29 listopada

Przymusowe obywatelstwo ZSRR dla Polaków zamieszkałych na ziemiach zagarniętych w 1939 roku przez Sowietów.

1939 - Rada Najwyższa Związku Radzieckiego nadała przymusowe radzieckie obywatelstwo obywatelom polskim zamieszkałym na terytorium polskim zagarniętym przez ZSRR we wrześniu 1939 roku. Do maja 1940 przeprowadzano tzw. paszportyzację, czyli wydawanie dowodów osobistych. Przymusowe narzucanie obywatelstwa skutkowało m.in. poborem ok. 210 tys. młodych Polaków do Armii Czerwonej, ale przede wszystkim objęciem obywateli Rzeczypospolitej sowiecką jurysdykcją, co skutkowało licznymi aresztowaniami i zsyłkami - głównie za "wrogą działalność".

Pozostałe wydarzenia:

1516 - Zmarł Giovanni Bellini, włoski malarz okresu Odrodzenia, twórca weneckiej szkoły kolorystycznej, tworzył głównie wielkie obrazy ołtarzowe i kompozycje religijne: "Opłakiwanie", "Chrystus na Górze Oliwnej". 495. rocznica

1643 - Zmarł Claudio Monteverdi, włoski kompozytor, twórca oper. Jeden z najważniejszych twórców w historii muzyki, który przyczynił się do powstania stylu barokowego w muzyce, autor oper: "Orfeusz", "Powrót Odyseusza do ojczyzny", "Ariadna", "Koronacja Poppei", "Orfeusz", baletów, madrygałów scenicznych, mszy oraz innych kompozycji.

1694 - Zmarł Marcello Malpighi włoski lekarz i anatom, pionier badań anatomicznych roślin i zwierząt. Jako jeden z pierwszych prowadził obserwacje mikroskopowe tkanek roślinnych i zwierzęcych, odkrył i opisał krwinki, naczynia włosowate, pęcherzykowatą budowę płuc, kłębki naczyń włosowatych w nerkach, system tchawek i przetchlinek u owadów, a także cewkowate narządy wydalnicze - cewki Malpighiego.

1772 - Urodził się Luke Howard, angielski chemik, farmaceuta i meteorolog, twórca nowoczesnej klasyfikacji chmur, którym nadał nazwy cirrus, stratus i cumulus, obserwował wpływy księżyca na stan barometru. Zmarł 21 marca 1864 roku.

1780 - Zmarła Maria Teresa, cesarzowa Austrii od 1745 roku, królowa Czech i Węgier. Prowadziła rządy w duchu oświeceniowego absolutyzmu, dzięki jej reformom administracji, sądownictwa, oświaty, armii i finansów, Austria stała się mocarstwem europejskim, zaś jej stolica Wiedeń drugim, po Paryżu, ośrodkiem sztuki, kultury, życia towarzyskiego oraz mody w Europie. Wzięła udział w I rozbiorze Polski. 

1797 - Urodził się Gaetano Donizetti, włoski kompozytor; twórca ponad 60. oper: "Pigmalion", "Napój miłosny", "Łucja z Lammermoor", "Córka pułku", "Don Pasquale"; autor utworów symfonicznych, kościelnych i kameralnych. Zmarł 8 kwietnia 1848 roku.

1803 - Urodził się Christian Johann Doppler, austriacki optyk, astronom, matematyk i fizyk, pierwszy profesor fizyki doświadczalnej Uniwersytetu Wiedeńskiego. W 1843 roku wydał pracę "O kolorowym świetle gwiazd podwójnych i niektórych innych ciałach niebieskich", gdzie opisał zjawisko nazwane potem od jego nazwiska "efektem Dopplera." Zmarł 17 marca 1853 roku.

1814 - Po raz pierwszy zastosowano cylindryczną prasę drukarską, wynalezioną przez Friedricha Koeniga, która zastąpiła pracę kilkudziesięciu drukarzy. Nową metodę druku wykorzystał jako pierwszy wydawca dziennika "The Times".

1825 - Urodził się Jean Martin Charcot, francuski lekarz, neurolog, zastosował w leczeniu sugestię i hipnozę, jeden z twórców psychiatrii. Profesor Kliniki Chorób Nerwowych w Paryżu. Zmarł 16 sierpnia 1893 roku.

1830 - Wybuchło Powstanie Listopadowe przeciwko Rosji, które trwało do października 1831 roku. Po jego upadku Rosja zlikwidowała niezależność Królestwa Polskiego. Powstanie wybuchło, gdy grupa sprzysiężonych podchorążych pod dowództwem Piotra Wysockiego, przy pomocy ludności Warszawy, zdobyła Arsenał. Stolica została opanowana a 30 listopada wojsko rosyjskie wycofało się z miasta.

