Temat tegorocznej edycji Konkursu o Nagrodę Marszałka Senatu dla dziennikarzy polskich i polonijnych brzmiał: "Polki poza Polską". Wpłynęło 49 prac, z Polski, z Białorusi, Czech, Litwy, Kanady, Niemiec, Szwecji, Ukrainy, Włoch i Stanów Zjednoczonych. Były wśród nich artykuły prasowe, reportaże radiowe i telewizyjne, teksty z portali internetowych oraz filmy. Celem konkursu jest pokazanie roli jaką odgrywały i odgrywają Polki poza granicami kraju dla podtrzymywania polskości i utrzymywania więzi z ojczyzną.
W tym roku jury przyznało trzy nagrody i cztery równorzędne wyróżnienia. Wręczył je, podczas środowej uroczystości w Senacie, przewodniczący jury Rafał Grupiński. Wicemarszałek podkreślił, że Senat jest instytucją szczególnie powołaną do tego, aby sprawować opiekę nad więziami Rzeczpospolitej z Polonią oraz Polakami mieszkającymi poza granicami kraju.
Zwrócił uwagę, że tegoroczna edycja konkursu była poświęcona Polkom działającymi poza granicami kraju. "Wiemy doskonale, że to kobiety są poza granicami Polski, jak zresztą wszędzie, ostoją rodziny, ale są przede wszystkim ostoją pielęgnowania tradycji, zarówno w rodzinie jak i tych tradycji narodowych, historycznych i tożsamościowych" - podkreślił Rafał Grupiński.
Jednocześnie zaznaczył, że Polkom poza granicami kraju poświęca się bardzo mało miejsca. "Jedną z idei, jaką od lat propaguję osobiście jest przekształcenie podręczników historii w taki sposób, żeby rola kobiet była przywrócona we właściwych proporcjach, żeby to nie była historia męska, wojen, polityków i tym podobnych" - powiedział Rafał Grupiński.
Podziękował wszystkim osobom - dziennikarzom, reporterom, publicystom, którzy utrwalają historię Polek, które - jak powiedział - w dużym stopniu przyczyniły się do tego, że myśl, tradycja i kultura polska trwa i jest pielęgnowana daleko poza granicami Polski.
Rafał Grupiński zwrócił uwagę, że oprócz tzw. starej Polonii, która jest dobrze zorganizowana, mamy też nową polską emigrację, która nie jest tak dobrze zorganizowana. I to właśnie w tej drugiej grupie trzeba szczególnie pielęgnować przywiązanie do polskiej kultury.
I nagrodę w konkursie otrzymała Marzena Wróbel-Szała za reportaż radiowy „Portrecistka emigrantów” wyemitowany 29 listopada 2023 r. na antenie Polskiego Radia Zachód. To reportaż o Danucie Mostwin – literatce, publicystce, społeczniczce, typowanej przez Polonię do literackiej Nagrody Nobla.
Jak przypomniano w uzasadnieniu przyznania nagrody, Mostwin jako młoda dziewczyna wraz z całą rodziną wyemigrowała do Anglii, potem Stanów Zjednoczonych. Jej twórczość literacka i publicystyczna, oparta na własnych przeżyciach, wywarła ogromny wpływ na kształtowanie obrazu polskiej emigracji. Skromna polska dziewczyna, dzięki ogromnemu uporowi w dążeniu do celu została profesorem na amerykańskim uniwersytecie, prowadziła klinikę zdrowia psychicznego i jednocześnie publikowała w wielu emigracyjnych czasopismach, m.in. w paryskiej „Kulturze”. Reportaż to opowieść biografki Mostwin przeplatana fragmentami książek Danuty Mostwin oraz fragmentem wywiadu z Jerzym Giedroyciem.
II nagrodę otrzymał Andrzej Pisalnik za reportaż prasowy „Matczyny nakaz” opublikowany na portalu Polaków na Białorusi ZNADNIEMNA.PL 30 listopada 2023 r. To bogato ilustrowany zdjęciami archiwalnymi reportaż, opowieść o dyrektorce Społecznej Szkoły Polskiej im. Tadeusza Rejtana w Baranowiczach, legendzie polskiego odrodzenia na Białorusi - Elżbiecie Dołędze-Wrzosek.
W tym roku szkoła obchodziłaby jubileusz 35-lecia, ale reżim Aleksandra Łukaszenki, zwalczający wszelkie przejawy polskiej aktywności, doprowadził do likwidacji placówki. Szkoła była wzorcowym przykładem jak uczyć języka polskiego i wychowywać młodzież w duchu polskości, w środowisku poza granicami Polski. To opowieść o niezwykłym życiu pani Elżbiety, którą poznajemy, gdy ma 13 lat. Wówczas to, w 1944 roku, matka żegnając się z nią, przed pójściem do obozu w Kołdyczewie, prosi by pamiętała, że jest Polką i pamiętała, żeby wszyscy w rodzinie mieli dobre wykształcenie. Temu nakazowi Elżbieta Dołęga -Wrzosek pozostaje wierna całe długie i trudne życie na Białorusi. W czasie wojny opiekuje się żydowskim chłopcem i znalezionym sierotą białoruskim. Wychowuje obu chłopców w duchu polskości, sama kończy Wyższą Szkołę Języków Obcych. W jej domu mówi się po polsku i kultywuje polskie tradycje. Jej córka także zaangażuje się w rozwój polskości – zostaje dyrektorem Domu Polskiego.
