Historia

12 maja

Ostatnia aktualizacja: 12.05.2011 00:00
Zmarł gen. Władysław Anders
Audio
  • Gen. Władysław Anders jako żołnierz i dowódca. Wypowiedź gen. Stanisława Kopańskiego.

1003 - Zmarł papież Sylwester II, inicjator idei uniwersalizmu chrześcijańskiego. Kanonizował między innymi św. Wojciecha w 999 r. i ustanowił metropolię biskupią w Gnieźnie w 1000 roku. 

1364 - Król Kazimierz Wielki podpisał akt erekcyjny dla "studium generale" w Krakowie, co dało początek Akademii Królewskiej, obecnie  - Uniwersytet Jagielloński.

1607 - Urodził się Jean Petitot, szwajcarski malarz, który zapoczątkował malarstwo miniatur na emalii. Zmarł 3 kwietnia 1651 roku.

1803 - Urodził się Aleksander Le Brun, polski chirurg, jeden z pionierów uśpienia ogólnego. W 1847 roku wykonał pierwszą w Polsce operację w narkozie. Zmarł w 1868 roku.

1805 - Urodził się Jan Bobrowicz, kompozytor, gitarzysta-wirtuoz, księgarz i wydawca. Koncertował między innymi z Klarą Wieck. Skomponował ponad 40 utworów na gitarę - wariacje, polonezy, marsze, walce. Napisał podręcznik "Szkoła na gitarę". Przez wiele lat prowadził księgarnię polską w Lipsku, wydał czterdziestotomową serię "Biblioteka Kieszonkowa Klasyków Polskich". (zm. 02.11.1881) 

1817 - W Warszawie po raz pierwszy ustalono kurs papierów wartościowych emitowanych w Królestwie Kongresowym. Operacja dała początek Giełdzie Warszawskiej. W XIX w. na giełdzie handlowano przede wszystkim wekslami i obligacjami, handel akcjami rozwinął się na szerszą skalę w drugiej połowie 19. wieku.

1820 - Urodziła się Florence Nightingale, angielska pielęgniarka i działaczka społeczna. W 1860 roku założyła w Londynie przy szpitalu św. Tomasza pierwszą szkołę pielęgniarstwa. Wypracowała podstawy niemal wszystkich współczesnych technik i sposobów pielęgnacji chorych i poszkodowanych. Jako pierwszej kobiecie przyznano jej w 1907 roku Brytyjski Order Zasługi. (zm. 13.08.1910)  

1834 - W Bernie powstała tajna organizacja republikańsko-demokratyczna "Młoda Polska", której założycielem był Joachim Lelewel.  

1834 - Prapremiera "Zemsty" Aleksandra Fredry we Lwowie.   

1845 - Urodził się Gabriel Faure, francuski kompozytor, organista, profesor i dyrygent konserwatorium w Paryżu. Był twórcą miniatur fortepianowych, utworów kameralnych, pieśni. (zm. 04.11.1924)

1851 - Urodził się Samuel Dickstein, matematyk, historyk nauki, pedagog, współzałożyciel i wydawca "Biblioteki Matematyczno-Fizycznej". Zmarł 28 września 1939 roku. 160 rocznica

1871 - Zmarł Daniel Francois Auber, francuski kompozytor, pedagog, autor oper komicznych "Murarz i ślusarz", "Fra Diavolo", "Spółka z szatanem". Urodził się 29 stycznia 1782 roku. 140 rocznica

1872 - Urodził się Bertrand Russel, angielski logik i matematyk, filozof i myśliciel społeczny, wywarł duży wpływ na 20-wieczne teorie dotyczące logiki i języka, autor prac naukowych "Historia filozofii Zachodu", "Małżeństwo i moralność", "Szkice sceptyczne". Laureat nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1950 roku. Zmarł 2 lutego 1970 roku.

1874 - Urodził się Clemens Johannes Pirquet, austriacki lekarz pediatra. Był współtwórcą nauki o alergii. Zmarł 28 lutego 1929 roku.