1832 - Urodziła się Louisa May Alcott, amerykańska pisarka, autorka powieści dla dziewcząt "Małe kobietki", która zapoczątkowała realistyczną powieść dla młodzieży. Zmarła 6 marca 1888 roku.

1837 - Z inicjatywy Joachima Lelewela powstało Zjednoczenie Emigracji Polskiej. W programie zakładało dążenie do niepodległości i przywrócenia Polski w granicach sprzed 1772 roku.

1849 - Urodził się John Fleming, brytyjski radiotechnik i elektronik, wynalazca diody. Zmarł 18 kwietnia 1945 roku.

1849 - Urodził się John A. Fleming, brytyjski radiotechnik i elektronik, profesor na University College London, wynalazca diody. Eksperymentując z żarówką z dodatkową płytką podłączaną do różnych napięć odkrył zjawisko prostowania prądu. Zmarł 18 kwietnia 1945 roku.

1857 - Urodził się Theodor Escherich, austriacki lekarz pediatra. Jego badania nad florą jelitową noworodków doprowadziły do odkrycia bakterii escherichia coli, wywołującej biegunki i schorzenia dróg moczowych. Był założycielem szkoły dla pielęgniarek. Zmarł 15 lutego 1911 roku.

1861 - Zmarł Nikołaj Dobrolubow, rosyjski myśliciel, publicysta i krytyk literacki, jeden z ideologów rewolucyjnych demokratów; w filozofii - zwolennik materializmu przyrodniczego; autor prac "Organiczny rozwój człowieka w związku z jego aktywnością zmysłową i moralną" oraz "Przyczynek do charakterystyki ludu rosyjskiego". 150. rocznica

1864 - Masakra w Sand Creek w USA, w której zamordowano ponad 200 Indian. Oddziały milicji z Kolorado, dowodzone przez Johna M. Chivingtona dokonały masakry na zaskoczonych mieszkańcach wioski Indian z plemion Czejenów i Arapahów nad strumieniem Sand Creek na równinach Kolorado. Wydarzenie to zmusiło Indian do przyjęcia warunków kapitulacji i zamieszkania w rezerwacie.

1874 - Urodził się Antonio Egas Moniz, portugalski neurolog, twórca psychochirurgii, który pierwszy wykonał arteriografię i leukotomię, laureat nagrody Nobla w 1949 roku za badania nad leczniczymi efektami lobotomii. Zmarł 13 grudnia 1955 roku.

1877 - Thomas Edison zaprezentował fonograf, jedno z pierwszych urządzeń służących do zapisu i odtwarzania dźwięku, poprzednik gramofonu.

1886 - Urodził się Józef Pankiewicz, malarz, grafik, pedagog, twórca portretów, pejzaży, kompozycji figuralnych "Wizyta", "Targ na kwiaty". Zmarł 4 lipca 1940 roku. 125. rocznica

1892 - Urodził się Franciszek Brodniewicz, przedwojenny aktor filmowy i teatralny, czołowy amant kina międzywojennego. Zagrał między innymi w filmach: "Trędowata", "Doktor Murek", "Wierna rzeka", "Ułani Księcia Józefa". Zmarł 17 sierpnia 1944 roku.

1898 - Urodził się Clive Staples Lewis, angielski pisarz, historyk literatury, filozof moralista, autor powieści fantastyczno-naukowych: "Z milczącej planety", "Perelandra", "Póki mamy twarze". Zmarł w 1963 roku.

1899 - W Hiszpanii powstał słynny do dzisiaj klub kataloński CF Barcelona.

1900 - Urodził się Stefan Gołębiowski, poeta, pisarz, tłumacz literatury antycznej, debiutował w 1936 roku na łamach miesięcznika "Skamander". Autor zbiorów poetyckich "Gwiazdy kwitną", "Bez opamiętania", "Wilgotna gwiazda", "Do nieznajomej". Zmarł 13 czerwca 1991 roku.

1902 - Urodził się Carlo Levi, włoski pisarz i malarz, pochodzenia żydowskiego, kilkakrotnie więziony za działalność antyfaszystowską, został skazany na przymusowy pobyt w Lukanii, na południu Włoch. Lata spędzone na zesłaniu zainspirowały go do stworzenia słynnego dzieła, powieści "Chrystus zatrzymał się w Eboli". Zmarł 4 stycznia 1975 roku.

