Расія не працягнула збожжавае пагадненне з Украінай. Прэс-сакратар прэзідэнта РФ Дзмітры Пяскоў заявіў, што дамоўленасці па «збожжаваму пагадненню» фактычна спынены. У той жа час Расія пакідае сабе магчымасць для вяртання ў праект у выпадку выканання яе патрабаванняў. Расія ўвесь час пагражала выйсці з гэтай дамовы, імкнучыся праціснуць выключэнне з санкцый ці дадатковыя магчымасці для расійскага экспарту. Але так і не дасягала выніку і некалькі разоў працягвала амову.
16 ліпеня з украінскага порта выехаў апошні карабель у рамках ранейшага пагаднення.
Нагадаем, год таму пры пасярэдніцтве Турцыі і ААН было заключана «збожжавае пагадненне». У выніку быў разблакаваны экспарт сельскагаспадарчай прадукцыі, найперш размова пра зерневыя, праз украінскія парты. Украіна з’яўляецца буйным экспарцёрам сельскагаспадарчай прадукцыі ў краіны Афрыкі і Азіі.
Кіраўнік дыпламатыі ЕС Жазэп Барэль, каментуючы рашэнне Масквы, заявіў, што Расія выкарыстоўвае голад людзей як зброю.
«Гэта вельмі сур'ёзная справа. Гэта прывядзе да шматлікіх праблем для многіх людзей ва ўсім свеце. Са свайго боку мы зробім усё неабходнае, каб транспартаваць украінскае збожжа па калідорах салідарнасці да людзей, якія ў гэтым маюць патрэбу. Я вінавачу Расію ў рашэнні, якое абсалютна неапраўдана і выкарыстоўвае чалавечы голад як зброю», — сказаў Барэль.
Жазэп Барэль у чарговы раз адпрэчыў заявы Расіі аб тым, што ва ўсім вінаватыя ЕС і ўведзеныя санкцыі, якія перашкаджаюць экспарту сельскагаспадарчай прадукцыі. Еўрасаюз неаднаразова падкрэсліваў, што гэта хлусня і дэзінфармацыя, бо ніводная з санкцый не распаўсюджвалася на прадукты харчавання.
Міністры сельскай гаспадаркі Чэхіі і Славакіі выказаліся ў падтрымку Украіны, яны выступаюць за любую форму дапамогі ўкраінскім фермерам, якая не парушае ўнутраны рынак ЕС. Міністар сельскай гаспадаркі Чэхіі Марэк Выборны (Marek Výborný) заявіў, што непадаўжэнне пагаднення зʼяўляецца чарговым актам расійскай агрэсіі.
– Для краін трэцяга свету гэты крок можа мець драматычныя наступствы. Мы павінны забяспечыць працу калідораў салідарнасці, каб украінскае збожжа ішло не ў краіны Еўропы, а ў парты на захадзе і поўначы кантынента, – падкрэсліў Марэк Выборны.
«Мы падтрымліваем любую дапамогу Украіне, калі яна не дэфармуе ўнутраны рынак, – дадаў міністр сельскай гаспадаркі Славакіі Ёзэф Бірэш (Jozef Bíreš). — Гэта ўжо адбываецца ў Славакіі. Ідзе жніво, і ў некаторых рэгіёнах склады запоўненыя раней завезеным з Украіны збожжам».
У сераду ў Варшаве адбудзецца сустрэча міністраў сельскай гаспадаркі суседніх з Украінай краін. Ёзэф Бірэш паведаміў аб падрыхтаванай заяве, у якой міністры заклікаюць Еўрапейскую камісію ўлічваць спецыфічную сітуацыю памежных краін пры прыняцці рашэнняў па ўкраінскай сельскагаспадарчай прадукцыі. Кіраўнікі міністэрстваў сельскай гаспадаркі Чэхіі і Славакіі таксама хочуць, каб украінскае збожжа стала галоўнай тэмай паседжання Рады Еўрасаюза ў Брусэлі.