1892 - Urodziła się Helena Krahelska, publicystka, powieściopisarka, działaczka społeczna. W okresie międzywojennym pracując w ministerstwie pracy i opieki społecznej zajmowała się ochroną praw kobiet i młodzieży. Autorka: "Ochrona pracy w Europie". Zmarła w Ravensbrűck, 19 kwietnia 1945 roku.

1900 - Urodziła się Helena Weigel, austriacka aktorka, wspólnie z Bertoldem Brechtem kierowała teatrem Berliner Ensemble, odtwórczyni ról w dramatach Brechta "Matka Courage", "Kaukaskie kredowe koło". (zm. 06.05.1971)

1907 - Urodził się Leslie Charteris, angielski pisarz, scenarzysta filmowy, twórca filmowej postaci Simona Templera, czyli "świętego", którą kreował Roger Moore. Zmarł 15 kwietnia 1993 roku.

1907 - Urodziła się Katharine Hepburn, jedna z najsłynniejszych amerykańskich aktorek, legenda Hollywood, W 60-letniej karierze zagrała w ponad 50 filmach. Była 12 razy nominowana do Oscara, otrzymała 4 statuetki - za rolę w: "Morning Glory" z 1933 roku, "Zgadnij, kto przyjdzie na obiad" z 1967, "Lew w zimie" z 1968 oraz "Nad złotym stawem" z 1981. W 1985 w ankiecie "Ladies Home Journal" zwyciężyła w plebiscycie na najbardziej podziwianą kobietę. W 1999 w sondażu Amerykańskiego Instytutu Filmowego została wybrana najwspanialszą aktorką w historii kina. Zmarła 29 czerwca 2003 roku. (Przez wiele lat podawała inną datę urodzenia).

1910 - Urodził się Roman Bocheński, najlepszy pływak okresu międzywojennego, 17-krotny mistrz Polski w stylu dowolnym, olimpijczyk z Berlina w 1936 roku. Był jeńcem w obozie w Starobielsku. (zm. prawdopodobnie w 1940 roku)

1910 - Zmarł sir William Huggins, angielski astronom, inicjator badań spektroskopowych w astronomii, badacz struktur mgławic gazowych. W 1876 roku skonstruował pierwszy astronomiczny apektrograf.

1915 - Urodził się Roger Schulz, szwajcarski zakonnik, założyciel Wspólnoty z Taize. Za pracę na rzecz ekumenizmu został uhonorowany między innymi Nagrodą Templetona, uważaną za Nobla w dziedzinie religii, a także międzynarodową Nagrodą Karola przyznawaną w Akwizgranie i nagrodą UNESCO za wychowanie dla pokoju. Zmarł 16 sierpnia 2005 roku, podczas wieczornej modlitwy, kilkakrotnie ugodzony nożem przez chorą psychicznie Rumunkę.

1926 - Józef Piłsudski na czele oddziałów wojskowych zbuntowanych przeciwko rządowi, wkroczył do Warszawy. Był to początek tzw. przewrotu majowego, początek rządów sanacyjnych. W starciach walk zginęło 215 żołnierzy i 164 cywilów, a łączna liczba rannych wyniosła 900 osób. W nocy z 14 na 15 maja 1926 rząd premiera Wincentego Witosa podał się do dymisji. Ustąpił też ze stanowiska prezydent Stanisław Wojciechowski. 85 rocznica

1928 - W Olsztynie ukazał się pierwszy numer "Mazura", pisma broniącego praw ludności polskiej na Mazurach.

1935 - Zmarł Józef Piłsudski, marszałek Polski, Naczelnik Państwa w latach 1918 - 1922, działacz niepodległościowy PPS, komendant 1 Brygady Legionów, minister spraw wojskowych, dwukrotny premier w latach 1926 - 1928 i 1930 roku. Był twórcą tzw. rządów sanacyjnych w II Rzeczypospolitej wprowadzonych w 1926 roku w wyniku zamachu stanu. Marszałek Piłsudski uznawany jest za jedną z najwybitniejszych postaci w historii naszego kraju. Urodził się 5 grudnia 1867 roku. 