1913 - Urodziła się Elżbieta Barszczewska, aktorka teatralna i filmowa, gwiazda okresu międzywojennego. Była związana z wieloma teatrami warszawskimi. Grała główne role w dramatach romantycznych między innymi Ofelię w "Hamlecie" Szekspira, Amelię w "Mazepie" Słowackiego, Panią Alving w "Upiorach" Ibsena. Zagrała też w wielu filmach między innymi, w "Trędowatej" i "Dziewczętach z Nowolipek". Zmarła 14 października 1987 roku.

1919 - Inauguracja nauczania w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego w Warszawie, obecnie AWF.

1919 - Zmarł Szymon Winawer, najwybitniejszy polski szachista XIX wieku, czołowy szachista świata w latach 80. XIX wieku. Urodził się 6 marca 1838 roku.

1921 - Urodził się Zdzisław Leon Stroiński, pseudonim Marek Chmura, poeta pokolenia Kolumbów, żołnierz Armii Krajowej. Aresztowany 25 maja 1943 podczas składania wieńca pod pomnikiem Kopernika, w 400. rocznicę śmierci uczonego, i osadzony na Pawiaku. Zwolniony 19 lipca. Zginął 16 sierpnia 1944 roku w Powstaniu Warszawskim na Starówce, wraz z poetą Tadeuszem Gajcym. 90. rocznica

1924 - Zmarł włoski kompozytor Giacomo Puccini, autor oper "Cyganeria", "Tosca" i "Madame Butterfly", "Turandot", "Manon Lescaut". Był także organistą w katedrze i kompozytorem muzyki religijnej; światowy Urodził się 22 grudnia 1858 roku.

1928 - Urodził się Andrzej Kijowski, pisarz, eseista, krytyk literacki i teatralny. Współpracował z "Życiem Literackim", "Przeglądem Kulturalnym" i "Twórczością". Autor opowiadań - "Diabeł, anioł i chłop", "Pseudonimy", szkiców - "Różowe i czarne", "Miniatury krytyczne", "Szósta dekada", "Gdybym był królem", powieści - "Dziecko przez ptaka przyniesione", "Grenadier - król". Zmarł 9 maja 1985 roku.

1933 - Urodził się John Mayall, angielski multiinstrumentalista, kompozytor i producent nagrań. Był pierwszym z brytyjskich muzyków rockowych, który sięgnął do korzeni muzyki rockowej - bluesa i zainicjował styl blues rock. Grał między innymi z Erickiem Claptonem, Peterem Greenem oraz Mickiem Fleetwoodem.

1934 - Urodził się Andrzej Bielski, aktor filmowy i teatralny. Przez kilka lat związany z warszawską Estradą, później z teatrem Jerzego Grotowskiego i wrocławskim Teatrem Rozmaitości. Grał w filmach "Martwa fala", "Trąd", "Fortuna", "Wielki Szu", "Grzech Antoniego Grudy", "Podróż nad morze". Zmarł 3 października 1996 roku.

1936 - Urodził się Yuan Lee, amerykański chemik pochodzenia chińskiego, laureat Nagrody Nobla w 1986 r. w dziedzinie chemii, wraz z D. Herschbachem i J. Polanyim, za "wkład w badanie dynamiki elementarnych procesów chemicznych". 75. rocznica

1944 - Stanowisko premiera rządu polskiego w Londynie objął Tomasz Arciszewski.

1945 - W Belgradzie proklamowano Federacyjną Republikę Ludowej Jugosławii.

1947 - ONZ przyjęła plan podziału brytyjskiego terytorium mandatowego w Palestynie, który przewidywał utworzenie dwóch niepodległych państw: arabskiego i żydowskiego oraz umiędzynarodowienia Jerozolimy.

1949 - Zakończył się Kongres Jedności Ruchu Ludowego. Powstało Zjednoczone Stronnictwo Ludowe. ZSL realizowało politykę PZPR wobec wsi i było partią satelicką PZPR, w listopadzie 1989 roku ogłoszono rozwiązanie ZSL.

1954 - Urodził się Joel Coen, amerykański reżyser, wraz z bratem Ethanem są znani jako "bracia Coen". Laureaci czterech Oscarów. Tworzą duet artystyczny znany z wysmakowanych plastycznie, różnorodnych stylistycznie filmów, w których odświeżają zgrane schematy i swobodnie mieszają gatunki. Są to filmy: "Śmiertelnie proste", "Fargo", "Człowiek, którego nie było", "Okrucieństwo nie do przyjęcia", "To nie jest kraj dla starych ludzi", "Tajne przez poufne".

