Historia

15 października

Ostatnia aktualizacja: 15.10.2011 00:00
Zmarł Tadeusz Kościuszko.
Audio
  • Audycja prof. Mariana Kukiela poświęcona krytycznej ocenie najnowszych prac naukowych o Tadeuszu Kościuszce wydanych w kraju. Zapowiedź - Bronisław Piekarski. cz.I
  • Audycja prof. Marian Kukiela poświęcona krytyce najnowszych prac naukowych o Tadeuszu Kościuszce wydanych w kraju. Redakcja: Bronisław Przyłuski. cz. II
  • Audycja prof. Mariana Kukiela poświęcona krytyce najnowszych prac naukowych o Tadeuszu Kościuszce wydanych w kraju. Redakcja: Bronisław Przyłuski. cz.III

1817 - Zmarł Tadeusz Kościuszko, generał, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792 roku i wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, naczelnik insurekcji 1794 roku. Został ranny w bitwie pod Maciejowicami i dostał się do niewoli, z której w 1796 roku oswobodził go car Paweł I. Ostatnie lata życia spędził we Francji i Szwajcarii. Autor broszury "Czy Polacy mogą wybić się na niepodległość". Urodził się 4 lutego 1746 roku.

Pozostałe wydarzenia:

70 p.n.e. - Urodził się Wergiliusz, rzymski poeta, epik, autor epopei narodowej Rzymian - "Eneida", opowiadającej o dziejach przodka Rzymian Eneasza, napisał również "Georgiki" - poemat dydaktyczny, sławiący życie wiejskie i "Bukoliki" - zbiór idylli. Zmarł 21 września 19 roku  p.n.e.

1243 - Zmarła (lub 16 października według różnych źródeł) święta Jadwiga, księżna Śląska, kanonizowana 26 marca 1267 roku. Urodziła się około roku 1174 w Bawarii, w wieku około 10 lat została żoną Henryka, księcia Śląska, Krakowa i Wielkopolski. Ufundowała klasztor cysterek w Trzebnicy. (ur. między 1178 -1180)

1582 - Kalendarz juliański został zastąpiony gregoriańskim na mocy bulli papieża Grzegorza XIII, wydanej 21 marca 1582 roku. Po 4 października nastąpił 15 października.

1608 - Urodził się Evangelista Torricelli, włoski matematyk i fizyk, uczeń Galileusza. Największą sławę przyniosło mu odkrycie ciśnienia atmosferycznego i skonstruowanie pierwszego barometru rtęciowego. Jednostka ciśnienia "tor" nosi nazwę dla upamiętnienia jego zasług dla nauki. Zmarł  25 października 1647 roku.

1783 - Francois Pilatre de Rosier jako pierwszy człowiek odbył lot balonem znajdującym się na uwięzi na wysokości 20. metrów.

1813 - Napoleon Bonaparte mianował księcia Józefa Poniatowskiego Marszałkiem Francji.

1814 - Urodził się Michaił Lermontow, poeta rosyjski, romantyk, autor liryk nasyconych ideami wolnościowymi, poematów opartych na motywach ludowych, powieści psychologicznych - "Bohater naszych czasów" i dramatu "Maskarada". Zmarł 27 lipca 1841 roku.

1822 - Urodził się Edmund Chojecki, pseudonim Charles Edmond,  powieściopisarz, dramaturg, publicysta i tłumacz, przez większą część życia mieszkający we Francji. Był senatorem księcia Ludwika Napoleona i współzałożycielem paryskiego dziennika "Le Temps". (ur. 1899)

1833 - Zmarł Kleofas Ogiński, kompozytor mazurków i polonezów, między innymi: "Pożegnanie ojczyzny", działacz  polityczny, uczestnik powstania 1794 roku na Litwie. Urodził się 25 września 1765 roku.

1844 - Urodził się Fryderyk Nietzsche, niemiecki filozof, swoje koncepcje zawarł w pracach: "Tako rzecze Zaratustra", "Poza dobrem i złem", "Wola mocy", "Zmierzch bożyszcz". Zmarł 25 sierpnia  1900 roku.

