Historia

5 listopada

Ostatnia aktualizacja: 05.11.2011 00:00
Maria Skłodowska-Curie wygłosiła pierwszy wykład z fizyki na Sorbonie.

1906 - Maria Skłodowska-Curie wygłosiła swój pierwszy wykład na paryskiej Sorbonie, jako pierwsza kobieta wykładała tam fizykę. 19 kwietnia 1906 roku Pierre Curie zginął w wypadku. 13 maja tego samego roku rada wydziałowa postanowiła utrzymać katedrę, stworzoną dla Pierre'a Curie, i powierzyła ją Marii Skłodowskiej-Curie wraz z pełnią władzy nad laboratorium. Stała się w ten sposób pierwszą kobietą profesorem Sorbony. 105. rocznica    

Pozostałe wydarzenia:

1370 - Zmarł Kazimierz Wielki, król Polski, syn Władysława Łokietka, ostatni władca z dynastii Piastów. Doprowadził do konsolidacji państwa polskiego i reformy monetarnej. Był fundatorem Akademii Krakowskiej, drugiego po Pradze uniwersytetu w Europie Środkowej. Zyskał przydomek "Króla Chłopów", zaś o jego panowaniu mówi się, że "zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną". Urodził się 30 kwietnia 1310 roku.

1414 - Rozpoczął się sobór w Konstancji, ekumeniczny sobór powszechny Kościoła rzymskokatolickiego, którego głównym celem było zakończenie wielkiej schizmy zachodniej, zakończony 22 kwietnia 1418 roku.

1516 - Urodził się Martin Helwig, śląski kartograf i pedagog, autor pierwszej dokładniejszej mapy Śląska. Zmarł w 1574 roku. 495. rocznica

1758 - Zmarł Hans Egede, duński badacz Grenlandii, pierwszy badacz kultury eskimoskiej. (ur. 31.01.1686)

1828 - Urodził się Emeryk Hutten-Czapski, numizmatyk i kolekcjoner, twórca jednego z największych zbiorów ruskich i polskich monet, medali, banknotów, grafik, militariów, obrazów, starodruków, fundator Muzeum i Biblioteki Czapskich w Krakowie, autor pięciotomowej pracy o polskich monetach. Zmarł 23 lipca 1896 roku.

1870 - Zmarł Julian Bartoszewicz, historyk, kustosz Biblioteki Szkoły Głównej, współredaktor 28-tomowej encyklopedii Samuela Orgelbranda. Urodził się 17 stycznia 1821 roku.

1876 - Urodził się Raymond Duchamp-Villion, francuski rzeźbiarz, przedstawiciel kubizmu i futuryzmu, jego rzeźby cechuje silne uproszczenie, czyste linie oraz zgeometryzowane i zdynamizowane rozczłonkowane formy, dążył do przeniesienia zagadnień kubizmu na teren architektury autor rzeźby "Głowa konia". Zmarł 7 października 1918 roku. 135. rocznica

1885 - Urodził się Edmund Bartłomiejczyk, grafik, ilustrator książek, malarz, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. (zm. 02.09.1950)

1892 - Urodził się John Burdon Sanderson Haldane, angielski genetyk i biolog, jeden z twórców genetyki populacyjnej. (zm. 01.12.1964)

1892 - Urodził się John Alcock, angielski lotnik, znany z pierwszego przelotu przez Atlantyk bez lądowania w 1919 roku z Arthurem Whittenem Brownem. (zm. 18.12.1919)

1901 - Koncert inauguracyjny w nowo otwartej Filharmonii Warszawskiej, poprowadzony przez Emila Młynarskiego z występem Ignacego Paderewskiego, koncert dał początek pierwszej stałej orkiestrze symfonicznej w Warszawie. 110. rocznica

1911 - Urodził się Roy Rogers, amerykański aktor, piosenkarz i gitarzysta. Zmarł 6 lipca 1998 roku. 100. rocznica      

1913 - Urodziła się Vivien Leigh - aktorka angielska, odtwórczyni prawie wszystkich bohaterek szekspirowskich, zagrała Scarlet O'Harę w "Przeminęło z wiatrem". Dwukrotnie otrzymała Oscara za role w filmach - "Przeminęło z wiatrem" i "Tramwaj zwany pożądaniem". Zmarła 7 lipca 1967 roku.

1914 - Urodził się Herbert Czaja, niemiecki polityk chadecki (CDU), deputowany do Bundestagu w latach 1953 - 90, wieloletni prezes Związku Wypędzonych. Zmarł 18 kwietnia 1997 roku. 

