Мужчына і яго тагачасная партнёрка вырашылі перадаць свой генетычны матэрыял у клініку in vitro, дзе была праведзена працэдура стварэння эмбрыёна. Праз некаторы час пасля растання жанчына паведаміла яму, што цяжарная.
— Выявілася, што клініка правяла працэдуру пераносу эмбрыёна ў арганізм маці на падставе пісьмовай згоды, якую нібыта даў наш кліент. Высновы паказваюць, што былая сужыцелька падрабіла ягоны подпіс пасьля таго, як бакі разышліся, і клініка правяла працэдуру, — распавядае Rzeczpospolita адвакат Моніка Вішнеўска.
Юрыстка падкрэслівае, што такія дзеянні ўстановы выклікалі здзіўленне, бо, у прынцыпе, абодва бакі павінны былі з'явіцца туды загадзя, каб падпісаць згоду на ажыццяўленне перасадкі эмбрыёна.
У канчатковым выніку жанчына нарадзіла дзіця, і аналізы пацвердзілі, што кліент адвакаткі быў біялагічным бацькам.
Усё больш распаўсюджаная з'ява «прымусовага бацькоўства». Мужчыны плацяць аліменты
Паводле высноваў адваката Монікі Вішнеўскай, у Польшчы яшчэ не было фактаў, каб чалавек у падобным выпадку падаў у суд на клініку in vitro на падставе «рэгрэснага пазову», гэта значыць такога, які дазваляе яму вярнуць сумы, якія ён сам павінен выдаткаваць, каб задаволіць пазоў ад іншага чалавека. У дадзеным выпадку размова пра выплату аліментаў на дзіця.
Бо, як прагназуе юрыстка, верагодна, неўзабаве суд прысудзіць выплату аліментаў на карысць ужо народжанага дзіцяці, а акалічнасці яго зачацця ў дадзеным выпадку не будуць мець значэння.
— Верагодна, як і ў іншай падобнай справе аб аліментах, суд будзе ўлічваць толькі тое, што дзіця мае права на аліменты, мае абгрунтаваныя штомесячныя патрэбы, а бацькі, незалежна ад іх волі і намераў, абавязаныя гэтыя патрэбы задавальняць, — кажа адвакат.
Пасля аналізу судовай практыкі па падобных справах у іншых краінах высветлілася, што гэтая з'ява стала настолькі распаўсюджанай у Еўропе і свеце, што ўжо атрымала сваю назву — «прымусовае бацькоўства».
Адвакат адзначае, што падобныя выпадкі ўжо былі ў ЗША, Ізраілі, Вялікабрытаніі і Грэцыі, у гэтых выпадках жанчыны альбо падраблялі подпісы сваіх былых партнёраў, альбо пасля абароненага палавога акту кралі іх генетычны матэрыял, каб зацяжарыць.
— Ва ўсіх гэтых выпадках суды прызначылі выплату аліментаў. Аднак у многіх выпадках клінікі in vitro былі абавязаны выплаціць бацьку шкоду і кампенсацыю. Часам суды таксама прысуджалі кампэнсацыю бацьку з боку маці, але гэта адзінкавыя выпадкі, — каментуе адвакат Вішнеўска.
– Гэта прыводзіць да спрэчных сітуацый, такіх як сітуацыя ў Радаме ў 2024 г., калі бацька, нягледзячы на тое, што не даў згоды на перанос эмбрыёна былой жонкі ў яе цела, быў прымушаны да абавязку плаціць аліменты на народжанае дзіця пасля таго, як жанчына атрымала згоду сямейнага суда (замест згоды бацькі), — паведамляе адвакат.
Вішнеўска падкрэслівае, што ў такіх сітуацыях бацька таксама часта можа быць пазбаўлены бацькоўскіх правоў, а значыць, пазбаўлены ўплыву на любы выбар, напрыклад, гэта тычыцца выбару навучальных устаноў для дзіцяці, у аплаце якіх яму трэба будзе ўдзельнічаць.
Эксперт у медыцынскім праве: ЭКА нельга праводзіць толькі на падставе падпісанай згоды
Падобным чынам на гэта глядзяць і спецыялісты па медыцынскім праве. Па словах адваката Караліны Сэйдэль з Law Firm, ключавым фактарам можа быць нядбайнасць клінікі, дзе праводзілася працэдура in vitro.
— У заключаным дагаворы аб’ект павінен апісаць усе этапы гэтай працэдуры і патлумачыць, які ўдзел у іх маюць абодва бакі. Калі клініка не забяспечыла асабістую яўку жанчыны і мужчыны, асабіста не ўзяла згоду ў абодвух, клініку можна прыцягнуць да адказнасці ў адпаведнасці з Грамадзянскім кодэксам і прымусіць выплаціць кампенсацыю за неналежнае выкананне абавязку законнага правядзення працэдуры, — тлумачыць юрыст.
На яе думку, у справе таксама можна было б разгледзець пытанне аб прыцягненні клінікі да адказнасці за прычыненне шкоды ў адпаведнасці з Грамадзянскім кодэксам, які кажа, што кожны, хто прычыніў шкоду іншаму чалавеку, абавязаны яе ліквідаваць. А таксама размова аб парушэннях правоў пацыентаў, за якія ў сваю чаргу могуць дамагацца кампенсацыі.
Караліна Сэйдэль мяркуе, што ў польскай судовай практыцы цяжка знайсці падобныя выпадкі, бо праблемы, звязаныя з захоўваннем і выкарыстаннем эмбрыёнаў у працэдуры in vitro, новыя.
— Практыка паказвае, што на ўсе працэдуры, звязаныя з in vitro, клінікі патрабуюць асабістай яўкі абодвух гэтых людзей і падпісання гэтай згоды ў прысутнасці супрацоўніка клінікі. Аднак варта адзначыць, што гэта не вынікае непасрэдна з палажэнняў закона, таму я мяркую, што калі б суд адбыўся, клініка вылучыла б гэты аргумент, - адзначае адвакат Ізабэла Баркоўска з юрыдычнай фірмы.
Падчас працэдуры in vitro клінікі надаюць вялікую ўвагу прысутнасці як рэцыпіента, так і донара на кожным этапе працэдуры, каб ім было добра растлумачана.
Партнёры спачатку ў прысутнасці лекара даюць пісьмовую згоду на збор клетак і іх выкарыстанне ў абраных імі мэтах. Пазней абодва згаджаюцца на перанос эмбрыёнаў.
«Выказаць сурагатную згоду» на практыцы азначае прыняцце мужчынам рашэння стаць бацькам. Каб пазбегнуць гэтага пасля разрыву з партнёрам варта пераканацца, што створаны эмбрыён нельга выкарыстоўваць без згоды абодвух бакоў.
вх