieckiego oświadczenie głodujących przekazano Radzie Państwa, Episkopatowi i dziennikarzom. Ekipa Edwarda Gierka przestraszyła się nacisków Zachodu i 19 lipca (w związku ze świętem 22 lipca) ogłoszono amnestię. Objęła ona pięciu więzionych jeszcze robotników oraz aresztowanych korowców. Wszyscy wyszli na wolność 23 lipca 1977 r. Główny cel postawiony przez KOR został osiągnięty. Po roku działalności (29 września 1977 r.) KOR zyskał nową nazwę i strukturę: Komitet Samoobrony Społecznej KOR. W październiku 1977 r. przyjęto nowych członków: Konrada Bielińskiego, Seweryna Blumsztajna, Andrzeja Celińskiego, Leszka Kołakowskiego, Jana Lityńskiego, Zbigniewa Romaszewskiego, Marię Wosiek i Wujca (od lipca członkami KOR byli ks. Zbigniew Kamiński i prof. Jan Kielanowski). Później do KSS "KOR" przyjęto jeszcze cztery osoby: Wiesława Kęcika, Jerzego Nowackiego, Jerzego Ficowskiego i Ewę Milewicz.

Komitet formalnie działał do lata 1981 r., do I Zjazdu NSZZ "Solidarność". Wówczas najstarszy członek Komitetu Edward Lipiński poinformował zebranych o rozwiązaniu KOR-u. Już na tym zjeździe rozgorzała dyskusja na temat uchwały zjazdu mówiącej o roli i zasługach KOR. Zarówno prowadzący tę turę obrad Jerzy Buzek, jak i delegatka Anna Walentynowicz, tonowali emocje i nawoływali do przyjęcia uchwały.
Już wcześniej, jesienią 1980 r., KOR zawiesił działalność. W tym czasie jego współpracownicy czynnie zaangażowali się we wspieranie i doradzanie "Solidarności". Czynili tak m.in. Kuroń, Michnik, Lityński i Wujec. Celiński był nawet w 1980 i 1981 r. szefem gabinetu Lecha Wałęsy i sekretarzem Krajowej Komisji Porozumiewawczej NZSS "S".
Ludzie KOR angażowali się także później w różne inicjatywy zmierzające do demokratyzacji życia w Polsce. Większość głównych postaci tego ruchu uczestniczyła w rozmowach Okrągłego Stołu, a potem startowała w wyborach do parlamentu 4 czerwca 1989 r. 35 rocznica

1604 - Hetman polny litewski Jan Karol Chodkiewicz pokonał wojska szwedzkie w bitwie pod Białym Kamieniem.

1648 - Bitwa pod Piławcami na Ukrainie, zakończona zwycięstwem powstańczych wojsk kozacko-tatarskich pod dowództwem Bohdana Chmielnickiego nad pospolitym ruszeniem polskiej szlachty dowodzonej przez regimentarzy: Mikołaja Ostroroga, Dominika Zasławskiego i Adama Koniecpolskiego.

1738 - Zmarł Herman Boerhaave, słynny lekarz holenderski, który po raz pierwszy zastosował termometr do mierzenia gorączki. Urodził się 31 grudnia 1668 roku.

1789 - Początek zjazdu przedstawicieli 141 miast koronnych w Warszawie, zakończonego 28 grudnia przyjęciem tekstów memoriału i aktu zjednoczenia miast polskich.

1791 - Urodził się Johann Encke, niemiecki astronom. Obliczył okres obiegu wokół Słonca komety, obecnie noszącej jego imię. Wyznaczył z dużą dokładnością, odległość Ziemi od Słonca, opracował metodę obliczania orbit małych planet oraz orbit gwiazd podwójnych. Zmarł 26 sierpnia 1865 roku. 220 rocznica

1816 - W Warszawie utworzono Instytut Agronomiczny - pierwszy w Polsce. Był również jedną z pierwszych wyższych szkół rolniczych w Europie. Obecnie jest to Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego. 195 rocznica

1835 - Zmarł Vincenzo Bellini, wybitny włoski kompozytor, twórca oper "Lunatyczka", "Norma", "Purytanie". W latach 30. XIX wieku mieszkając w Paryżu przyjaźnił się z Fryderykiem Chopinem. Urodził się 3 listopada 1801 roku.

