Zweryfikowaną listę 204 ofiar niemieckiej pacyfikacji z 12 i 13 lipca 1943 roku w Świętokrzyskiem zawiera nowy album "Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskiej Michniów". Bogato ilustrowana archiwalnymi zdjęciami publikacja ukazała się nakładem Muzeum Wsi Kieleckiej.
Lista 203 ofiar mordu sprzed 67 lat - umieszczona na ich pomnikowym grobowcu michniowskim - jest niepełna. "Znalazło się na niej kilka nazwisk ofiar, które zginęły z rąk Niemców już po pacyfikacji Michniowa, a ponadto nie ma na niej nazwiska jednej ofiary pochowanej w Suchedniowie" - poinformowała na podstawie własnych ustaleń Ewa Kołomańska, autorka wstępu do albumu.
Ogólne straty ludności w czasie lub w związku z pacyfikacją wyniosły 204 zamordowanych - 102 mężczyzn, 54 kobiety i 48 dzieci w wieku od 9 dni do 15 lat. "Z najnowszych badań wynika, że liczba ofiar tej zbrodni może być większa, gdyż losy lokatorów, służby, osób czasowo przebywających we wsi nie są znane" - napisała Kołomańska.
12 lipca 1943 roku Niemcy rozpoczęli dwudniową pacyfikację Michniowa - wsi położonej w świętokrzyskich lasach, której mieszkańcy sprzyjali partyzantom Armii Krajowej, zgrupowanym pod dowództwem por. Jana Piwnika "Ponurego" na pobliskim Wykusie. Najmłodszą ofiarą michniowskiej zbrodni był Stefanek Dąbrowa - miał dziewięć dni, gdy został wrzucony do płonącego domu. Wieś zrównano z ziemią.
Album przedstawia w formie migawek życie wsi przed II wojną światową, losy michniowian pod okupacją niemiecką, współpracę z ruchem oporu, zagładę wsi z 12 i 13 lipca 1943 roku oraz życie mieszkańców po zagładzie. 80 proc. tych zdjęć opublikowano po raz pierwszy. Kontynuację dawnych obrazów utrwalonych na zdjęciach stanowią fotografie prezentujące uroczystości rocznicowe ku czci ofiar pacyfikacji oraz powstawanie Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie.
W opinii recenzenta albumu - dr. Tomasza Domańskiego z IPN - wydawnictwo to "przyczyni się do pogłębienia wiedzy o wydarzeniach w Michniowie zarówno w regionie świętokrzyskim jak też w całym kraju".
Michniów stał się symbolem 817 spacyfikowanych wsi polskich, jest nazywany "Golgotą wsi polskiej". Michniowskie mauzoleum tworzą obecnie m.in.: zbiorowy grób ofiar pacyfikacji, monumentalna Pieta przy mogile pomordowanych, Muzeum-Dom Pamięci Narodowej i wzgórze z krzyżami upamiętniającymi wsie spacyfikowane przez okupanta. Pieczę nad całością sprawuje Muzeum Wsi Kieleckiej
