Большую частку апошніх 20 гадоў рэформы рынку працы былога канцлера Герхарда Шродара забяспечвалі амаль поўную занятасць у Германіі. Але гэтая мадэль усё гучней рыпіць з-за маштабнага прамысловага крызісу і павелічэння разрыву ў кваліфікацыі.
Гэта пытанне месяцаў, перш чым колькасць беспрацоўных у Германіі ўпершыню за дзесяць гадоў дасягне 3 мільёнаў, паколькі кампаніі або збанкрутуюць, або адмовяцца ад чакання вяртання грошай, якія проста не прыйдуць. Пасля хвалі закрыцця заводаў у такіх энергаёмістых галінах, як хімічная прамысловасць, у 2022 годзе ключавы аўтамабільны сектар пацярпеў крах у мінулым годзе, а Volkswagen і іншыя абвясцілі аб скарачэнні тысяч працоўных месцаў.
Цяпер гэта закранае меншыя сектары, якія жывуць за кошт вытворчых гігантаў. Барометр занятасці мюнхенскага навукова-даследчага інстытута Ifo паказвае, што «амаль усе галіны прамысловасці Германіі хочуць скараціць занятасць».
На пачатак года колькасць беспрацоўных павялічылася з улікам сезоннасці на 11 тысяч да 2,88 млн чалавек, гэта 6,2 працэнта ад працоўнай сілы краіны. Узровень беспрацоўя цяпер знаходзіцца на самым высокім узроўні за больш чым чатыры гады. Клаўс Вольрабе, кіраўнік даследаванняў Ifo, кажа, што чакае, што да сярэдзіны года колькасць беспрацоўных дасягне псіхалагічна важнага ўзроўню ў 3 мільёны.
Цяжкія часы для нямецкай эканомікі
Гэтая лічба па-ранейшаму значна ніжэйшая, чым у змрочныя дні пачатку 21-га стагоддзя, калі нямецкая прамысловасць перанесла большую частку вытворчасці ў Цэнтральную Еўропу, каб скарыстацца значна меншымі выдаткамі на працоўную сілу. Гэты сыход падштурхнуў беспрацоўе да больш чым 5 мільёнаў, перш чым рэформы Шродара пераламілі ход.
Аднак з-за розных фактараў лічба беспрацоўя не адлюстроўвае поўнага маштабу калапсу. Выкарыстанне схем датэрміновага выхаду на пенсію, дзяржаўныя субсідыі на скарочаны працоўны дзень і скарачэнне вакансій сведчаць аб тым, што сітуацыя горшая, чым кажуць афіцыйныя лічбы.
Возьмем, напрыклад, вядомую ў краіне праграму Kurzarbeit, праграму сацыяльнага страхавання, якая дазваляе працадаўцам скарачаць працоўны дзень персаналу, а не наўпрост скарачаць рабочыя месцы, даючы работнікам часовую кампенсацыю. Паводле папярэдніх ацэнак Федэральнага агенцтва занятасці, 293 тыс. супрацоўнікаў атрымалі выплаты па гэтай праграме ў лістападзе мінулага года. Гэта прыкладна на 30 тысяч больш, чым у папярэднім месяцы (кастрычніку 2024-га), і на дзве траціны больш, чым годам раней.
Kurzarbeit закліканы дапамагчы кампаніям перажыць цяжкія часы эканамічнага цыклу праз палягчэнне праблем, якія, як чакаецца, будуць часовымі.
Пасля распаду нямецкага кааліцыйнага ўрада канцлера Олафа Шольца ў мінулым годзе кааліцыя СДПГ-зялёныя падоўжыла перыяд, на працягу якога кампаніі могуць выкарыстоўваць Kurzarbeit, з аднаго года да двух гадоў.
На гарызонце вялікая хваля скарачэнняў
Але многае з таго, што закранула Германію за апошнія некалькі гадоў, з'яўляецца хутчэй структурным, чым часовым. Гаворка ідзе пра страту паставак танных энергарэсурсаў і больш шырокую і агрэсіўную канкурэнцыю з боку Кітая, асабліва ў ключавым аўтамабільным сектары.
Такім чынам, рост Kurzarbeit маскіруе асноўную слабасць эканомікі і можа сведчыць аб вялікай хвалі скарачэння працоўных месцаў у будучыні.
«Шматлікія кампаніі суадносяць выдаткі на ўтрыманне супрацоўнікаў з рызыкай звольніць іх і не знайсці кваліфікаваных замен, калі сітуацыя зноў палепшыцца, — кажа Вольрабе. — Галоўнае пытанне — як доўга кампаніі могуць сабе гэта дазволіць».
Падобна на тое, што ўсё больш і больш з іх не могуць гэтага зрабіць. Колькасць банкруцтваў карпарацый павялічылася на 25 працэнтаў у 2024 годзе, і Энцо Вэбер, кіраўнік аддзела даследаванняў аналітычнага цэнтра IAB у Нюрнбергу, папярэдзіў на гэтым тыдні, што ў прамысловасці скарачаюць 10 000 працоўных месцаў у месяц.
Іншы спосаб схаваць беспрацоўе або няпоўную занятасць — праграма, вядомая як Altersteilzeit, якая дазваляе людзям, якія набліжаюцца да пенсіі, скараціць працоўны час.
Цяпер праграма павінна зноў адыграць гэтую ролю, але без дзяржаўнага фінансавання. Volkswagen плануе ліквідаваць эквівалент 35 000 працоўных месцаў да 2030 года. Прэс-сакратар VW сказаў POLITICO, што «мы можам скараціць нашу працоўную сілу прыкладна на 24 000 да 2030 года праз дэмаграфічную крывую з прапановамі частковага выхаду на пенсію».
Дадзеныя аб тых, хто карыстаецца праграмамі датэрміновага выхаду на пенсію, значна затрымліваюцца: паводле апошняй інфармацыі нямецкай пенсійнай сістэмы, гэтая лічба складала 284 000 чалавек на канец 2023 г. Гэта менш за палову ад піку ў 2009 г. — тады было 672 000 чалавек. Але з 2015 года гэтая лічба расце з кожным годам — нават у тыя гады, калі эканоміка Германіі стабільна расце.
Вольрабе кажа, што новы ўрад можа дапамагчы ліквідаваць нявызначанасць, якая выклікала рост беспрацоўя пасля выбараў, прызначаных на 23 лютага.
Аднак ён кажа, што пройдзе некаторы час, перш чым адчуецца нейкі ўплыў. Пытанне — колькі?
Нікаля Зібарт, які ўзначальвае аддзел даследаванняў рынку працы ў Цэнтры еўрапейскіх эканамічных даследаванняў імя Лейбніца, кажа, што настроены песімістычна.
— Я лічу, што наступныя 10 гадоў будуць вельмі цяжкімі для Германіі, і мы ўбачым рост беспрацоўя, — дадае ён.
Паводле Politico/onet.pl/вх