18 czerwca

Początek procesu szesnastu

Proces szesnastu, Moskwa 1945

Foto: Wikipedia, domena publiczna

1037 - Zmarł Avicenna, tadżycki filozof, lekarz, przyrodnik i poeta, jeden z najwszechstronniejszych uczonych arabskiego Wschodu. (ur. 980)

1464 - Zmarł Rogier van der Weyden, jeden z najwybitniejszych malarzy niderlandzkich. Od 1435 roku miał własną pracownię, która stała się jedną z największych instytucji artystycznych na terenie Niderlandów, mającą międzynarodową sławę. Do jego słynnych dzieł należą  "Zdjęcie z krzyża", Ołtarz Sądu Ostatecznego, Ołtarz Świętego Kolumba”, tryptyk "Ukrzyżowanie". Urodził się około roku 1399/1400.

1574 - Z Polski uciekł potajemnie Henryk Walezy, pierwszy król elekcyjny, by objąć wakujący po śmierci brata Karola IX tron francuski.

1799 - Urodził się Prosper Meniere, francuski lekarz, kierownik Instytutu dla Głuchoniemych w Paryżu. Pierwszy opisał chorobę błędnika, nazywaną obecnie chorobą Meniere'a. Zmarł 7 lutego 1862 roku.

1815 - W bitwie pod Waterloo cesarz Napoleon Bonaparte poniósł  klęskę walcząc przeciwko połączonym armiom Anglii i Prus pod dowództwem księcia Wellingtona i marszałka von Bluchera.

1816 - W Warszawie odbyła się premiera komedioopery Karola Kurpińskiego "Zabobon czyli Krakowiacy i Górale albo Nowe Krakowiaki". 195 rocznica

1884 - Urodził się Édouard Daladier, premier Francji, który reprezentował swój kraj na konferencji w Monachium w 1938 roku oraz zadeklarował przystąpienie Francji do wojny przeciwko Niemcom. Słynął z nieudolności i korupcji. Zmarł 10 października 1970 roku.

1898 - Urodził się Edward Szczeklik, kardiolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Akademii Medycznej we Wrocławiu, autor kilkuset publikacji naukowych i podręczników – "Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych", "Zawał serca", "Choroby wewnętrzne". Zmarł 5 czerwca 1985 roku.

1907 - Urodził się Warłam Szałamow, rosyjski pisarz, wieloletni więzień łagrów, z którymi jest związana tematyka większości jego utworów: "Opowiadania kołymskie", "Ocaleniem jest słowo", "Inżynier Kisielow", "Wesele w łagrze". (zm. 1982)  

1913 - Urodził się Stanisław Marusarz, przedstawiciel sportów zimowych: narciarz klasyczny - skoczek i alpejczyk. Był czterokrotnym olimpijczykiem - 1932, 1936, 1948, 1952. Był także trenerem narciarskim. Zmarł 29 października 1993 roku. 

1923 - Urodził się Szymon Szurmiej, aktor i reżyser żydowskiego pochodzenia, dyrektor Teatru Żydowskiego w Warszawie. Przez ponad 20 lat przewodniczący Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce. Występował też w filmach i serialach: "Przedwiośnie", "Mrzonka", "Życie Kamila Kuranta", "Hotel Polanów i jego goście".

1926 - Zmarł Ksawery Branicki, bibliofil, spadkobierca zbiorów wilanowskich. Jego zbiory obejmowały ponad 50 tys. woluminów w tym 77 inkunabułów. W 1932 roku jego syn Adam przekazał państwu bibliotekę w wieczysty depozyt. Finansował badania naukowe, prowadzone przez polskich naukowców między innymi w Korei, na Kaukazie, w Uzbekistanie. Z ich zbiorów powstało Muzeum Branickich w 1919 roku przejęte przez Państwowe Muzeum Zoologiczne. Urodził się 19 kwietnia 1864 roku. 85 rocznica

1926 - Utworzono Międzynarodową Federację Filatelistyczną z siedzibą w Luksemburgu. 85 rocznica  

1928 - Zmarł Roald Amundsen, norweski badacz polarny, pierwszy zdobywca bieguna południowego - 14 grudnia 1911 roku. Wygrał pojedynek z ekspedycją brytyjską dowodzoną przez porucznika Roberta Scotta. Jego nazwisko nosi część Oceanu Spokojnego, lodowiec i stacja badawcza Amundsen-Scott.

