Tobruk, położony w Libii, w pobliżu granicy z Egiptem, stanowił ważną bazą zaopatrzeniową armii włoskiej. Jego utrzymanie przez aliantów było kluczowe dla obrony Egiptu. W styczniu 1941 roku twierdza została zdobyta przez Brytyjczyków, którzy wcześniej rozbili włoską armię. Hitler chcąc ratować sojusznika, wysłał do Afryki Deutsches Africa Korps. Oddziały miały wyprzeć Brytyjczyków z Libii.
W walkach brała udział polska Brygada Strzelców Karpackich, która broniła Tobruku od połowy sierpnia 1941. Polacy objęli najtrudniejszy, 20-kilometrowy odcinek obrony położony naprzeciw wzgórza Medauar, zajętego przez niemieckie oddziały. U stóp wzniesienia odległość polskich stanowisk bojowych od linii nieprzyjacielskiej wynosiła w niektórych miejscach mniej niż 200 metrów. Polacy wsławili się wypadami na wysunięte stanowiska wroga. To właśnie dzięki nim pozyskano informacje o przygotowywanym przez Niemców natarciu na twierdzę, co przyspieszyło ofensywę brytyjską. Walki były utrudnione przez pustynne warunki klimatyczne. Dodatkowo z powodu codziennych nalotów zaopatrywanie w wodę, żywność, amunicję, a także ewakuacja rannych mogły odbywać się jedynie w nocy.
Obrońcy zyskali nazwę "Szczurów Tobruku”. Ostrzeliwani przez artylerię i lotnictwo nieprzyjaciela wytrzymali na pierwszej linii ponad sto dni.
Zadanie odblokowania Tobruku powierzono nowo utworzonej brytyjskiej 8. Armii gen. Alana Cunninghama w ramach operacji "Crusader" ("Krzyżowiec"). Rozpoczęła się 18 listopada 1941 roku i trwała niemal miesiąc. W nocy z 9 na 10 grudnia oddziały Brygady Strzelców Karpackich ruszyły do natarcia, zdobywając wzgórze Medauar, a także miejscowość Acroma, gdzie nastąpiło połączenie z oddziałami brytyjskimi. Operacja "Crusader" zakończyła się strategicznym sukcesem Brytyjczyków - Tobruk został odblokowany, a nieudane oblężenie pustynnej twierdzy stało się jedną z pierwszych dużych niemieckich porażek.
Pod Tobrukiem zginęło około 4 tysięcy żołnierzy alianckich, w tym ponad 100 Polaków. Straty Niemców i Włochów wyniosły około 8 tysięcy żołnierzy.
IAR/ep