Wydarzenie organizowane jest przez Towarzystwo Historyczno-Literackie, działające przy Bibliotece Polskiej w Paryżu. O historii polskich pielgrzymek do tak zwanego „Panteonu Polskiej Emigracji” opowiada Polskiemu Radiu prezes Towarzystwa profesor Kazimierz Piotr Zaleski.
„Z tego co wiemy z naszych archiwów te pielgrzymki zaczęły systematycznie być organizowane przez stowarzyszenia polskie w latach 1840-ych” - tłumaczy profesor Kazimierz Piotr Zaleski.
Wraz z upływem czasu różne organizacje polonijne zajmowały się organizowaniem tego wydarzenia.
„W pierwszym okresie Towarzystwo było jednym z motorów. Później, pod koniec XIX wieku, przestało działać. W XX wieku działał raczej dyrektor Biblioteki Polskiej w Paryżu i inne organizacje. Nawet w latach 1940-ych, podczas wojny, stowarzyszenie France-Pologne, które działało pod prezesurą pana Henri de Montfort - wielkiego przyjaciela Polski - dyskretnie organizowało każdego roku pielgrzymki. W końcu po 1947 roku, gdy Towarzystwo Historyczno-Literackie zostało reaktywowane, przejęło tę inicjatywę, z pomocą innych towarzystw” - wyjaśnia rozmówca Polskiego Radia.
Każdego roku uroczystości rozpoczynają się od mszy świętej, odprawionej przez księży Polskiej Misji Katolickiej w kolegiacie świętego Marcina w Montmorency.
„Jest tam mała kapliczka dla Adama Czartoryskiego, pierwszego prezesa naszego Towarzystwa” - wyjaśnia Kazimierz Piotr Zaleski. Następnie Polonia składa wieńce na grobach na pobliskim cmentarzu, zwanym „Panteonem Polskiej Emigracji. „Jest tam bardzo dużo grobów ważnych Polaków, ale też Francuzów, którzy zawsze się sprzeciwiali dyktatorom: najpierw dyktaturze rosyjskiej, carskiej: to Jan Ursyn Niemcewicz, generał Kniaziewicz, rodzina Mickiewiczów, nawet sam Adam Mickiewicz, który tam nie leży, ale był tam w pewnym momencie. Po drugiej wojnie światowej ci, którzy sprzeciwiali się dyktaturze stalinowskiej - niektórzy najpierw opierali się dyktaturze Hitlera, a potem dyktaturze Stalina, czasami bez broni, ale bardzo skutecznie, pismem, malarstwem, rzeźbami - też tam spoczywają.
Jest to prawdopodobnie jeden z polskich cmentarzy za granicą, który ma największą liczbę obrońców suwerenności i wolności Polski w XIX i XX wieku” - podkreśla prezes Towarzystwa Historyczno-Literackiego.
W uroczystościach w Montmorency uczestniczą zarówno przedstawiciele polskich jak i francuskich władz.
„Lokalnie jest to znane miejsce. Wiadomo, że na tym cmentarzu jest bardzo duża liczba polskich grobów. Jest zainteresowanie ze strony lokalnej ludności i pewnych elit, historyków” - wskazuje profesor Zaleski.
Zapytany o to, czy cmentarz w Montmorency odwiedzany jest też przez współczesnych emigrantów z Polski, prezes Towarzystwa odpowiada, że jest to skomplikowana kwestia.
„Cmentarz jest zamknięty, nie ma miejsc, nie ma już nowych grobów. Także emigracja Solidarności nie ma tam swoich korzeni. Więc prawdopodobnie ta relacja z młodymi jest mniej ścisła i żywotna niż że starszą emigracją” - stwierdza prezes Towarzystwa. Współorganizatorami pielgrzymki Polonii do Montmorency są Polska Misja Katolicka we Francji, Kolegiata świętego Marcina w Montmorency, Centrum Dialogu Księży Pallotynów oraz Towarzystwo Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji.
IAR/ks