1946 - Urodził się Daniel Libeskind, amerykański architekt polskiego pochodzenia z rodziny żydowskiej; projektant m.in. Muzeów Żydowskich w Berlinie, Kopenhadze i San Francisco. Autor projektu zagospodarowania terenu na miejscu World Trade Center w Nowym Jorku, a w Warszawie - apartamentowca Złota 44. 65 rocznica

1949 - Powstało Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, organizacja opiekuńczo-wychowawcza, której działalność do 1957 roku polegała przede wszystkim na organizowaniu szkół świeckich. Obecnie zajmuje się organizowaniem i prowadzeniem różnego typu placówek oraz akcji o charakterze opiekuńczo-wychowawczym i zdrowotnym.  

1950 - Urodził się Gabriel Byrne, irlandzki aktor, producent i reżyser filmowy. Grał w telewizyjnym serialu "Krzysztof Kolumb" oraz w filmach: "W imieniu ojca", "Człowiek w żelaznej masce", "Polskie wesele", "Pająk", "Śmiertelna pułapka", "Imiennik". Jest ambasadorem Dobrej Woli UNICEF.

1955 - Urodził się Piotr Bikont, dziennikarz znany przede wszystkim z tekstów o tematyce kulinarnej. Publikuje w tygodnikach "Wprost" i "Newsweek Polska". Jest współautorem z Robertem Makłowiczem książek "Dialogi języka z podniebieniem" i
"Listy pieczętowane sosem" i autorem przewodnika kulinarnego po Polsce "Nawigator Kulinarny". Zajmuje się także reżyserią teatralną. 

1957 - Zmarł Erich von Stroheim, amerykański aktor i reżyser, pionier sztuki filmowej: "Diabelski paszport", "Szalone kobiety", "Chciwość".

1966 - Zmarł Ludwik Hieronim Morstin, dramatopisarz i tłumacz, w okresie międzywojennym redaktor czasopisma "Pamiętnik Warszawski". Autor sztuk: "Szlakiem legionów", "Obrona Ksantypy", "Penelopa", "Przygoda florencka", "Zakon krzyżowy", "Legion Wyspiańskiego".  45 rocznica

1967 - Zmarł Wojciech Zamecznik, scenograf, grafik, ilustrator książek, eksperymentator w dziedzinie fotografii i filmu, autor plakatów do filmów: "Pociąg", "Straceńcy".

1970 - Na emigracji w Londynie zmarł generał Władysław Anders, polityk, twórca pierwszej Armii Polskiej w ZSRR. Był dowódcą 2 Korpusu Polskiego, który w 1944 roku brał udział w walkach o Monte Cassino i Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych w latach 1944 - 1945. Pozostając na emigracji kontynuował działalność polityczną, ukierunkowaną na zachowanie ciągłości konstytucyjnej Rządu Emigracyjnego w Londynie. W 1946 roku władze komunistyczne Polski odebrały mu stopień generała i polskie obywatelstwo, które przywrócono mu pośmiertnie w 1989 roku. Urodził się w 1892 roku. 

1970 - Zmarła Nelly Sachs, niemiecka poetka. Ze względu na pochodzenie żydowskie w 1940 roku uciekła z Niemiec do Szwecji. W 1966 roku otrzymała Literacką Nagrodę Nobla wspólnie z hebrajskim poetą Samuelem Agnonem. Ukazywała martyrologię Żydów w czasach hitleryzmu. Do najbardziej znanych dzieł należą: "Ucieczka i przemiana", "Znaki na piasku", "Śmierć jeszcze cieszy się życiem". (ur. 1891) 

1971 - W Gdańsku, w rodzinie Rychertów urodziły się pięcioraczki: Agnieszka, Ewa, Adam, Piotr  i Roman. 40 rocznica

1976 - Rozpoczęła działalność Moskiewska Grupa Helsińska. 35 rocznica  

1981 - Warszawski sąd zarejestrował Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych "Solidarność". 30 rocznica

1985 - Zmarł Bohdan Wodiczko, dyrygent, pedagog - profesor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie, dyrektor artystyczny Teatru Wielkiego w Warszawie i w Łodzi, wychowawca kilku pokoleń polskich dyrygentów. 

1992 - Himalaistka Wanda Rutkiewicz wyruszyła na ostatnią wyprawę        wysokogórską. 25 maja przekazano informację o jej zaginięciu w drodze na Kanczendzangę.

