Kamil Zalewski: To pana powrót do Wilna, można powiedzieć, po latach, bo wcześniej był pan zastępcą pani ambasador Urszuli Doroszewskiej. I można powiedzieć, że poznał pan chyba bardzo dobrze realia relacji polsko-litewskich, tych dobrych już relacji polsko-litewskich. Czy po pana powrocie tutaj już jako kierownika naszej polskiej placówki dyplomatycznej coś się zmieniło w tych relacjach? Jakie są pana pierwsze spostrzeżenia?
Grzegorz Marek Poznański: Trochę jeszcze jestem za krótko, żeby mieć jakieś takie twarde spostrzeżenia, ale wydaje mi się, że w porównaniu z tym, jak zostawiałem tutaj Litwę cztery lata temu, wyjeżdżając do Sztokholmu, wydaje mi się, że jakoś jest chyba większa otwartość, żeby rozmawiać nawet o sprawach trudnych, niełatwych.
Partnerstwo strategiczne polsko-litewskie się w zasadzie cały czas pogłębia, więc to jest taki proces constans, aczkolwiek wydaje mi się, że jest i lepiej i lepiej. I zresztą to było też widać po tym, jak chociażby ostatnio po wyborach utworzył się nowy rząd na Litwie i nawet jeszcze, gdy nie było polskiej prezydencji, to już bardzo wiele osób tutaj z Litwy odbyło wizyty w Polsce, ministrów i nie tylko, marszałek Sejmu chociażby, był jeszcze w grudniu w Warszawie. Także widać, że te stosunki są naprawdę bardzo dobre i to tylko cieszy.
K.Z: Pana przyjazd zbiega się w czasie z inauguracją polskiej prezydencji, ale także z innym ważnym wydarzeniem, czyli z synchronizacją sieci elektroenergetycznych z Europą Zachodnią. To dla państwa litewskiego, ale ogólnie też dla krajów bałtyckich olbrzymie wyzwanie. Mówi się tutaj przede wszystkim o zagrożeniach. Gdy patrzymy na to ze strony polskiej, czy te zagrożenia są jakoś widoczne, czy tutaj Polska może w jakiś sposób pomóc państwom bałtyckim w tej właśnie synchronizacji, w odłączeniu się od tej postradzieckiej sieci BREL?
G.M.P: My już przede wszystkim pomogliśmy. Dzisiaj można powiedzieć kraje bałtyckie są gotowe do tego, żeby się odłączyć od tego systemu energetycznego dzisiaj wspólnie z Białorusią i Rosją i przyłączyć się do sieci energetycznych europejskich, do europejskiego systemu energetycznego.
To absolutnie zwiększa bezpieczeństwo energetyczne, zwiększa pewność dostaw, zwiększy przede wszystkim pewność tego, że nikt nie odetnie kabla i nagle okaże się, że kraje bałtyckie zostają bez prądu. Także w to zresztą inwestowała przez lata bardzo mocno Unia Europejska, to było wpisane w duże projekty unijne, właśnie synchronizacja, ponieważ to jest bezpieczeństwo wszystkich członków Unii Europejskiej, to jest bezpieczeństwo całej Unii Europejskiej. Tu nie ma rozróżnienia, znaczy gdybyśmy jako Unia Europejska nagle znaleźli się w sytuacji, gdzie kraje bałtyckie zostałyby bez źródeł energii, bez elektryczności, to musielibyśmy wymyśleć jak to zrobić w ramach solidarności europejskiej.
W związku z tym to zwiększa bezpieczeństwo całej Unii Europejskiej, w tym oczywiście krajów bałtyckich. Litwa inwestuje w to bezpieczeństwo, można powiedzieć te sieci przesyłowe też zostały wpisane na listę infrastruktury krytycznej i w ostatnich tygodniach poddane takiej intensywnej kontroli. Po stronie polskiej też traktujemy, może nie każdy kabel, który leży w Polsce, ale tą kluczową infrastrukturę energetyczną właśnie jako infrastrukturę krytyczną.
Czy to są czasy pokoju, czy czasy mniej spokojne, to sieci energetyczne muszą działać, żeby zapewnić podstawowe funkcje społeczne, podstawowe usługi społeczne. Szpitale muszą działać, szkoły i tak dalej. W związku z tym to jest infrastruktura krytyczna i tak to traktujemy.
I tak muszę przyznać, że Litwa od zawsze, i tutaj mieliśmy pełną zgodność pomiędzy Polską a Litwą, działała na rzecz niezależności energetycznej, uniezależnienia się od źródeł energii ze wschodu, czy to terminal gazowy, czy to połączenia energetyczne. W to zainwestowano bardzo dużo, ale to dzisiaj daje pewność, że Litwa, a zatem i kraje bałtyckie, i Polska stają się po prostu jeszcze bardziej bezpieczne.
K.Z: Gdy Pan wyjeżdżał cztery lata temu z Litwy, nie mieliśmy też takiego połączenia drogowego, jakie w tym roku już całkowicie będzie ukończone.