1836 - Zmarła Maria Malibran, francuska śpiewaczka operowa - mezzosopran, pochodząca ze znanej hiszpańskiej rodziny śpiewaków García. Koncertowała w Anglii, Francji i Ameryce, przeszła do historii muzyki jako najsłynniejsza śpiewaczka początku 19. wieku. Urodziła się 24 marca 1808 roku. 175 rocznica

1861 - Urodził się Robert Bosch, niemiecki przemysłowiec. W 1886 roku założył w Stuttgarcie warsztat elektromechaniczny, który rozwinął się w jedną z największych na świecie wytwórni sprzętu elektrotechnicznego i precyzyjnego. Skonstruował zapłon iskrownikowy niskiego napięcia dla silników spalinowych. Jako jeden z pierwszych wprowadził 8-godzinny dzień pracy. Zmarł 12 marca 1942 roku. 150 rocznica

1863 - Urodził się Ludwik Evert, współzałożyciel znanej firmy księgarsko-wydawniczej "Księgarnia i Dom Wydawniczy Trzaska, Evert i Michalski". Zmarł 20 marca 1945 roku.

1870
- Zmarł Prosper Mérimée, francuski dramaturg, historyk, archeolog i pisarz. Autor zbiorów opowiadań „Kolomba”, „Carmen”, „Lokis”, tłumacz utworów A. Puszkina i I. Turgieniewa. Jego utwory stały się kanwą wielu adaptacji, w tym opery „Carmen” G. Bizeta filmów „Złota karoca” J. Renoira i „Lokis” J. Majewskiego. Urodził się 28 września 1803 roku.

1877 - Zmarł Urbain Jean Joseph Le Verrier, francuski matematyk i astronom, profesor uniwersytetu w Paryżu. W 1846 roku na podstawie analizy perturbacji orbity Urana przewidział istnienie Neptuna i obliczył parametry tej nieznanej wówczas planety. Odkrył ruch peryhelium Merkurego. Urodził się 11 marca 1811 roku.

1890 - Urodził się Friedrich Paulus, niemiecki feldmarszałek, uczestnik kampanii przeciwko Polsce we wrześniu 1939 roku, dowódca w przegranej bitwie pod Stalingradem. Od 1943 roku w radzieckiej niewoli, po zwolnieniu w 1953 osiedlił się w NRD. Jedyny niemiecki feldmarszałek, który podczas działań II wojny światowej skapitulował i dał się wziąć do niewoli. Zmarł 1 lutego 1957 roku.

1898
- Urodziła się Jadwiga Smosarska, aktorka filmowa i teatralna. W karierze zagrała ponad 100 ról. Szczególnie znana była z roli w "Trędowatej" 1926 i "Barbarze Radziwiłłównie" 1936. Zmarła 1 listopada 1971 roku.

1901 - Urodził się Jaroslav Seifert, czeski poeta, tłumacz literatury, autor wierszy o tematyce proletariackiej, także zbiorów liryki refleksyjnej, przekładów poezji francuskiej, rosyjskiej i gruzińskiej. Laureat literackiej nagrody Nobla w 1984 roku. Wydał tomy poezji "Kameny most", "Maminka", ”Słowik śpiewa mamie”, "Halleyova kometa", "Ręce Wenus" . Zmarł 10 stycznia 1986 roku. 110 rocznica

1902 - Zmarł Franciszek Salezy Lewental, wydawca i księgarz warszawski, założyciel "Kalandarza Ludowego" i tygodnika "Kłosy", wydawca dzieł wielu polskich pisarzy: Józefa Korzeniowskiego, Aleksandra Fredry, Michała Bałuckiego, Elizy Orzeszkowej, Ignacego Kraszewskiego. Urodził się 22 lipca 1841 roku.