1916 - Akt 5 listopada: proklamacja cesarzy Niemiec i Austro-Węgier w sprawie polskiej zapowiadająca utworzenie z ziem byłego Królestwa Polskiego "państwa samodzielnego z dziedziczną monarchią i konstytucyjnym ustrojem", związanego z państwami centralnymi, następnego dnia powołano w Warszawie Tymczasową Radę Stanu, której zadaniem miało być organizowanie zrębów polskiej administracji. 95. rocznica

1918 - Z inicjatywy SDKPiL oraz PPS-Lewicy powstała w Lublinie pierwsza na ziemiach polskich Rada Delegatów Ludowych oraz Milicja Ludowa.

1918 - Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego i czeski Narodny Vybor zawarły układ o podziale Śląska Cieszyńskiego według zasad etnograficznych.

1919 - Holenderska firma Nederlandse Radio Industrie wyprodukowała pierwsze aparaty radiowe do odbierania programów w domu.

1920 - Urodził się Douglas North, amerykański ekonomista i historyk, laureat Nagrody Nobla w 1993 roku w dziedzinie ekonomii za wkład w odnowę historii gospodarczej poprzez zastosowanie teorii ekonomicznych, razem z nim Nagrodę otrzymał Robert Fogel, amerykański historyk.

1922 - Urodził się Czesław Petelski, reżyser, autor filmów: "Baza ludzi umarłych", "Kamienne niebo", "Ogniomistrz Kaleń", "Kazimierz Wielki", "Gorzka miłość", "Kopernik", "Kamienne niebo". Wiele obrazów wyreżyserował wraz z żoną Ewą. (zm. 19.09.1996)  

1922 - Odbyły się wybory do Sejmu I kadencji. Udział w głosowaniu wzięło 67,7 procent uprawnionych. Pierwsze posiedzenie odbyło się 28 listopada 1922 roku. 

1923 - Urodził się Rudolf Augstein, niemiecki dziennikarz, twórca i wydawca najpopularniejszego niemieckiego magazynu politycznego - "Der Spiegel". Zmarł 7 listopada 2002 roku.

1925 - Władze faszystowskie zdelegalizowały we Włoszech działalność partii lewicowych.

1930 - Zmarł Christiaan Eijkman, holenderski lekarz, prowadził prace nad chorobą beri-beri, był prekursorem badań nad witaminami oraz awitaminozami. Laureat Nagrody Nobla w 1929 roku w dziedzinie medycyny za odkrycie witaminy B1. Urodził się 11 sierpnia 1858 roku.

1931 - Urodził się Leonard Duszeńko, leśniczy, działacz opozycji w PRL, współpracownik między innymi Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz NSZZ "Solidarność" Rolników Indywidualnych. (zm. 10.12.2007) 80. rocznica

1937 - Zmarł Bolesław Leśmian, poeta, główny przedstawiciel polskiego symbolizmu, twórca liryk, ballad i poematów baśniowo-filozoficznych. Wydał zbiory poezji: "Sad rozstajny", "Łąka", "Napój cienisty", oraz baśnie "Klechdy sezamowe" i "Przygody Sindbada Żeglarza". Ulica jego imienia znajduje się na warszawskich Bielanach. Urodził się 22 stycznia 1877 roku. 

1938 - Premiera filmu "Zapomniana melodia" w reżyserii Konrada Toma i Jana Fethke. Z tego filmu pochodzą znane do dziś piosenki "Już nie zapomnisz mnie" i "Ach, jak przyjemnie" autorstwa Ludwika Starskiego, do muzyki Henryka Warsa.

1939 - Ukazał się pierwszy numer "Biuletynu Informacyjnego", od wiosny 1941 roku centralnego organu prasowego Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej. Wydawano go do stycznia 1945 roku.

1939 - Urodził się Jan Nowicki, aktor Teatru Starego w Krakowie od 1964 roku. Zagrał także w filmach: "Pierwszy dzień wolności", "Spokojne lata", "Schodami w górę, schodami w dół", "Fundacja".

1941 - Urodził się Włodzimierz Nahorny, muzyk jazzowy, pianista, saksofonista, kompozytor i aranżer muzyki jazzowej, rozrywkowej, filmowej i teatralnej, spod jego pióra wyszły znane tematy jazzowe i popularne piosenki: "Jej portret", "Na drugim brzegu tęczy", "Ich portret". 70. rocznica

1944 - Reaktywowanie działalności Stowarzyszenia Architektów Polskich.  