G.M.P: Wilno, Warszawa są zdecydowanie bliżej. To kolejny przykład tej infrastruktury, która też wpisana jest na listę infrastruktury krytycznej, która połączyła nasze państwa, a także kraje bałtyckie z Europą Zachodnią. Trzy tygodnie temu miałem okazję przyjechać już tą nową trasą przez Kowno, w związku z tym, z wyjątkiem paru kilometrów, gdzie jeszcze trwają prace, to jest przyjemność jechać dwupasmową autostradą w zasadzie przez całą drogę, przez całą tą odległość między Wilnem i Warszawą.
To powoduje, że jesteśmy bliżej, to powoduje, że łatwiej jest się przedostać i to tylko cieszy. Ja zresztą to, co my nazywamy w Polsce i nie tylko w Polsce, tutaj w krajach bałtyckich, Via Baltica, sprawdzam mniej więcej od 2010 roku, kiedy wyjechałem do Estonii i zawsze jadąc samochodem patrzyłem, jakie postępy są robione. Tutaj trzeba powiedzieć, że tak, dzisiaj Warszawa przez Kowno jest połączona z Wilnem bardzo dobrze.
K.Z: Wracając do tej intensywnej pracy, która Pana tutaj spotkała tuż po przyjeździe, 9 lutego wizyta prezydenta Andrzeja Dudy na Litwie, będzie poświęcona tematowi synchronizacji?
G.M.P: Tak, to będzie duże wydarzenie, gdzie zresztą będą też i prezydenci innych państw i przewodnicząca Komisji Europejskiej. To jest ten moment, kiedy można wspólnie świętować to, że Litwa i pozostałe kraje bałtyckie właśnie przyłączyły się do europejskiej sieci energetycznej, zapewniając tym samym bezpieczeństwo sobie i zwiększając bezpieczeństwo energetyczne Europy. Tutaj mówimy o dobrych relacjach polsko-litewskich.
K.Z: Wiemy, że są najlepsze od wielu, wielu, wielu lat, aczkolwiek parę kwestii chyba w dalszym ciągu pozostało nierozwiązane. Chodzi mi tutaj o na przykład te legendarne nazwiska czy też nazwy ulic, chociaż cieszą takie drobne gesty. Nie wiem, czy gestem można to nazwać, ale takie drobne decyzje jak ta decyzja ostatnia sądu dotycząca dwóch miejscowości pisanych na tablicach, tablicach, które nie są tablicami urzędowymi?
G.M.P: Tak, to chodziło o tablice, które są uznawane za dekoracyjne, więc widzimy, że się zmienia trochę klimat, natomiast faktycznie mamy cały czas niezrealizowane zapisy przede wszystkim traktatu polsko-litewskiego.
Niezrealizowane w połowie, ponieważ niektórzy zapominają o tym, że kwestie zapisane w traktacie dotyczące praw mniejszości dotyczą zarówno mniejszości polskiej na Litwie, jak i mniejszości litewskiej w Polsce. Mniejszość litewska w Polsce cieszy się tymi wszystkimi prawami, które są w traktacie zapisane, czyli oryginalna pisownia nazwisk, po litewsku można nazwiska zapisywać w dokumentach i nie ma z tym żadnego problemu. Nazwy topograficzne, szkolnictwo, to wszystko po stronie polskiej jest zrealizowane. Czekamy rzeczywiście już 30 lat na realizację po stronie litewskiej. Mam nadzieję, że te sygnały pojawiające się, nie załatwiające jeszcze na dzień dzisiejszy spraw, ale pojawiające się będą takim sygnałem, że może sprawy pójdą w dobrym kierunku.
K.Z: Miał Pan okazję już porozmawiać o tym z premierem Gintautasem Paluckasem. Wiem, że było takie spotkanie zorganizowane właśnie w ambasadzie Rzeczypospolitej na Litwie z premierem, a także z innymi przedstawicielami placówek dyplomatycznych.
G.M.P: Nie, na ten temat nie rozmawialiśmy. To było takie klasyczne spotkanie szefów ambasad Unii Europejskiej oraz premiera, więc naturalnie skupialiśmy się na agendzie europejskiej, na priorytetach polskiej prezydencji, na tym, co w tym planie europejskim mamy do zrobienia w najbliższym czasie. W związku z tym te sprawy dwustronne, myślę, że będzie jeszcze czas, żeby je poruszać, a myślę, że również dogodnymi okazjami będą wizyty, które na pewno w najbliższym czasie również nastąpią.
K.Z: To na koniec, Litwa popiera polską prezydencję w Unii Europejskiej?
G.M.P: Premier Litwy powiedział jednoznacznie, że popiera w pełni, do ostatniego przecinka, czy do ostatniej kropki i że gdyby dzisiaj Litwa miała pełnić prezydencję w Unii Europejskiej, to program litewskiej prezydencji byłby identyczny jak polski.
K.Z: Dziękuję za rozmowę. Grzegorz Marek Poznański, charge d'affaires, Ambasady RP na Litwie, był państwa i moim gościem.
08:27 poznanskiRozmowaPrdZ123.mp3 Polska ambasada na Litwie od styczna ma nowego charge de affair. Szefem placówki jest Grzegorz Marek Poznański. O celach polskiej prezydencji, synchronizacji sieci elektroenergetycznych krajów bałtyckich z Europą Zachodnią i polsko-litewskich relacjach rozmawiał z nim Kamil Zalewski