1936 - Zmarł Maksym Gorki, właściwe nazwisko Aleksiej Maksimowicz Pieszkow, pisarz rosyjski, w późniejszym okresie życia propagator władzy sowieckiej. Uchodził za klasyka "realizmu socjalistycznego". Do jego najbardziej znanych utworów należy powieść "Matka" oraz dramaty "Na dnie" i "Mieszczanie", trylogia autobiograficzna "Dzieciństwo", "Pośród ludzi", "Moje uniwersytety". Urodził się 16 lub 28 marca 1868 roku. 75 rocznica

1938 - W Warszawie otwarto nowy gmach Muzeum Narodowego, zaprojektowany przez architekta i urbanistę profesora Tadeusza Tołwińskiego. 

1940 - Rząd RP na Wychodźstwie uznał Polityczny Komitet Porozumiewawczy (utworzony 7 lutego 1940) za polityczną reprezentację okupowanego kraju.

1941 - Urodził się Leszek Długosz, aktor, literat, kompozytor, pianista, jeden z najbardziej znanych śpiewających poetów, aktor "Piwnicy pod Baranami". Autor zbiorów wierszy "Piwnica idzie do góry", muzyki do wierszy "Nie ma nas", "Nasze ognisko", "Jaka szkoda", "Dzień w kolorze śliwkowym". 70 rocznica

1945 - W Moskwie rozpoczął się proces szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, podstępnie zwabionych przez NKWD na rzekome rozmowy o przyszłości Polski, a następnie aresztowanych i przewiezionych do ZSRR. Wśród aresztowanych znaleźli się Jan Jankowski - Delegat Rządu na Kraj, ostatni dowódca AK - generał Leopold Okulicki "Niedźwiadek" i przewodniczący Rady Jedności Narodowej - Kazimierz Pużak.

1949 - Urodził się Jarosław Kaczyński, polityk prawicowy, w latach 70. działał w KOR, w latach 80. w "Solidarności", w 1989 roku wraz z bratem Lechem miał decydujący wpływ na powstanie rządu Mazowieckiego. W 1990 roku stworzył i stanął na czele Porozumienia Centrum, partii postulującej dekomunizację. Prezes Prawa i Sprawiedliwości.

1949 - Urodził się Lech Kaczyński, brat bliźniak Jarosława Kaczyńskiego, w latach 70. współpracownik KOR, doradca Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, po ogłoszeniu stanu wojennego internowany (12.1981 - 10.1982), członek Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie, uczestnik obrad "okrągłego stołu". Prezydent Polski. Zginął w katastrofie pod Smoleńskiem, 10 kwietnia 2010 roku.

1953 - Egipt został ogłoszony republiką. Premierem został pułkownik Gamal Abdel Naser, polityk kierujący się ideą o szczególnej roli Egiptu wśród krajów arabskich. Jego polityka doprowadziła do wybuchu "wojny sześciodniowej" z Izraelem. Za jego rządów znacjonalizowano Kanał Sueski.

1955 - Zmarł Aleksander Zelwerowicz, aktor, reżyser teatralny i pedagog. Odtwórca ról teatralnych: Gospodarz w "Weselu" S. Wyspiańskiego, tytułowa rola w "Wujaszku Wani" A. Czechowa i "Panu Jowialskim" A. Fredry, Tartuffe w "Świętoszku" J. Moliera. W 1946 roku założył Wyższą Szkołę Aktorską, obecnie Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna. Urodził się 14 sierpnia 1877 roku.

1959 - Urodził się Jan Maria Rokita, polityk, wielokrotny poseł na Sejm (1989 - 2007). Od 2001 roku członek Platformy Obywatelskiej, komentator polityczny "Dziennika". Popularność zapewniła mu praca w komisji śledczej badającej tzw. "aferę Rywina". Była to pierwsza komisja śledcza, której obrady transmitowała na żywo telewizja.

1959 - Urodził się Maciej Robakiewicz, aktor, związany z Teatrem Buffo w Warszawie, wystąpił w filmach "Pierwsza miłość", "Kochaj mnie, kochaj", "Kroll", "Pogranicze w ogniu".

1969 - Zmarł Jerzy Zawieyski, dramatopisarz, prozaik, działacz katolicki, długoletni członek zespołu redakcyjnego "Tygodnika Powszechnego". Autor powieści "Daleko do rana", "Droga do domu", "Noc Huberta", "Gdzie jesteś przyjacielu?", dramatów "Wysoka ściana", "Miłość Anny".