1880 - Urodził się Jan Nowak, geolog, paleontolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, specjalista w zakresie tektoniki, autor monografii "Badania w zakresie głowonogów z górnej kredy w Polsce" oraz "Zarys tektoniki Polski". Zmarł 18 lutego 1940 roku, po powrocie z obozu w Oranienburgu, do którego Niemcy wywieźli krakowskich profesorów.

1880 - Urodziła się Marie Stopes, szkocka paleobotaniczka, feministka i aktywistka. Jej prace kontynuuje dziś międzynarodowa organizacja Marie Stopes International. Zmarła 1 października 1958 roku. 

1881 - Urodził się Tadeusz Kurcyusz, generał, szef sztabu Tajnej Armii Polskiej, członek Komendy Głównej Armii Krajowej, od czerwca 1943 roku dowódca Narodowych Sił Zbrojnych. Zmarł  22 kwietnia 1944 roku. 130. rocznica

1885 - Urodził się Tadeusz Tempka, lekarz internista i hematolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, twórca polskiej szkoły hematologicznej, pionier w badaniu cytologicznego szpiku kostnego przy pomocy nakłucia mostka i biopsji śledziony, autor podstawowego podręcznika hematologii "Choroby układu krwiotwórczego". Zmarł 14 marca 1974 roku.

1898 - Urodził się Mieczysław Szczuka, malarz, rzeźbiarz, grafik, teoretyk sztuki, taternik. W latach 20. XX wieku należał do przedstawicieli awangardy plastyków, był współzałożycielem ugrupowania "Blik". Jako grafik współpracował z czasopismem "Nowa Kultura". Zajmował się również urbanistyką i architekturą. Zginął w Tatrach 13 sierpnia 1927 roku. Jest patronem jednej z ulic na warszawskim Ursynowie.

1901 - W pierwszym numerze dwutygodnika "Skaut" wychodzącym we Lwowie ukazał się wiersz Ignacego Kozielewskiego "Wszystko co nasze...", który do dzisiaj jest hymnem harcerzy. 110. rocznica

1905 - Urodziła się Hanna Mortkowicz-Olczakowa, poetka, pisarka, autorka utworów dla dzieci i młodzieży: "Janusz Korczak", "Niepotrzebne serca", autorka scenariusza do filmu "Zagubione uczucia", córka znanego księgarza i wydawcy Jakuba Mortkowicza. Zmarła 5 stycznia 1968 roku.

1905 - Józef Piłsudski został przywódcą Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej.

1909 - Raymonde Delaroche została pierwszą kobietą, która samodzielnie odbyła krótki przelot samolotem.

1911 - Urodziła się Jadwiga Jędrzejowska-Galert, tenisistka, 65-krotna mistrzyni Polski. Odnosiła duże sukcesy w turniejach światowych, miedzy innymi w 1936 roku zajmowała trzecią lokatę na światowych listach najlepszych tenisistów. Zmarła 28 lutego 1980 roku. 100. rocznica

1917 - Rozstrzelano Matę Hari, agentkę, która zgodziła się szpiegować na rzecz Niemiec. Mata Hari była holenderską tancerką, która pod takim pseudonimem zdobyła sławę w Europie Zachodniej początku 20. wieku. Pierwsza w Europie występowała na scenie niemal całkowicie obnażona. Nazywała się Margaretha Geertruida McLeod, urodziła się 7 sierpnia 1876 roku. 

1920 - Urodził się Henri Verneuil, francuski reżyser filmowy, ormiańskiego pochodzenia, autor filmów: "Paris, Palas Hotel", "Klan Sycylijczyków","Wąż". Zmarł 11 stycznia 2002 roku.

1920 - Urodził się Mario Puzo, amerykański pisarz, autor powieści "Sycylijczyk" i "Ojciec Chrzestny", na podstawie której powstała Trylogia "Ojciec Chrzestny", wyreżyserowana przez Francisa Forda Coppolę - klasyka kina gangsterskiego. Zmarł 2 lipca 1999 roku.