У сваю чаргу польскія фермеры апасаюцца, што перакрыццё каналаў экспарту праз Чорнае мора можа справакаваць некантраляваны ўвоз сельгаспрадукцыі праз Польшчу.
Міністр сельскай гаспадаркі і развіцця вёскі Роберт Тэлус выказаў надзею, што забарона на ўвоз збожжа з Украіны ў Польшчу захаваецца і пасля 15 верасня. Першапачатковыя дамоўленасці прадугледжвалі захаванне эмбарга да канца года. Палітык падкрэсліў, што Польшча вядзе перамовы аб гэтым на міжнароднай арэне. Ён дадаў, што гэта будзе галоўнай тэмай заўтрашняй сустрэчы міністраў сельскай гаспадаркі Польшчы, Венгрыі, Славакіі, Румыніі і Балгарыі.
«Тэма вайны ва Украіне важная, але рашэнні адносна збожжавых не могуць быць «за кошт польскага фермера«. Рашэнне аб спыненні дзеючага збожжавага эмбарга 15 верасня зʼяўляецца палітычным. Гэта складанае рашэнне, але важнае для нас», – сказаў Тэлус.
Даніэль Шэлігоўскі (Daniel Szeligowski), кіраўнік праграмы «Усходняя Еўропа« Польскага інстытута міжнародных спраў (PISM) гаворыць, што цяпер пытанне збожжавага пагаднення ўжо не так сурʼёзна ўплывае на сітуацыю з пастаўкамі харчавання, як год таму. Але можа мець кароткатэрміновы ўплыў на цэны на прадукты харчавання на рынках. Паводле яго слоў, «цяпер Расія заклапочаная перш за ўсё тым, каб аказаць ціск на Захад». «Аднак ці ўдасца гэта – сумнеўна, бо аднабаковы выхад Расіі – гэта толькі элемент больш шырокай галаваломкі», – адзначыў Шэлігоўскі.
Паводле эксперта Польскага інстытута міжнародных спраў, аднабаковы выхад Расіі з пагаднення не азначае, што чарнаморскі маршрут адназначна будзе перапынены.
«Калі будзе воля Захаду і Турцыі забяспечыць бяспеку гэтага гандлёвага шляху, я думаю, што расіяне не знойдуць у сабе смеласці атакаваць гандлёвыя караблі, якія ідуць праз Чорнае мора са збожжам для афрыканскіх краін, тым больш у інтарэсах Расіі, каб гэтыя дзяржавы былі як мінімум нейтральнымі ў адносінах да Расіі на міжнароднай арэне і ў ААН», – падкрэсліў ён.
Расіяне, дадаў Даніэль Шэлігоўскі, «перыядычна спрабуюць завысіць стаўкі і патрабуюць ад Захаду далейшых саступак».
Паводле слоў Шэлігоўскага, роля міжнароднай супольнасці – ціснуць на Расію, каб яна вярнулася да пагаднення.
«Другі варыянт – дапамагчы Украіне экспартаваць збожжа наземным шляхам, напрыклад, у парты на Міжземным або Балтыйскім моры, і такім чынам пазбегнуць блакады Чорнага мора, а таксама пакрыць выдаткі на гэтае мерапрыемства – падрыхтоўка інфраструктуры, страхаванне», – сказаў Шэлігоўскі.
Дзякуючы збожжаваму пагадненню – са жніўня 2022 года, калі яно ўступіла ў сілу – больш за тысячу караблёў перавезлі амаль 33 мільёны тон збожжа з Украіны, падлічылі журналісты турэцкага агенцтва Anatolia. Збожжа, якое транспартавалася з Украіны праз створаны ў рамках пагаднення марскі калідор, ішло ў Еўропу (40%), Азію (30%), Турцыю (13%), Афрыку (12%) і на Блізкі Усход (5%).
IAR / PAP / вх