1946 - Zmarł Zygmunt Stojowski, pianista i kompozytor, autor kantaty "Modlitwa za Polskę" do tekstu Zygmunta Krasińskiego, II koncertu fortapianowego, suit, symfonii. Od 1905 roku mieszkał w Stanach Zjednoczonych. Jego utwory skrzypcowe wykonywali między innymi Paweł Kochański i Georges Enesco, wiolonczelowe - Pablo Casals, fortepianowe zaś Ignacy Paderewski, Ignacy Friedman i Olga Samaroff. (ur. 08.04.1870) 65. rocznica

1948 - Początek procesu kierownictwa podziemnej PPS-WRN (Wolność - Równość - Niepodległość), tak zwanego ośrodka krajowego. Kazimierza Pużaka, Tadeusza Szturm de Sztrema, Józefa Dzięgielewskiego, Feliksa Misiorowskiego, Ludwika Cohna i Wiktora Krawczyka skazano na kary od 5 do 10 lat więzienia. Pużak zginął zamordowany w Rawiczu w 1950 roku, wszyscy zostali zrehabilitowani 19.06.1988.

1948 - Urodził się William Daniel Phillips, amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla w 1997 roku w dziedzinie fizyki, współtwórca metody spowalniania i ochładzania atomów za pomocą światła laserowego.

1955 - Zmarł Maurycy Utrillo, francuski malarz i grafik, twórca pejzaży miejskich, portretów i martwej natury. Urodził się 26 grudnia 1883 roku.

1963 - Urodził się Zygmunt "Muniek" Staszczyk, wokalista, autor tekstów, współzałożyciel i lider grupy T.Love.

1961 - Zmarła Ludmiła Jakubczak, piosenkarka i tancerka, mimo krótkiej kariery wokalistki pozostawiła po sobie kilka znanych piosenek: "Alibaba", "Gdy mi ciebie zabraknie", "Szeptem", "Wakacje z deszczem", "Dwie szklaneczki wina" kompozytorem większości utworów artystki był mąż Jerzy Abratowski. (ur. 17.06.1939) 50. rocznica

1963 - Urodziła się Tatum O'Neal, amerykańska aktorka, grała w filmach: "Małe kochaniątka", "Odgłosy Nowego Jorku", "Basquait - taniec ze śmiercią". W 1974 roku jako najmłodsza laureatka dostała nagrodę Oscara za rolę w filmie "Papierowy księżyc".

1967 - Urodziła się Kayah, właściwie Katarzyna Szczot, piosenkarka popowa, znana z przebojów: "Śpij kochanie, śpij", "Prawy do lewego", "Wiosna przyjdzie i tak".

1968 - Zmarł Charles Munch, francuski muzyk, dyrygent Bostońskiej Orkiestry Symfonicznej. Urodził się 26 września 1891 roku.

1968 - Richard Milhous Nixon, polityk amerykański, członek Partii Republikańskiej, został 37-mym prezydentem Stanów Zjednoczonych.

1975 - Zmarł Edward Lawrie Tatum, amerykański mikrobiolog i biochemik, odkrył rekombinacje genetyczne u bakterii, w 1958 roku otrzymał Nagrodę Nobla, wraz z Joshuą Lederbergiem, w dziedzinie fizjologii i medycyny za badania nad "neurospora crassa", które doprowadziły do stworzenia hipotezy "jeden gen = jeden enzym". (ur. 14.12.1909)

1977 - Zmarł René Goscinny, francuski rysownik, jeden z największych twórców komiksu europejskiego, twórca serii o Luckym Luke'u, opowieści o Indianinie Umpapie i Asteriksie. Współpracował z wieloma znanymi twórcami komiksu, między innymi Tardim, Mandryką i Gotlibem, jest także autorem serii humorystycznych książek o Mikołajku, które ilustrował Jean-Jacques Sempé. (ur. 14.08.1926)

1977 - Zmarł Aleksiej Grigoriewicz Stachanow, rosyjski górnik dołowy kopalni "Cientralnaja-Irmino". W 1935 roku zapoczątkował ruch współzawodnictwa pracy, tak zwany "stachanowski". (ur. 03.01.1906)

1981 - Zmarł Stanisław Mazur, matematyk, poseł na Sejm PRL I kadencji z ramienia PZPR, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Nauk, jeden z czołowych specjalistów w zakresie teorii limesowalności. (ur. 01.01.1905) 30. rocznica  

1982 - Zmarł Jacques Tati, właściwe nazwisko Tatischeff, francuski aktor i reżyser filmowy, wnuk carskiego ambasadora w Paryżu, autor popularnych komedii "Wakacje pana Hulot", "Play Time" i "Mój wujaszek". Urodził się 9 października 1908 roku.

1987 - W Warszawie otwarto Muzeum Kolekcji Porczyńskich imienia Jana Pawła II, zbiór sztuki zachodnioeuropejskiej liczący blisko 400 obrazów i rzeźb, pochodzących od prywatnych darczyńców.