1921 - Urodził się Hoimar von Ditfurth, niemiecki psychiatra i neurolog, popularyzator nauki, profesor na uniwersytecie w Heidelberbu. Autor popularnonaukowych prac: "Duch nie spadł z nieba", "Dzieci wschechświata", "Na początku był wodór". Zmarł 1 listopada 1989 roku. 90. rocznica

1926 - Urodził się Paul Michel Foucault, francuski historyk i filozof, znany przede wszystkim jako autor krytycznych studiów nad instytucjami społecznymi, takimi jak psychiatria, medycyna, nauki humanistyczne, system więziennictwa, a także z pracy na temat historii seksualności. Autor prac: "Słowa i rzeczy", "Choroba umysłowa a osobowość", "Historia seksualności", "Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu", "Wola wiedzy". Zmarł 26 czerwca 1984 roku. 85. rocznica

1938 - Zmarł Tadeusz Reger, publicysta, działacz socjalistyczny na Śląsku Cieszyńskim, prezes Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, poseł na Sejm II RP w latach 1919 -1935. Urodził się 12 kwietnia 1872 roku.

1939 - Major Henryk Dobrzański "Hubal" utworzył na Kielecczyźnie pierwszy oddział konspiracyjno-partyzancki działający w Polsce. 

1939 - Utworzono konspiracyjne kierownictwo PPS, które następnie przyjęło nazwę Centralne Kierownictwo Ruchu Mas Pracujących Miast i Wsi - Wolność, Równość, Niepodlegość (WRN). 

1939 - Urodziła się Dana Lerska, właściwe nazwisko Danuta Pełka, piosenkarka, w latach 60. występowała z Kwartetem Warszawskim, do najpopularniejszych piosenek z jej repertuaru należą: "Zakochani są wśród nas", "Jaka szkoda, że nie wcześniej",  "Po prostu jestem", "Polubisz to, co ja". Zmarła 27 stycznia 2006 roku.

1941 - Na terenie Generalnego Gubernatorstwa rozporządzeniem Hansa Franka zakazano Żydom opuszczania wyznaczonych dzielnic żydowskich pod groźbą kary śmierci. 70. rocznica

1941 - Zmarł Władysław Abraham, prawnik, historyk, profesor Uniwersytetu Lwowskiego, zajmował się historią prawa kanonicznego i polskiego, oraz historią Kościoła. Jego zasługą było zorganizowanie badań w archiwum watykańskim nad źródłami związanymi z Polską. Brał udział w komisji ministerialnej przygotowującej projekt konkordatu między Polską i Watykanem, współtworzył polskie prawo małżeńskie. Urodził się 10 października 1860 roku. 70. rocznica

1943 - Ogłoszono rozkaz Dowódcy Armii Krajowej generala Tadeusza Komorowskiego "Bora" o nadawaniu oddziałom partyzanckim AK nazw pułków Wojska Polskiego z 1939 roku.

1944 - Ukazał się pierwszy numer dziennika "Życie Warszawy".

1944 - W Lublinie utworzono spółdzielnię Wydawniczo-Oświatową "Czytelnik".

1946 - Zmarł Hermann Goering, marszałek, jeden z głównych przywódców III Rzeszy, inicjator utworzenia obozów koncentracyjnych w Niemczech, naczelny dowódca lotnictwa wojskowego, główny odpowiedzialny za bombardowania w czasie II wojny otwartych miast i ludności cywilnej. Został skazany na karę śmierci przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze. Popełnił samobójstwo w więzieniu. Urodził się  12 stycznia 1893 roku. 65. rocznica

1955 - Urodziła się Ewa Błaszczyk, aktorka teatralna i filmowa, zagrała między innnymi w "Godzinie W", "Roślinach trujących" i serialu telewizyjnym "Zmiennicy". W 2002 roku razem z księdzem Wojciechem Drozdowiczem założyła fundację "Akogo?", której celem jest budowa  Kliniki Neurorehabilitacyjnej "Budzik" przy Centrum Zdrowia Dziecka.

1959 - W Monachium został zamordowany przez KGB Stepan Bandera, ukraiński nacjonalista. Urodził się 1 stycznia 1909 roku.

1962 - Rozpoczął się "kryzys kubański", spowodowany umieszczeniem przez ZSRR pocisków rakietowych średniego zasięgu na Kubie. Pociski bezpośrednio zagrażały terytorium Stanów Zjednoczonych i były odpowiedzią na podobne działanie ze strony Stanów Zjednoczonych w Turcji.