1907 - Urodził się Jerzy Kołaczkowski, kompozytor, dyrygent chórów, między innymi w Polskim Radiu. (zm. 1995)

1908 - Zmarła Jadwiga Łuszczewska Deotyma, poetka, powieściopisarka, improwizatorka. Autorka zbiorów poezji, cyklów historycznych - „Polska w pieśni”, „Sobieski pod Wiedniem”, powieści historycznych dla młodzieży - „Branki w jasyrze”, „Zwierciadlana zagadka”. Największą popularność zdobyła jej zekranizowana powieść"Panienka z okienka". Deotyma jest patronką ulicy na warszawskiej Woli. Urodziła się 1 sierpnia 1834 roku.

1916 - Urodził się Aldo Moro, włoski polityk, prawnik, profesor uniwersytetu w Bari, jeden z przywódców Włoskiej Partii Chrześcijańskiej Demokracji. Pełnił funkcję premiera w latach 1963 -1968 i 1974 -1976. Został porwany 16 marca i zamordowany przez terrorystów z Czerwonych Brygad, 9 maja 1978 roku. W jego uwolnienie zaangażował się między innymi papież Paweł VI. 95 rocznica

1920 - Urodził się Jerzy Kędzierski, pisarz, poeta, historyk, uczestnik kampanii 1939 roku, autor zbiorów poezji „Oblubienica”, „Obraz”, prac historycznych „Dzieje Anglii do roku 1485”, „Historia Anglii”. W latach 1948-1974 przebywał w Londynie. Zmarł 16 września 1985 roku.

1920
- Urodził się Mickey Rooney, amerykański gwiazdor filmowy lat 30. i 40., dwukrotny laureat Oscara w 1938 i 1982 roku, otrzymał dwie statuetki: Specjalną i Honorową. Zagrał w filmach „Chłopcy będą chłopcami”, „Mord o północy”, „Zakochany diabeł”, „Letnie wakacje”. Był ośmiokrotnie żonaty.

1922 - W związku z problemami z korzystaniem z portu w Wolnym Mieście Gdańsku, Sejm przyjął uchwałę o budowie portu w Gdyni. Rok później zawinął tam pierwszy statek. Był to "Kentucky" pod banderą francuską.

1926 - Urodził się John William Coltrane, amerykański muzyk jazzowy, jeden z najbardziej znanych saksofonistów jazzowych 20. wieku. Grał w wielu zespołach jazzowych między innymi z Milesem Davisem, z którym w 1959 roku stworzył jedną z najwybitniejszych płyt jazzowych „Kind of Blue”. Zmarł 17 lipca 1967 roku. 85 rocznica

1930
- Urodził się Ray Charles, niewidomy muzyk, jeden z największych i najpopularniejszych twórców muzyki soul, kompozytor, wokalista, autor tekstów, zasłynął niezapomnianymi interpretacjami takich przebojów, jak "What'd I Say" i "Georgia On My Mind", „I Got a Woman”, „A Song for You”. W trwającej ponad pół wieku karierze dał ponad 10 tysięcy koncertów. Trzykrotnie występował w Polsce. Zmarł 10 czerwca 2004 roku.

1932
- W Arabii Saudyjskiej proklamowano niepodległość. Tego dnia jest tam obchodzone święto narodowe.

1938 - Urodziła się Romy Schneider, austriacka aktorka filmowa, występująca głównie w filmach francuskich, odtwórczyni ról w dramatach psychologiczno-obyczajowych, między innymi "Okruchy życia" i "Cezar i Rozalia". Zmarła 29 marca 1982 roku.