1974 - Zmarł Georgij Żukow, marszałek ZSRR, uczestnik rewolucji październikowej i wojny domowej. Podczas II wojny światowej szef sztabu generalnego, wraz z Ł. Berią odpowiedzialny za masowe deportacje ludności w głąb Rosji w czasie II wojny. Dowódca operacji berlińskiej, inicjator stłumienia rewolucji węgierskiej w 1956 roku. Po przegraniu o władzę z N. Chruszczowem w 1958 roku, odwołany ze wszystkich stanowisk i przeniesiony w stan spoczynku.

1979 - ZSRR i USA podpisały w Wiedniu układ rozbrojeniowy SALT II. Układ opierający się na uzgodnionych we Władywostoku zasadach, został podpisany podczas szczytu w Wiedniu, na którym spotkali się Jimmy Carter i Leonid Breżniew. Już w chwili podpisywania budził on liczne wątpliwości i nie został ratyfikowany przez Senat USA, niemniej obydwa kraje przestrzegały zgodnie jego postanowień.

1980 - Zmarł Kazimierz Kuratowski, matematyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i prezes Polskiego Towarzystwa Matematycznego; jeden z czołowych przedstawicieli warszawskiej szkoły matematycznej; autor ponad 170 prac naukowych w tym "Pół wieku matematyki polskiej", "Teoria mnogości" i "Topologie".  

1981 - W powietrze wzbił się F-117, pierwszy bojowy samolot stealth, czyli trudno wykrywalny przez radary. 30 rocznica

1983 - Z przylądka Canaveral na Florydzie (USA) wystartował wahadłowiec Challenger. Na jego pokładzie znajdowała się pierwsza kobieta w historii lotów kosmicznych - amerykanka Sally Ride. 

1991 - Parlament RPA zniósł obowiązek ewidencji koloru skóry obywateli tego państwa - kluczową ustawę apartheidu.  20 rocznica

1992 - Zmarł Janusz Kruk, muzyk, kompozytor, wokalista popularnego w latach 70. zespołu 2 plus 1. Wcześniej przez krótki okres działał w założonym przez siebie zespole Warszawskie Kuranty. Skomponował muzykę do większości utworów 2 plus 1, a także suitę "Aktor" poświęconą Zbigniewowi Cybulskiemu. Urodził się 7 sierpnia 1946 roku.

1998 - Sejm przyjął uchwałę potępiającą totalitarny system komunistyczny. W uchwale dyktatura komunistyczna została określona jako "narzucona Polsce przemocą wbrew woli narodu przez Związek Sowiecki i Józefa Stalina". 

2003 - Zmarła Zofia Tetelowska, współzałożycielka Fundacji im. Brata Alberta i Schroniska dla Niepełnosprawnych w Radwanowicach koło Krakowa. Ofiarowała rodzinny dwór wraz z gospodarstwem na rzecz sierot upośledzonych umysłowo. Urodziła się 21 listopada 1921 roku.

2004 - Na szczycie w Brukseli państwa członkowskie UE przyjęły pierwszą w historii konstytucję Unii Europejskiej.

2008 - Zmarł Jean Delannoy, francuski reżyser, aktor i scenarzysta. Był przedstawicielem kina ambitnego, autorem ponad 30. filmów: "Symfonia pastoralna", "Bóg potrzebuje ludzi", "Kości rzucone", "Minuta zwierzeń", "Dzwonnik z Notr-Dame", "Maria z Nazaretu". Urodził się 12 stycznia 1908 roku.  

2010 - Zmarła Halina Gryglaszewska, aktorka teatralna i filmowa, reżyser teatralny, profesor PWST w Krakowie. Grała głównie w Starym Teatrze, Teatrze J. Słowackiego i Rozmaitości. Ostatni jej występ w wieku 92. lat odbył się 20 listopada 2009 w roli Laury w Epilogu w "Kordianie" J. Słowackiego. Grała też w filmach: "Ziemia obiecana", "Biały mazur", "Wahadełko", "Cwał", "Podwójne życie Weroniki".  

2010 - Zmarł José Saramago, portugalski pisarz, pisał powieści, dramaty, opowiadania, wiersze, dzienniki i przewodniki: "Kamienna tratwa", "Wszystkie imiona", "Baltazar i Blimunda", "Historia oblężenia Lizbony", "Miasto ślepców". Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1998 roku. Urodził się 16 listopada 1922 roku.