Maria Konopnicka, z domu - Wasiłowska, urodziła się 23 maja 1842 roku w Suwałkach. Uczyła się przez rok na pensji sióstr sakramentek w Warszawie, gdzie zetknęła się z Lizą Pawłowską, później - sławną pisarką Elizą Orzeszkową. Ich przyjaźń, wzmocniona wspólnymi zainteresowaniami literackimi, przetrwała wiele lat.
Jako poetka debiutowała w czasopiśmie "Kaliszanin" w 1870 roku, posługując się pseudonimem "Marko". Ważną pozycją w jej poetyckim dorobku był cykl "W górach" z 1876 roku, który został pozytywnie zrecenzowany przez Henryka Sienkiewicza.
W 1862 roku Maria Konopnicka poślubiła Jarosława Konopnickiego, z którym miała ośmioro dzieci (dwoje zmarło) i mieszkała w Bronowie, a następnie w Gusinie. W 1876 roku rozstała się z mężem i przeniosła z dziećmi do Warszawy, gdzie publikowała, udzielała lekcji, a także brała udział w akcjach patriotycznych i społecznych. Wyjazd do stolicy poetka utrwaliła w utworze "Przed odlotem".
Od 1884 do 1886 roku redagowała pismo dla kobiet "Świt", współpracowała z tygodnikiem "Bluszcz". Postulowała, by literatura zajmowała się aktualnymi tematami społecznymi, a bohaterowie byli postaciami wziętymi z życia codziennego. Uczestniczyła w akcjach dobroczynnych. Angażowała się w walkę o przyznanie kobietom praw wyborczych. W 1986 roku poznała Marię Dulębiankę, z którą spędziła wiele kolejnych lat.
Po 1890 roku przebywała w kilku krajach Europy Zachodniej, współpracując z prasą krajową oraz organizacjami polskimi na obczyźnie. Organizowała międzynarodowy protest przeciwko prześladowaniu polskich dzieci we Wrześni w latach 1901-1902.
Na 25-lecie twórczości otrzymała w darze dworek w Żarnowcu, zakupiony ze składek społeczeństwa. W latach 1905-1907 przebywała w Warszawie, gdzie organizowała pomoc dla uwięzionych przez władze carskie i ich rodzin.
Doceniając literacki dorobek Marii Konopnickiej oraz jej wkład w działalność patriotyczną, Sejm ustanowił rok 2022 - Rokiem Marii Konopnickiej. W uchwale napisano, że Konopnicka była "jedną z najwybitniejszych pisarek w historii literatury polskiej".
Utwory Konopnickiej, przepełnione patriotyzmem i liryką, szybko zdobyły szerokie uznanie. W latach 1881-1887 wydała trzy serie "Poezji". Autorka nawiązywała do twórczości ludowej, a także do romantyzmu i tradycji biblijnej. Opublikowała zbiory: "Linie i dźwięki", "Italia", "Nowe pieśni" i "Głosy ciszy". Pisała też wiersze dydaktyczne jak: "Śpiewnik historyczny", "Ludziom i chwilom" oraz poematy epickie "Przez głębinę" i "Pan Balcer w Brazylii".
Znaczną część twórczości Konopnickiej stanowią zbiory opowiadań i nowel, wśród których najbardziej znane są: "Mendel Gdański", "Nasza szkapa" i "Miłosierdzie gminy". Do dziś są popularne i wznawiane jej utwory dla dzieci: "O krasnoludkach i sierotce Marysi", "Stefek Burczymucha", "O Janku Wędrowniczku" czy "Na jagody". Pisarka zajmowała się też reportażem, krytyką i eseistyką literacką.
W 1908 roku w miesięczniku "Przodownica" Konopnicka opublikowała "Rotę" - wiersz będący wyrazem sprzeciwu wobec polityki germanizacyjnej w zaborze pruskim. Śpiewany do muzyki Feliksa Nowowiejskiego wszedł do kanonu polskich pieśni patriotycznych. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku "Rota", obok "Mazurka Dąbrowskiego", była brana pod uwagę przy wyborze hymnu narodowego. Podczas II wojny światowej cała twórczość Marii Konopnickiej, jako "wybitnie szkodliwa", znalazła się na listach proskrypcyjnych niemieckiego okupanta.
Poetka zmarła na zapalenie płuc 8 października 1910 roku we Lwowie. Została pochowana w Panteonie Wielkich Lwowian na Cmentarzu Łyczakowskim. Jej pogrzeb stał się manifestacją patriotyczną, w której wzięło udział blisko 50 tysięcy osób. Na cokole pomnika został wyryty fragment wiersza Marii Konopnickiej "Na cmentarzu":
...Proście wy Boga o takie mogiły,
Które łez nie chcą, ni skarg, ni żałości,
Lecz dają sercom moc czynu, zdrój siły
Na dzień przyszłości...
W XX wieku na cześć pisarki, decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej, jeden z kraterów na Wenus został nazwany "Konopnicka".
IAR/ho