1994 - Zmarł Roy Plunkett, amerykański chemik, który w 1938 roku wynalazł teflon. Naukowa nazwa teflonu brzmi "politetrafluoroetylen". Firma Du Pont, dla której pracował Plunkett, patentowała wynalazek w 1941 roku, nadała nowemu związkowi nazwę teflon i zastrzegła ją w 1944. Produkt wprowadzono na rynek dwa lata później. Urodził się w 1911 roku.

1997 - Zmarł Wacław Dec, lekarz ginekolog i położnik, profesor Akademii Medycznej w Łodzi, organizator profilaktyki badań piersi. Urodzi się 10 lutego 1931 roku.

1998 - Arcybiskup Sawa (Michał Hrycuniak) został wybrany zwierzchnikiem Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

1999 - Zmarł Jerzy Stroba, arcybiskup poznański. Po wojnie działał na rzecz przywracania polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich. Był uczestnikiem prac papieskiej komisji, przygotowującej nowy "Katechizm Kościoła katolickiego". Od 1992 roku współprzewodniczył Komisji Wspólnej Rządu RP i Episkopatu. W latach 1992-93 był członkiem Komisji Stolicy Apostolskiej ds. Konkordatu. Urodził się 17 grudnia 1919 roku.  

2000 - Zmarł Władysław Miziołek, biskup senior archidiecezji warszawskiej. Ekumenista opowiadający się za otwarciem Kościoła katolickiego na inne religie. Po śmierci kardynała Wyszyńskiego pełnił funkcję wikariusza kapitulnego archidiecezji warszawskiej. Od 1982 roku był przewodniczący Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i Ich Rodzinom. (ur. 16.12.1914)

2001 - Zmarł Perry Como, wokalista, jeden z najpopularniejszych piosenkarzy amerykańskich lat 40. i 50., miał własną 15-minutową audycję w I programie radia nowojorskiego. W 1997 roku pełna analiza muzycznego rynku amerykańskiego lat 50. ukazała go jako drugiego co do popularności wykonawcę, po Elvisie Presleyu. Urodził się 18 maja 1912 roku. 10 rocznica

2002 - Zmarła Bogna Sokorska, śpiewaczka operowa - sopran koloraturowy, solistka Opery Warszawskiej, jedna z najwybitniejszych polskich artystek śpiewaczek drugiej połowy 20. wieku. Mieszkańcy stolicy nazywali ją "Słowikiem Warszawy". (ur. 1927)

2006 - Zmarł Krzysztof Poklewski-Koziełł, prawnik, kryminolog. Przez ponad 50 lat (od 1958) sekretarz redakcji czasopisma "Państwo i Prawo", autor ponad 100 publikacji naukowych, wydawanych także za granicą. Przed II wojną światową zdał egzamin sędziowski. W latach 1947-1949 przebywał we Francji, gdzie w 1949 obronił pracę doktorską na Uniwersytecie Paryskim. W 1967 roku zwolniony z pracy, gdyż protestował przeciw szerzeniu w życiu publicznym tendencji antysemickich. Po interwencji autorytetów prawniczych, decyzję cofnięto. Urodził się 3 stycznia 1915 roku. 5 rocznica

2008 - Zmarła Irena Sendler, działaczka społeczna, która ocaliła z holokaustu około 2 i pół tysiąca żydowskich dzieci. W 1965 roku Instytut Yad Vashem w Jerozolimie przyznał Irenie Sendlerowej tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, a w 1991 otrzymała honorowe obywatelstwo Izraela. Po wojnie pracowała w wydziale opieki miasta stołecznego Warszawy, przyczyniając się do tworzenia domów starców i domów dziecka dla osób osieroconych w czasie wojny. Była też szefową departamentu szkolnictwa medycznego w Ministerstwie Zdrowia. (ur. 1910)

Czytaj także

11 maja

Ostatnia aktualizacja: 11.05.2011 00:00
Przyszedł na świat Justynian I Wielki
rozwiń zwiń
Czytaj także

13 maja

Ostatnia aktualizacja: 13.05.2011 00:00
Urodził się Witold Pilecki
rozwiń zwiń