1939 - Do obozu koncentracyjnego w Ravensbrueck przybył pierwszy transport polskich więźniarek. 1939 - Do Coetquidan we Francji przybyli pierwsi ochotnicy do wojska polskiego, organizowanego przez gen. Władysława Sikorskiego.

1939
- Urodził się Janusz Gajos, aktor teatralny, filmowy i estradowy, popularność przyniósł mu serial telewizyjny „Czterej pancerni i pies” oraz rola woźnego Tureckiego w telewizyjnym „Kabarecie Olgi Lipińskiej”. Grał role teatralne w „Weselu” S. Wyspiańskiego, „Ożenku” M. Gogola, „Ławeczce” A. Gelmana, monodramie „Msza za miasto Arras” według A. Szczypiorskiego. Występował też w Teatrze TV oraz w filmach - „Milioner”, Wahadełko”, „Przesłuchanie”, „Dekalog”, „Ucieczka z kina Wolność”, „Jasminum”, „Zemsta”, „Żółty szalik”.

1939 - Zmarł Zygmunt Freud, austriacki neurolog, psychiatra i psychoanalityk, autor oryginalnej metody badania podświadomości. Do jego najbardziej znanych książek należy "Interpretacja marzeń" i "Wstęp do psychoanalizy". Urodził się 6 września 1856 roku.

1940 - Urodził się Mohammad Reza Shajarian, irański mistrz klasycznego śpiewu perskiego.

1940 - Urodził się Tim Rose, amerykański piosenkarz folkowy i kompozytor, współtwórca przeboju Jimy’ego Hendriksa „Hey Joe”. Zmarł 24 września 2002 roku.

1943 - Urodził się Julio Iglesias, hiszpański piosenkarz i kompozytor. Wydał ponad 77 albumów. Śpiewa po hiszpańsku, ale także po: francusku, angielsku, włosku, portugalsku i niemiecku. Wykonawca wielu przebojów, takich jak: „Manuela”, „Hey”, „Begin the Beguine” i „My Love”.

1944 - W 54. dniu Powstania Warszawskiego Niemcy zajęli Czerniaków.

1949 - Urodził się Bruce Springsteen, amerykański gitarzysta, piosenkarz i kompozytor rockowy, autor tekstów. Za piosenkę "Streets of Philadelphia" z filmu "Filadelfia" otrzymał Oskara w 1994 roku i nagrodę Grammy w 1995 roku. W 1999 został wprowadzony do Rock and Roll Hall of Fame.

1950 - Kongres USA uchwalił ustawę o bezpieczeństwie wewnętrznym, w myśl której agencje rządowe miały prowadzić dochodzenia wobec osób podejrzanych o przynależność do partii komunistycznych lub niejawnie wspierających ideologię komunistyczną. Ustawę uchwalono w atmosferze rosnącego napięcia między USA a ZSRR w obawie przed infiltracją amerykańskich środowisk politycznych, inicjatorem kampanii był Joseph Raymond McCarthy.

1968 - Zmarł Ojciec Pio z Pietrelciny, właściwe nazwisko Francesco Forgione, kapucyn włoski, stygmatyk, beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w 1999 roku, kanonizowany 16 czerwca 2002 roku. Od 1916 roku aż do śmierci Ojciec Pio przebywał w klasztorze-pustelni w San Giovanni Rotondo. W 1918 roku otrzymał stygmaty - trwałe znaki Męki Pańskiej na rękach, boku i stopach. Zasłynął jako spowiednik o szczególnym darze rozeznania sumień. Urodził się 25 maja 1887 roku.

1967 - Zmarł Stanisław Cyganiewicz, zapaśnik, mistrz świata w stylu klasycznym w 1906 roku. Stoczył ponad 900 walk i nie przegrał ani jednej. W latach 20. wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie zdobył miano "mocarnego syna Polski". Urodził się 1 kwietnia 1880 roku.

