Polscy artyści triumfują na austriackim Festiwalu Imago Dei

Austriackie miasto Krems nad Dunajem słynące z morelowych sadów i jednych z najlepszych austriackich winnic, zamieniło się na tydzień w prawdziwą mekkę polskiej muzyki. Wszystko za sprawą Festiwalu Imago Dei 2023.

Agata Zubel, Ernst Kovacic, NFM Leopoldinum Orchestra

Foto: Sascha Osaka

Festiwal Imago Dei organizowany co roku w okresie wielkanocnym skupia poszukiwaczy mało znanych lub zapomnianych pereł muzycznych. To okazja by wysłuchać zarówno nowych dzieł i tych rzadko wykonywanych w interpretacjach wybitnych międzynarodowych zespołów. Dyrektor artystyczna Festiwalu Nadja Kayali, postawiła sobie ambitny cel: w ramach trzyletniego cyklu „Zwischentöne Polen” („odcienie Polski”) portretuje polskich kompozytorów. W ubiegłym roku po raz pierwszy w Austrii wybrzmiały wszystkie zachowane kwartety smyczkowe Szymona Laksa. Izraelsko-austriacki pisarz i historyk Doron Rabinovici uświetnił koncert czytaniem swojego literackiego tekstu o kompozytorze Laksie pt. „Musik in Auschwitz”, napisanego na zamówienie festiwalu. Ówczesnym odkryciem dla publiczności i krytyki muzycznej okazał się polski kwartet smyczkowy Messages Quartet, który i w tym roku zagościł podczas festiwalu, tym razem jako zespół festiwalowy w aż czterech koncertach.

Tematem przewodnim tegorocznej edycji był balans. Równowaga zostaje osiągnięta wtedy, gdy obie szale wagi utrzymują się na jednakowym poziomie: gdy muzyka i literatura skłaniają do refleksji, kiedy czerpiąc z muzycznego skarbca stare i nowe znajduje swoje równoważne miejsce oraz kiedy sztuka w swojej kobiecej postaci zostaje dostrzeżona. – zaznacza Nadja Kayali we wstępie do programu.

Und schon beginnt der dritte Monat des Jahres 2023! Wir präsentieren unser Veranstaltungsprogramm für März & April und erwarten euch ganz bald bei uns! 😍https://t.co/At60PrQ0bn pic.twitter.com/cNsUMVqM7j

— Polnisches Institut Wien (@PLInst_Wien) March 1, 2023

Iustitia, rzymska personifikacja sprawiedliwości trzymająca wagę, była przyczynkiem do programu pierwszego z cyklu polskich koncertów. Lwów – to tam żył i tworzył polsko-ukraiński kompozytor Józef Koffler, który zajął szczególne miejsce w programie tegorocznego festiwalu. Na lwowskim uniwersytecie prawo studiowali Rafał Lemkin oraz Hersch Lauterpacht, autorzy definicji ludobójstwa i zbrodni przeciwko ludzkości. W muzyczno-jurystycznym dialogu „Szkice ukraińskie” Kofflera korespondowały z kompozycjami jego muzycznych następców, ucznia Romana Haubenstock-Ramatiego oraz niemieckiego kompozytora Petera Ablingera. Młoda kompozytorka irańskiego pochodzenia Nava Hemyari otrzymała szczególne zadanie – zamówienie kompozytorskie polegające na skomponowaniu interwencji muzycznych do poszczególnych części „Szkiców” Kofflera. Z zadaniem poradziła sobie zresztą znakomicie, nawiązując do motywów dzieła w swoim charakterystycznym świeżym stylu i ciekawym podejściu do instrumentacji. Obok Messages Quartet wykonującego oryginał kompozycji, interwencje Hemyari wykonali muzycy z Platypus Ensemble pod dyrekcją Samuela Couffignala.  

Nieodzownym punktem cyklu „Zwischentöne Polen” jest coroczny koncert połączony z rozmową w siedzibie Instytutu Polskiego w Wiedniu, który jest kluczowym partnerem całego cyklu. Oprócz obecnego na scenie kwartetu Messages, w rozmowie z Nadją Kayali uczestniczyli: polska kompozytorka i śpiewaczka Agata Zubel, wydawca dzieł Kofflera w Boosey&Hawkes Frank Harders-Wuthenow oraz austriacki dyrygent Ernst Kovacic. To przede wszystkim okazja dla wiedeńskiej publiczności i tych, którzy nie mogą wyjechać do Krems, żeby posłuchać tegorocznych koncertów. Rozmówcy skupili się na wyjątkowości stylu Kofflera, pierwszego polskiego dodekafonisty, oraz na twórczości Grażyny Bacewicz, której dzieła coraz częściej zyskują należne uznanie w prestiżowych międzynarodowych salach koncertowych. Jedna z najbardziej rozchwytywanych współczesnych polskich kompozytorek Agata Zubel zaprezentowała przekrój swoich kompozycji: od wczesnego utworu na gitarę „Ludia i Fu” do najnowszej  opery „Bildbeschreibung”.

 Messages Quartet, Orkiestra Leopoldinum, Ernst Kovacic   Foto: Sascha Osaka

Agatę Zubel jako renomowaną śpiewaczkę można było usłyszeć 31 marca podczas koncertu orkiestry NFM Leopoldinum z Wrocławia wykonując pieśni Almy Mahler w autorskiej aranżacji na orkiestrę smyczkową i harfę. Pieśni Gustava Mahlera do słów Friedricha Rückerta, zaaranżowane na ten sam skład przez dyrygenta orkiestry Ernsta Kovacica, korespondowały z kompozycjami Almy, tworząc niezwykle barwną, pełną secesyjnego blichtru atmosferę, którą polska śpiewaczka ukazała w najlepszym wiedeńskim stylu, co spotkało się z bardzo ciepłym przyjęciem przez osłuchaną w tym repertuarze austriacką publiczność.

Ein bezauberndes Konzert im Abendprogramm der Imago Dei in Klangraum Krems Minoritenkirche: 🇵🇱NFM Leopoldinum Orchestra Wrocław, Agata Zubel—Sopran; Ernst Kovacic—Dirigent⁰und Messages Quartet (Festivalensemble). pic.twitter.com/MGFhnP0eWA

— Polnisches Institut Wien (@PLInst_Wien) March 31, 2023

Jednak szczególne miejsce w sercach festiwalowej publiczności zajęły artystki z Messages Quartet (Oriana Masternak, Aleksandra Steczkowska - skrzypce, Maria Shetty – altówka, Beata Urbanek – wiolonczela). Ich pełen energii i barw styl gry świetnie wpasował się w witalistyczny repertuar z dziełami Józefa Kofflera, Grażyny Bacewicz, Marii Bach i Hanny Kulenty. Na każdym z czterech festiwalowych koncertów, zarówno solo, jaki i we współpracy z Orkiestrą Leopoldinum czy polską pianistką Julią Kociuban, kwartet otrzymywał najhuczniejsze owacje, co dowodzi świetnej intuicji muzycznej dyrektorki artystycznej festiwalu Nadji Kayali, która zdecydowała się umieścić polski zespół w centralnym punkcie tegorocznego programu.

Trzeba również dodać, że wszystkie koncerty festiwalu odbyły się przy wypełnionej po brzegi sali, co łamie stereotyp, jakoby mało znany polski repertuar cieszył się nikłym zainteresowaniem zagranicą. Tegoroczny program utwierdził w przekonaniu, że balans w muzyce jest ważny i że publiczność chętnie słucha rzeczy nieznanych, kiedy są wykonywane na najwyższym poziomie.

Źródło: Instytut Polski w Wiedniu