"Stała wystawa „Na szlaku II Korpusu Polskiego i w osiedlach uchodźczych – Zesłani na Sybir. Losy obywateli polskich deportowanych w głąb Związku Sowieckiego w czasie II wojny światowej” to jedyna tego typu ekspozycja w Polsce poświęcona w pełni „Szlakowi Nadziei”" – poinformowało Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej (UKEN), które mieści się w forcie Skotniki 52 i 1N w Krakowie.
Jak podało, na wystawie po raz pierwszy prezentowane są artefakty pochodzące ze spuścizn po najbliższych współpracownikach gen. Władysława Andersa – gen. Zygmuncie Bohuszu-Szyszko, ostatnim dowódcy 2. Korpusu Polskiego, zdobywcy Bolonii; oraz po majorze Meliku Somchjancu, najwyższym stopniem Ormianinem w Armii Polskiej we Włoszech, który podczas bitwy o Monte Cassino był zastępcą dowódcy, a później dowódcą 4 Batalionu Strzelców Karpackich.
Wyjątkowe eksponaty
Wśród eksponatów są pas wojskowy, patki oficera dyplomowanego i naramienniki z munduru Zygmunta Bogusza Szyszki, przekazane do zbiorów krakowskiego Centrum przez córkę generała Elżbietę Eaton, mieszkającą obecnie w RPA. Pamiątki po majorze Meliku Somchjancu – dokumenty wojskowe, odznaczenia, fotografie z gen. Andersem na ruinach Monte Cassino itp. – podarowała Centrum synowa majora Zofia Piskorz-Somchjanc, mieszkająca do śmierci w Wielkiej Brytanii.
Wernisaż wystawy nastąpił podczas obchodów 85. rocznicy pierwszej masowej deportacji obywateli polskich na Sybir.
Masowe deportacje
W latach 1940-941, podczas czterech masowych deportacji zorganizowanych przez NKWD, na teren ZSRR wywieziono według danych zarządu głównego Związku Sybiraków ponad 1,3 mln obywateli polskich (różne źródła wskazują różne liczby), a tylko podczas pierwszej masowej deportacji - ok. 140 tys. Głód, mróz, katorżnicza praca, strach, poniżenie, śmierć najbliższych – były ich codziennością. W 1941 r., po podpisaniu układu Sikorski – Majski, polskich zesłańców objęła amnestia. Mężczyźni i młodzi chłopcy wstąpili do tworzącej się na południu ZSRR, pod dowództwem gen. Andersa, armii polskiej. Po przeszkoleniu na Bliskim Wschodzie wyruszyli na front włoski. W ramach 2. Korpusu Polskiego brali udział w walkach o Monte Cassino, Ankonę i Bolonię.
Razem z armią polską, w 1942 r., Związek Sowiecki opuściło także ok. 40 tys. cywilów, którzy na podstawie umów polsko-brytyjskich zostali rozlokowani w Afryce, Indiach, Meksyku i Nowej Zelandii. Po zakończeniu wojny i likwidacji polskich osiedli Polacy decydowali się na życie na emigracji. Osiadali na stałe m.in. w USA, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Australii.
PAP/IAR/dad