Паўстанне 1830-1831 гадоў узбагаціла польскую музыку

Лістападаўскае паўстанне пакінула прыкметны след у музычнай культуры Польшчы.

Рышард Даніэль Гальянэк выступае на II Сімпозіуме даследчыкаў музыкі ХІХ стагоддзя.

Viktar Korbut

На II Сімпозіуме даследчыкаў музыкі ХІХ стагоддзя, які адбыўся 11-12 сакавіка ў Варшаве, у Інстытуце мастацтвазнаўства Польскай АН, Рышард Даніэль Гальянэк з Універсітэта імя Адама Міцкевіча ў Познані выступіў з дакладам пра Лістападаўскае паўстанне 1830-1831 гг. у музычнай творчасці таго часу.

Рышард Даніэль Гальянэк напомніў, што задушанае рускімі польскае паўстанне выклікала масавую эміграцыю яго ўдзельнікаў у Заходнюю Еўропу, у першую чаргу, у Францыю, а таксама — транзітам у яе — у нямецкія землі Саксонію, Баварыю і інш. і Швейцарыю. Усё гэта спрыяла распаўсюджванню тэматыкі Лістападаўскага паўстання ў культурнай прасторы той эпохі.

З-за расійскай цэнзуры ў Польшчы адкрытае праяўленне поглядаў і пачуццяў, сімпатыі да паўстання было амаль немагчымае. Інакш было за мяжой.

Рышард Даніэль Гальянэк: — У творчасці замежных мастакоў, музыкантаў польская тэматыка і Лістападаўскае паўстанне адлюстравана ў адкрытай, незавуаляванай форме, што можна інтэрпрэтаваць як праяўленне зацікаўленасці, сімпатыі і спачування ў адносінах да ўдзельнікаў паўстання, яго ахвяр і ўвогуле ўсяго польскага народа.

Рышард Даніэль Гальянэк адзначае, што ў 1830-я гады было створана і ў Польшчы, і за мяжой многа твораў на тэму Лістападаўскага паўстання. Даследчык лічыць, што іх варта разглядаць разам, а крытэрыем вылучэння тых або іншых твораў павінна быць не іх геаграфія і аўтарства, а змест.

Рышард Даніэль Гальянэк: — Улічваючы гэты прынцып, рэпертуар, які я даследую, я прапаную падзяліць на чатыры групы твораў:

• патрыятычныя песні на паўстанцкую тэматыку;
• сцэнічныя музычныя творы пра лёс паўстання і паўстанцаў;
• праграмныя інструментальныя кампазіцыі, генетычна звязаныя з Лістападаўскім паўстаннем;
• інструментальныя кампазіцыі, экспрэсіўна звязаныя з праблематыкай паўстання.

Гаворачы пра патрыятычныя песні на паўстанцкую тэматыку Рышард Даніэль Гальянэк прыводзіць класічны прыклад.

Рышард Даніэль Гальянэк: — Гэта Warszawianka Караля Курпіньскага. Рэпертуар патрыятычных песень, якія спявалі ўдзельнікі паўстання, ахоплівае як творы, якія існавалі раней, так і новыя кампазіцыі, якія ствараліся падчас паўстання і непасрэдна пасля яго задушэння.

Гэтыя песні публікаваліся ў спеўніках паўстанцаў і выкарыстоўваліся падчас наступных польскіх нацыянальных паўстанняў. У даваенны перыяд была выдадзена анталогія Powstanie Listopadowe. Zbiór pieśni i poezyj, падрыхтаваная Аліцыяй Бэлцікоўскай.

У Warszawianki Караля Курпіньскага, напісанай у 1831 годзе, быў замежны прататып — у выглядзе верша французскага паэта і драматурга Казіміра Франсуа Дэлявіня. Гэты твор быў перакладзены на польскую мову Каралем Сянкевічам і апублікаваны з музыкай Курпіньскага ўжо падчас паўстання. Аднак першай музычнай апрацоўкай гэтага тэксту стала скампанаваная ў 1830 годзе кантата аўтарства Даніэля Франсуа Эспры Абэра.

Рышард Даніэль Гальянэк адзначае незвычайную папулярнасць Warszawianki пасля Лістападаўскага паўстання.

Рышард Даніэль Гальянэк: — Пасля аднаўлення незалежнасці Польшчы ў 1918 годзе Warszawiankа разглядалася як кандыдат на польскі нацыянальны гімн, побач з песнямі Bogurodzica, Boże coś Polskę, Rota i Mazurek Dąbrowskiego.

Як вядома, гімнам Польшчы стаў Mazurek Dąbrowskiego.

Віктар Корбут

Слухайце аўдыё