ESPON to europejski program badawczy, łączący ośrodki akademickie oraz instytucje państwowe i samorządowe, które zajmują się planowaniem rozwoju gmin i regionów w każdym zakątku kontynentu.
„Samorządowcy i politycy w Polsce oraz w całej Europie obecnie intensywnie poszukują sprawdzonych rozwiązań i pomysłów na rozwój gmin oraz regionów” - powiedział dr Szydarowski, który we wrześniu ubiegłego roku wygrał konkurs na szefa ESPON i dołączył do grona Polaków zajmujących kluczowe stanowiska w Unii Europejskiej.
Kierowana przez niego sieć instytucji naukowych, państwowych i samorządowych zajmuje się badaniem i wspieraniem zrównoważonego rozwoju regionalnego. Analizy i rekomendacje ESPON są brane pod uwagę podczas podziału miliardów euro z budżetu Wspólnoty.
„We wszystkich państwach dostrzegamy głód wiedzy. Decydenci pragną wiedzieć, jak ich terytoria plasują się na tle innych i czy obrana ścieżka rozwoju gminy bądź regionu jest optymalna. Co więcej - poszukują również przykładów do naśladowania lub sojuszników we wspólnej sprawie” - podkreślił Wiktor Szydarowski.
ESPON odegrał istotną rolę w ogólnoeuropejskim wysiłku na rzecz walki z epidemią COVID-19 i jej społeczno-gospodarczymi konsekwencjami. Eksperci nie tylko informowali o rozkładzie terytorialnym rozprzestrzeniania się wirusa, ale także dostarczali decydentom konkretną wiedzę pozwalającą na wybór optymalnej strategii.
„Jak szybko i w jakim stopniu otwierać gospodarkę? Czy i w jakim tempie luzować obostrzenia? Jakie są społeczne koszty pandemii? Odpowiedzi na te pytania znacznie łatwiej uzyskać, jeżeli ma się wiedzę na temat doświadczeń innych państw i regionów. Ta wiedza jest gromadzona, opracowywana i transmitowana właśnie przez ESPON” - mówił Wiktor Szydarowski.
Jak wyjaśniał, podstawowym zadaniem ESPON jest wspieranie kolejnych prezydencji unijnych w osiąganiu wyznaczonych przez nie celów. Dlatego zespół badawczy dostarczał dane zarówno dla Niemiec, które w drugiej połowie 2020 roku podnosiły kwestię zmian strukturalnych w regionach powęglowych, jak i dla Portugalii, która koncentrowała się na przyszłości obszarów wiejskich.
Co istotne - za każdym z nowych unijnych priorytetów idą potężne środki finansowe na ich realizację. I to właśnie tu pojawia się kierowany przez dr Szydarowskiego ESPON - jako podmiot doradczy, sugerujący politykom i urzędnikom najwłaściwsze sposoby ich zagospodarowania.
Spektrum zainteresowań i aktywności programu ESPON jest bardzo szerokie. W ostatnim czasie jego eksperci zajmowali się szeregiem problemów dotykających każdego Europejczyka - sprawiedliwą transformacją energetyczną, starzeniem się społeczeństw, rozwojem wsi, turystyką po pandemii. Za każdym razem za wnioskami z badań szły konkretne rozwiązania, które następnie przybierały formę decyzji politycznych.
Dyrektor ESPON Wiktor Szydarowski przez wiele lat pracował na Wydziale Geografii Uniwersytetu Gdańskiego. „Następnie niemal dwie dekady spędziłem w Szwecji, doradzając tamtejszej administracji samorządowej i prowadząc wiele projektów związanych z rozwojem obszaru Europy Bałtyckiej. Ściśle współpracowałem również z pomorskim Urzędem Marszałkowskim w kwestii efektywnego pozyskiwania funduszy unijnych” - powiedział Wiktor Szydarowski.
Zdobyta wiedza ma kluczowe znaczenie w pełnieniu funkcji dyrektora ESPON. Jest to bowiem program ukierunkowany na promocję oraz wspieranie europejskiego rozwoju terytorialnego i regionalnego poprzez dostarczanie wyników badań, wiedzy oraz informacji przedstawicielom władz publicznych wszystkich szczebli. ESPON działa w określonej perspektywie czasowej - co siedem lat następuje jego odnowienie, o ile taka jest wola Komisji Europejskiej, 27 państw członkowskich UE i czterech krajów stowarzyszonych: Norwegii, Islandii, Szwajcarii i Lichtensteinu.
Tylko w trakcie aktualnego programu ESPON 2020 zrealizowano 22 paneuropejskich projektów tematycznych i 29 studiów badawczych dotyczących konkretnych obszarów terytorialnych. Zorganizowano także ponad sto warsztatów, seminariów i konferencji. Dorobek trzech odsłon programu ESPON, w okresie niemal 20 lat, to ponad 1200 map ilustrujących liczne procesy społeczne i ekonomiczne w Europie. Co istotne, wszystkie materiały - dokumentacja, wizualizacje, narzędzia czy rekomendacje - są oferowane za darmo i dostępne dla każdego użytkownika internetu na portalu www.espon.eu.
Również Polska, jako jedno z państw członkowskich UE, jest obiektem prac badawczych ESPON. Wśród zaplanowanych na najbliższe lata projektów kilkanaście ma dotyczyć właśnie naszego kraju. Dr Szydarowski wskazał, że wiele gmin, związków gmin czy całych regionów z Polski jest zainteresowanych działaniem spin-off, co oznacza że w ramach dużego projektu, na przykład transformacji energetycznej, szczegółowe badania wykonywane są na poziomie lokalnym.
„Rosnące zainteresowanie aktywnością ESPON oznacza, że wielu decydentów w Polsce - urzędników, samorządowców, przedstawicieli trzeciego sektora - śledzi nasze poczynania i uważa, że ich rezultaty pomogą im w podejmowaniu trafnych decyzji dotyczących rozwoju danego terytorium. Współpracujemy również z polskimi środowiskami naukowymi, dzięki czemu już kilkanaście ośrodków akademickich i badawczych uczestniczy w rozmaitych projektach programu” - podkreślił Wiktor Szydarowski.
Wyniki prac zrealizowanych w ramach programu ESPON dostępne są na portalu www.espon.eu.
PAP/ho