1970 - Zmarł Andre Raimbourg, znany jako Bourvil, francuski aktor filmowy grający, głównie w filmach komediowych. Do najbardziej znanych należą "Garbus", "Gamoń" i "Wielka Włóczęga", odtwórca roli Plancheta w filmowej adaptacji „Trzech muszkieterów” A. Dumasa. Urodził się 27 lipca 1917 roku.

1973 - Zmarł Pablo Neruda, chilijski poeta i dyplomata, członek światowej Rady Pokoju, autor między innymi zbiorów wierszy "Winogrona i wiatr", epopei "Pieśń Powszechna" i dramatu "Sława i śmierć Joachima Muriety. W 1971 roku otrzymał nagrodę Nobla. Urodził się 12 lipca 1904 roku.

1975 - Zapalił się most na Trasie Łazienkowskiej w Warszawie. Nie ustalono przyczyn wybuchu pożaru. Wydarzenie to łączono ze zbliżającym się terminem VII Zjazdu PZPR.

1989 - Zmarł Adolf Chronicki, aktor i reżyser, grał między innymi w filmach: "Celuloza", "Popiół i diament", "Ogniomistrz Kaleń". Urodził się 5 maja 1912 roku.

1991 - Armenia proklamowała niepodległość. 20 rocznica

1994 - Zmarł Zbigniew Nienacki, pisarz, autor wielu poczytnych książek dla młodzieży oraz skandalizujących powieści dla dorosłych. Wydał książki: „Uroczysko”, „Skarb Atanaryka”, „Worek Judaszów”, „Wyspa złoczyńców”, „Raz w roku w Skiroławkach” oraz cykl powieści dla młodzieży o panu Samochodziku. Urodził się 1 stycznia 1929 roku.

1998 - Po raz pierwszy na świecie, we Francji, została przeprowadzona operacja transplantacji ręki. 2001 - Zmarł Henryk Tomaszewski, właściwie Heinrich Karl Koenig, tancerz Opery Wrocławskiej, choreograf i reżyser, twórca Wrocławskiego Teatru Pantomimy w 1956 roku i polskiej szkoły pantomimy. Do jego najwybitniejszych osiągnięć należą widowiska: „Płaszcz”, „Poczta”, „Dzwonnik z Notre-Dame”, „Ziarno i skorupa”, „Ogród miłości”, „Suknia” ,„Labirynt” i „Bagaże”. Urodził się 20 września 1919 roku. 10 rocznica

2003 - Zmarła Zofia Chądzyńska, pisarka, tłumaczka, popularyzatorka literatury iberoamerykańskiej, zwłaszcza Borgesa i Cortázara, autorka powieści dla młodzieży: „Statki, które mijają się nocą”, „Śpiew muszli”, „Wakacje z Zygą”. Urodziła się 24 lutego 1912 roku.

2005 - Zmarł Jerzy Eysymontt, poseł na Sejm I i II Kadencji. W latach 1991-1992 minister-kierownik Centralnego Urzędu Planowania i przewodniczący Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów, działacz Partii Centrum. Urodził się 26 czerwca 1937 roku.

2006 - Zmarł Malcolm Arnold, brytyjski kompozytor, autor symfonii, baletów, oper, koncertów, twórca muzyki do ponad 130. filmów, między innymi "Most na rzece Kwai", za którą w 1958 roku otrzymał Oscara. Urodził się 21 października 1921 roku. 5 rocznica

2006
- Zmarł Aladar Pege, światowej sławy węgierski muzyk jazzowy, nazywany "Paganinim kontrabasu". Grał z wieloma sławami jazzowymi, takimi, jak: Herbie Hancock, Walter Norris i Art Farmer. Urodził się 8 października 1939 roku. 5 rocznica

Czytaj także

22 września

Ostatnia aktualizacja: 22.09.2011 00:00
Urodził się Michael Faraday, angielski fizyk i chemik, jeden z największych fizyków XIX wieku.
rozwiń zwiń