III miejsce otrzymała Dorota Jaśkiewicz-Łebek za reportaż radiowy „Nie tylko kołysanka” wyemitowany 30 listopada 2023 r. na stronie podcastowej podcasters.spotify.com oraz na Spotify i Soundcloud. To obszerny reportaż radiowy zrealizowany w Berlinie. Jego bohaterki - polskie emigrantki – spotykają się w polskiej kawiarence językowej w stolicy Niemiec, do której przywiodły je różne drogi. Kawiarenka jest dla nich namiastką domu, twórczym miejscem współpracy i integracji. Reportaż opowiada o losach kilku migrantek, które w różnym czasie, z różnych powodów przyjechały do Berlina. Kobiety opowiadają o swojej drodze, o sukcesach i porażkach, o swoich aspiracjach i o tym, że starają się łączyć Polskę z Niemcami. Emigracja to dla nich ciągła walka o prawo do własnej godności i tożsamości.
Jury przyznało też cztery, równorzędne wyróżnienia.
Joanna Sikora otrzymała je za reportaż radiowy „Więcej niż dom” wyemitowany 30 listopada 2023 r na antenie Polskiego Radia Białystok. To opowieść o rodzinie Stróżanowskich, która tuż przed wybuchem II wojny światowej rozpoczyna budowę domu w Wilnie, na Antokolu. Dom z czasem staje się schronieniem dla Żydów, polskich oficerów, organizuje się w nim tajne komplety dla polskiej młodzieży. Po wojnie bohaterka reportażu postanawia pozostać w Wilnie. Całą historię opowiada córka państwa Stróżanowskich – 92-letnia dziś pani Hanna.
Wyróżnienie przyznano też Danucie Świątek za wywiad prasowy „Bez polskiego by uschła jak kwiat bez wody”, opublikowany 18 października 2023 r. na nowojorskim portalu DobraPolskaSzkoła.com. To rozmowa z Izabelą Laskowską, polską emigrantką do Niemiec, a potem do USA o budowaniu na nowo życia na emigracji. Wydawało się, że język dla aktorki może być barierą w kontynuowaniu życiowej pasji i zawodowych celów. A jednak dzięki sile charakteru z tej bariery bohaterka artykułu potrafiła zrobić atut i zbudować pasjonujące życie zawodowe. Dziś kieruje polonijnym teatrem, promuje Polskę, polską kulturę i sztukę w USA.
Trzecie wyróżnienie przyznano Katarzynie Ziółkowskiej za rozmowę prasową „Miałam szczęście do ludzi” opublikowaną 14 października 2023 r. w „Kurierze” plus Polish Weekly Magazin. To rozmowa z Krystyną Durą, byłą właścicielką polskiej restauracji na Greenpoincie. Praca pokazuje jak pani Krystyna z restauratorki staje się propagatorką i animatorką polskiej kultury, jak polską przedsiębiorczość i operatywność można wykorzystać dla promocji polskiej kultury i sztuki, jak stworzyć miejsce gdzie przy tradycyjnej polskiej kuchni można porozmawiać z muzykami, fotografami, pisarzami i aktorami. Poczuć atmosferę polskiego domu.
Wyróżniono także Ewę Trzcińską za rozmowę prasową „Polki w Italii nie zawsze słonecznej” opublikowaną 30 listopada 2023 r na portalu "Polacy we Włoszech". Polki, które mieszkają we Włoszech, opowiadają o historii swojej emigracji. We Włoszech, jak podkreślają, to właśnie polskie kobiety są bardziej widoczne niż mężczyźni, zakładają firmy, realizują się zawodowo. To portret aktywnych Polek we Włoszech. Jedna z nich założyła Stowarzyszenie Polsko-Włoskie, inna grupę informacyjną „Polacy z Bolonii i okolic”. Jeszcze inna portal „Polacy we Włoszech”, który stał się niezbędnikiem dla włoskiej Polonii.
Zapraszamy do wysłuchania relacji Haliny Ostas z wręczenia nagród laureatom 18. edycji Konkursu o Nagrodę Marszałka Senatu dla dziennikarzy polskich i polonijnych. Uroczystość prowadziła Aleksandra Leicht z Kancelarii Senatu RP, wieloletnia organizatorka i jurorka Konkursu.
PAP/dad/ho