W Marei, w północnym Egipcie, polscy naukowcy odkryli nieznaną część starożytnego miasta

Na stanowisku Marea, w północnym Egipcie, zlokalizowano nieznaną część starożytnego miasta, założonego w drugiej połowie VI wieku. To ważne odkrycie, którego dokonali naukowcy z Wydziału Archeologii i Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, ponieważ w okresie późnego antyku egipskie nowe kompleksy miejskie powstawały bardzo rzadko.

Budynki modułowe na Zachodnim Nadbrzeżu

Foto: Mariusz Gwiazda cc-by 4.0, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej, Uniwersytet Warszawski

Stanowisko Marea znajduje się nad południowym brzegiem jeziora Mareotis w północnym Egipcie. Od końca lat 70. badania archeologiczne prowadzili tu naukowcy egipscy, amerykańscy, francuscy i polscy. Były one skoncentrowane przede wszystkim na odkrywaniu bizantyjskich budowli (łaźni, domów, kościołów, warsztatów, młynu) oraz rekonstruowaniu ich planów oraz sposobów funkcjonowania. Pomijano jednak m.in. szerszy kontekst urbanistyczny. Zastosowanie w 2017 r. przez archeologów z Uniwersytetu Warszawskiego metod nieinwazyjnych (geofizycznych) wraz z wykopaliskami − umożliwiło stworzenie dokładnego planu zabudowań.

Szefem projektu Narodowego Centrum Nauki, w ramach którego prowadzone były badania, jest prof. Tomasz Derda, kierownik Katedry Epigrafiki i Papirologii Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Pracami terenowymi w Egipcie kierował dr Mariusz Gwiazda z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW. Naukowcy podkreślają, że ich badania w Egipcie wspierał ambasador RP w Kairze, Michał Łabenda. Zawsze mogli liczyć na pomoc i zainteresowanie polskiej placówki dyplomatycznej.

Dzięki badaniom w północnym Egipcie odkryto uporządkowany układ kamiennych, położonych obok siebie w równych rzędach, budowli modułowych, składających się na zabudowę o charakterze miejskim. Jego głównymi elementami był złożony system prostych ulic z przylegającymi do nich budynkami pełniącymi różne funkcje oraz sztuczne nabrzeże połączone z rozbudowaną infrastrukturą portową. Odkrytą część miasta datuje się na drugą połowę VI w.

Analiza trzech z zespołów modułowych wykazała, że składał się on ze sklepów, pomieszczeń mieszkalnych i portyków o powtarzalnych planach i proporcjach. W oddzielnych budowlach zidentyfikowano termy i publiczne latryny.

Połączony model terenowy i mapa anomalii magnetycznych w Marei (il. Wiesław Małkowski cc-by 4.0, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej, Uniwersytet Warszawski)

Ważnych informacji o funkcjonowaniu tej osady dostarcza również zbiór ostraków, dokumentujący istnienie warsztatu prowadzącego działalność remontową na przełomie VI i VII wieku. Świadczą one m.in. o obecności nosokomeion, czyli szpitala – budynku, który upowszechnił się w okresie bizantyjskim. Obecność takiego obiektu wraz z dwoma zespołami łaźni i latrynami świadczy o dbałości urbanistów o zdrowie mieszkańców.

Z analiz naukowców wynika, że odkryty kompleks miejski mógł być centrum zbudowanym dla pielgrzymów udających się do sanktuarium Abu Mena, znajdującego się kilka kilometrów dalej na południe. Stanowi on także jeden z najmłodszych zapisów myśli urbanistycznej świata antycznego.

Z prof. Tomaszem Derdą, kierownikiem Katedry Epigrafiki i Papirologii Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego i dr Mariuszem Gwiazdą z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, rozmawiała Halina Ostas. Zapraszamy do wysłuchania drugiej części audycji poświęconej cennemu odkryciu polskich archeologów Egipcie.

Audycja powstała we współpracy z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW i Ministerstwem Spraw Zagranicznych.