1959 - Do RFN zbiegł główny konstruktor przemysłu lotniczego NRD Fritz Freitag.

1975 - W Gdańsku uruchomiono rafinerię ropy naftowej.

1979 - Zmarł Zeppo Marx, jeden z braci Marx, amerykański aktor, komik, wraz z braćmi grał w filmach: "Małpi interes", "Orzechy kokosowe", "Końskie pióra", "Kacza zupa". Urodził się 25 lutego 1901 roku.

1981 - Zmarła Natalie Wood, amerykańska aktorka, właściwie: Natalia Nikołajewna Zacharienko. Zagrała między innymi w filmach: "Buntownik bez powodu", "West Side Story, "Na zawsze", "Gypsy", "Zielona obietnica". Urodziła się 20 lipca 1938 roku. 30. rocznica

1986 - Zmarł Cary Grant, amerykański aktor brytyjskiego pochodzenia, grał w filmach "Arszenik i stare koronki", "Notorious", "Naga prawda", "Pogoń za cieniem". W 1970 roku otrzymał Oscara za całokształt twórczości. Urodził się 18 stycznia 1904 roku. 25. rocznica

1991 - Zmarł  Ralph Bellamy, amerykański aktor, grał w filmach: "Dziecko Rosemary", "Pretty Woman", "Wojna i pamięć", "Nieoczekiwana zmiana miejsc", w serialu "Wichry wojny". Nagrodzony honorowym Oscarem za całokształt pracy aktorskiej. Urodził się 17 czerwca 1904 roku. 20. rocznica

1994 - Nalotem na Grozny, Rosja rozpoczęła pierwszą wojnę z Czeczenią.

1999 - Zmarł Henryk Frąckiewicz, matematyk-mechanik, rektor Politechniki Świętokrzyskiej, członek Polskiej Akademii Nauk. Autor prac naukowych z zakresu teorii konstrukcji siatkowych i wielu patentów, między innymi dotyczącego metody laserowego kształtowania metali.

2000 - Zmarła Joanna Rapacka, slawistka, autorka esejów, tłumaczka literatury serbsko-chorwackiej, opublikowała między innymi: "Rzeczpospolita Dubrownicka", "Dawna literatura serbska i dawna literatura chorwacka", "Leksykon tradycji chorwackich". Od 1967 roku związana z Uniwersytetem Warszawskim, od 1999 roku w stopniu profesora. Urodziła się 24 maja 1939 roku.

2001 - Zmarł Wiktor Astafjew, rosyjski pisarz, autor powieści: "Ostatni pokłon", "Szafirowy zmierzch", "Kradzież" oraz zbioru opowiadań "Znaki na korze".

2001 - Zmarł George Harrison, brytyjski muzyk i piosenkarz rockowy, producent filmowy i płytowy, autor tekstów, członek zespołu The Beatles do czasu jego rozwiązania w 1970 roku. Urodził się 25 lutego 1943 roku.10. rocznica

2005 - Zmarł Józef Garliński, pisarz, historyk, oficer Komendy Głównej Armii Krajowej, więzień obozu w Auschwitz, długoletni prezes Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Historyk, autor publikacji na temat II wojny światowej, między innymi książki "Enigma", o niemieckiej maszynie do szyfrowania, której kody, jako pierwsi, rozpracowali polscy matematycy. Był członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. Urodził się 14 października 1913 roku.

2006 - Zmarł Leon Niemczyk, aktor, zagrał w ponad 400 filmach, między innymi - "Nóż w wodzie", "Pociąg", "Baza ludzi umarłych", "Krzyżacy", "Wielki Szu", "O-bi O-ba. Koniec cywilizacji", "Ubu król". Urodził się 15 grudnia 1923 roku. 5. rocznica

2006 - Zmarła Krystyna Radzikowska, najwybitniejsza polska szachistka lat 50. i 60. XX wieku, wystąpiła 24 razy w finałach mistrzostw Polski zdobywając 17 medali, w tym 9 złotych. W 1984 roku uzyskała, jako pierwsza Polka, tytuł arcymistrzyni szachowej. Urodziła się 5 lutego 1931 roku we Lwowie. 5. rocznica

2010 - Zmarł Zbigniew Jerzyna, poeta, krytyk literacki; związany z Orientacją Poetycką "Hybrydy", redaktor tygodnika "Kultura" i tygodnika "Przegląd Tygodniowy"; autor tomików poetyckich "Lokacje", "Coraz słodszy piołun", "Modlitwa do powagi", "Bo myśl z siebie zaczętą...", "Erotyki", "Moment przesilenia".