1964 - Chiny przeprowadziły pierwszą próbę z bombą jądrową.

1964 - Zmarł Cole Porter, amerykański kompozytor muzyki rozrywkowej, twórca 25 musicali, między innymi "Kiss Me Kate!", "Can-can", ponadto muzyki filmowej oraz licznych piosenek. Urodził się 9 września 1891 roku.

1970 - Polska i Republika Federalna Niemiec podpisały układ o współpracy gospodarczej.

1977 - Centrum Zdrowia Dziecka w Międzylesiu przyjęło pierwszych pacjentów.

1990 - Michaił Gorbaczow otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.

1991 - Parlament Bośni i Hercegowiny ogłosił suwerenność kraju. 20. rocznica

1993 - Nelson Mandela oraz Frederik Willem de Klerk zostali laureatami pokojowej Nagrody Nobla.

1996 - Zmarł Stefan Knapp, malarz, którego prace zdobią między innymi londyńskie lotnisko Heatthrow, siedzibę ONZ w Genewie, centrum handlowe Aleksander’s w Paramus, New Jersey. W  konstrukcjach malarskich, przeznaczonych do dekoracji architektonicznej budynków użyteczności publicznej, stosował nową technikę malowania metalu. Jest autorem pamiętników "Kwadratowe Słońce" opisujących życie w radzieckich łagrach, gdzie trafił w czasie II wojny. Po wojnie pozostał na emigracji w Anglii. Jako jedyny Polak w historii otrzymał Nagrodę im. Winstona Churchilla.  15. rocznica         

1997 - Wystartowała amerykańska sonda Cassini, która weszła na orbitę Saturna 1 lipca 2004 roku. Misja wciąż trwa. Cassini jest pierwszym pojazdem, który wszedł na orbitę Saturna i czwartym, który zbliżył się do tej planety. Dzięki zdjęciom otrzymanym z sondy Cassini było możliwe między innymi odkrycie czterech księżyców Saturna Daphnis, Methone, Pallene i Polideukesa.

1997 - Brytyjski kierowca Andy Green został pierwszym człowiekiem, któremu udało się przekroczyć barierę dźwięku na lądzie. Dokonał tego w samochodzie z napędem odrzutowym. Samochód osiągnął na pustyni w Newadzie prędkość 1227,986 kilometrów na godzinę.

2000 - W Biarritiz we Francji zakończył się szczyt Unii Europejskiej, podczas którego przyjęto Kartę Praw Podstawowych UE.

2000 - Zmarł Konrad Bloch, amerykański biochemik pochodzenia niemieckiego. Prowadził badania nad metabolizmem cholesterolu, aminokwasów i lipidów. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 1964 roku za badania nad zwalczaniem i zapobieganiem miażdżycy, w szczególności za odkrycie przebiegu syntezy cholesterolu w organizmie ludzkim. (ur. 21.01.1912)

2003 - Zmarł Patrick Dalzel-Job, brytyjski porucznik, którego losy stały się inspiracją do stworzenia postaci Jamesa Bonda. W 1940 roku ryzykując życie i nie czekając na rozkaz, wywiózł na łodziach wszystkie kobiety, dzieci i najstarszych mieszkańców norweskiego miasta Narwik, które wkrótce zostało zbombardowane. (ur. 01.06.1913)

2003 - Chiny, jako trzeci kraj na świecie, wystrzeliły w kosmos pierwszego kosmonautę

2005 - Zakończona została budowa transhimalajskiej kolei, prowadzącej przez Płaskowyż Tybetański z Golmud do Lhasy. 20 procent trasy przebiega na wysokości powyżej 4 tysięcy metrów.

2007 - W nocy z 15 na 16 października zmarł Jerzy Markuszewski, reżyser teatralny, twórca i główny animator Studenckiego Teatru Satyryków, działacz opozycji demokratycznej, współpracownik KOR i podziemnej "Solidarności"; autor scenariuszy do filmów: "Bardzo starzy oboje", "Przybłęda", "Niebo bez słońca". Urodził się 16 grudnia 1930 roku.

Czytaj także

14 października

Ostatnia aktualizacja: 14.10.2011 00:00
Chruszczow odsunięty od władzy.
rozwiń zwiń