1989 - Zmarł Vladimir Horowitz, amerykański pianista pochodzenia rosyjsko-żydowskiego. Rozpoczęta w 1924 roku kariera wirtuoza przyniosła mu opinię jednego z największych pianistów współczesnych. Od 1928 roku przebywał w Stanach Zjednoczonych, a Związek Radziecki odwiedził dopiero w 1986 roku, po ponad 60-letniej przerwie. Od 1995 roku w Kijowie organizowane są międzynarodowe konkursy pianistów imienia Vladimira Horowitza. (ur. 01.10.1903)

1991 - Zmarł Robert Maxwell, brytyjski wydawca, przedsiębiorca prasowy, właściciel Maxwell Communication Corporation, a od 1986 roku wydawnictw Media Press, Pergamon Press i European Satellite TV Broadcasting Consortium. Był współudziałowcem Agencji Reutera i wydawcą między innymi The Daily Mirror i The European. (ur. 10.06.1923) 20. rocznica   

1993 - Rozpoczął działalność Międzynarodowy Sztab Korpusu Europejskiego, utworzony przez Francję, Niemcy i Belgię.

1994 - Były prezydent Stanów Zjednoczonych Ronald Reagan przyznał publicznie, że zdiagnozowano u niego chorobę Alzheimera.

1995 - Zmarł Ernest Gellner, brytyjski socjolog, filozof i antropolog społeczny, żydowskiego pochodzenia, profesor w London School od Economics, na Uniwersytecie w Cambridge oraz szef Centrum Badań nad Nacjonalizmem w Pradze, jego programowa praca "Narody i nacjonalizm" została przetłumaczona na 24 języki. (ur. 09.12.1925)

1997 - Zmarł Isaiah Berlin, angielski filozof, historyk idei i dyplomata, uważany za jednego z najbardziej wnikliwych myślicieli XX wieku. (ur. 06.06.1909) 

2004 - Zmarł Jerzy Duda-Gracz, jeden z najwybitniejszych polskich malarzy współczesnych. Tworzył sceny rodzajowe, oparte na tradycji malarskiego surrealizmu i ekspresjonizmu. (ur. 20.03.1941)

2005 - Zmarł John Fowles, brytyjski pisarz i eseista, autor powieści: "Kochanica Francuza", "Kolekcjoner", "Daniel Martin", "Mag", dwie pierwsze z nich zostały zekranizowane. (ur. 31.03.1926)

2005 - Zmarła Maria Grodecka, pisarka i filozof, w latach 80. zafascynowała ją idea wegetarianizmu, zaczęła pisać na ten temat artykuły i książki: "Zaufać Ziemi", "Ścieżki jogi", "Abyśmy zdrowi byli", i propagować ideę wegetarianizmu. (ur. 31.01.1926)

2006 - Zmarł Bülent Ecevit, turecki polityk, czterokrotny premier Turcji, poeta i tłumacz. W 1974 roku został pierwszym lewicowym premierem Turcji. Po inspirowanym przez Grecję zamachu stanu na Cyprze, zadecydował o wysłaniu wojsk tureckich na wyspę, co doprowadziło do trwającego po dziś dzień podziału wyspy na część grecką oraz turecką. (ur. 28.05.1925) 5. rocznica

2007 - Zmarł Tadeusz Zimecki, pisarz, dziennikarz, autor utworów dla młodzieży, przez 30 lat dziennikarz Polskiego Radia - redaktor audycji "Warszawska fala" oraz "Muzyka i aktualności". Autor reportaży: "Aleja Dobrej Nadziei", "Ptaki okaleczone", "Nie samym chlebem", powieści: "17 kur na Tasmanię", "Niemaszchleba", "Dwoje w buszu". Urodził się 7 sierpnia 1929 roku.

2010 - Zmarła Shirley Verrett, amerykańska śpiewaczka operowa, wykonywała partie sopranowe i mezzosopranowe, wystąpiła między innymi w operach: "Carmen" Georgesa Bizeta, "Samson i Dalila" Camille'a Saint-Saënsansa, "Aida", "Otello", "Trubadur" Giuseppe Verdiego, w połowie lat 90. zakończyła karierę i zajęła się pracą pedagogiczną, opublikowała autobiografię, w której opisała trudności, z jakimi spotykała się w początkach kariery, będąc jedną z nielicznych czarnoskórych śpiewaczek klasycznych. (ur. 31.05.1931)

2010 - W Warszawie otwarto Centrum Nauki Kopernik.

Czytaj także

4 listopada

Ostatnia aktualizacja: 04.11.2011 00:00
Zmarł Tytus Chałubiński.
rozwiń zwiń