13 kwietnia obchodziliśmy Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej

Celem ustanowionego przez Sejm Rzeczpospolitej w 2007 roku święta jest oddanie hołdu polskim jeńcom wojennym i więźniom zgładzonym przez NKWD wiosną 1940 roku. W tym roku mija 82 rocznica zbrodni katyńskiej.

Premier Mateusz Morawiecki złożył kwiaty przy Pomniku Poległym i Pomordowanym na Wschodzie

PAP/Albert Zawada

Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej przypada w rocznicę opublikowania przez Niemcy - 13 kwietnia 1943 roku - oficjalnej informacji o odkryciu w Katyniu masowych grobów polskich oficerów zamordowanych przez bolszewików.

Na mocy tajnej uchwały podpisanej 5 marca 1940 przez Józefa Stalina i jego towarzyszy z Politbiura, funkcjonariusze NKWD rozstrzelali blisko 22 tysiące polskich oficerów z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku, a także - w większości cywilów - osadzonych w więzieniach zachodniej Białorusi i Ukrainy. Przez lata władze sowieckie przekonywały światową opinię publiczną, że zbrodni katyńskiej dopuścili się Niemcy. Dopiero w 1990 roku Rosjanie przyznali, że masowe egzekucje przeprowadziło NKWD.

W Dniu Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej uroczystości upamiętniające ofiary mordu na polskich oficerach odbywały się w całym kraju. Polska będzie się domagać osądzenia Zbrodni Katyńskiej przed międzynarodowymi trybunałami. Takie zapewnienie złożył prezydent Andrzej Duda w liście do uczestników uroczystości w Muzeum Katyńskim w Warszawie.

Premier Mateusz Morawiecki złożył kwiaty przy Pomniku Poległym i Pomordowanym na Wschodzie. Szef rządu we wpisie na facebooku przypomniał o rocznicy odkrycia masowych grobów polskich oficerów w Katyniu. Podkreślił, że zamordowani w Katyniu i w wielu innych miejscach masowego ludobójstwa zginęli dlatego, bo byli Polakami. W uroczystym Apelu Pamięci w Muzeum Katyńskim w Warszawie wzięli udział przedstawiciele władz państwowych, dowódcy wojskowi i Rodziny Katyńskie. W czasie uroczystości zabrzmiał Dzwon Katyński, odśpiewano hymn i oddano salwę honorową. Na zakończenie uroczystości złożono kwiaty w Epitafium Katyńskim na terenie Muzeum.

13 kwietnia to Dzień Pamięci Ofiar #ZbrodniaKatyńska, bestialskiego mordu dokonanego w 1940 roku przez Sowietów na ponad 22 tys. 🇵🇱 oficerów.

Sowieci przez dziesiątki lat świadomie kłamali i zaprzeczali temu, co wydarzyło się w Katyniu i innych miejscach kaźni.#Pamiętamy 🕯️ pic.twitter.com/BNtRUTj79G

— Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP 🇵🇱 (@MSZ_RP) April 13, 2022

W ramach obchodów Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku Instytut Pamięci Narodowej przygotował wystawę „Ostaszków, skrzynka pocztowa nr 37”. Jest ona dwujęzyczna, co pozwala zapoznać się z dokumentami sowieckimi w ich oryginalnym brzmieniu. Realia pobytu w obozie są zilustrowane zdjęciami wydobytych z dołów śmierci w Miednoje przedmiotów ze zbiorów Muzeum Katyńskiego.

Rzecznik IPN dr Rafał Leśkiewicz wyjaśnia, że tytuł „Ostaszków, skrzynka pocztowa nr 37” nawiązuje do konkretnego, przejmującego miejsca. - Tytuł wystawy - Ostaszków, skrzynka pocztowa 37 - nawiązuje do konkretnego miejsca, monasteru - Pustelni Niłowo-Stołobieńskiej, w którym zorganizowano jeden z obozów specjalnych NKWD. Na taki adres do wiosny 1940 r. przychodziły listy od rodzin do uwięzionych tam obywateli polskich. Tam też, w specjalnie przygotowanym pomieszczeniu, miała stanąć wystawa, stając się częścią klasztornego muzeum” - tłumaczy dr Rafał Leśkiewicz. Dwujęzyczność wystawy pozwala zapoznać się z dokumentami sowieckimi w ich oryginalnym brzmieniu. Realia pobytu w obozie są zilustrowane zdjęciami wydobytych z dołów śmierci w Miednoje przedmiotów ze zbiorów Muzeum Katyńskiego.

Ofiary zbrodni katyńskiej chowano w Katyniu pod Smoleńskiem, Miednoje koło Tweru, Piatichatkach na przedmieściu Charkowa, a także w Bykowni koło Kijowa. Prawdopodobnie są to też Kuropaty koło Mińska na Białorusi, gdzie według tzw. listy białoruskiej może spoczywać 3870 Polaków. Rosjanie przez całe lata nie przyznawali się do zbrodni katyńskiej. Dopiero 13 kwietnia 1990 roku w komunikacie rządowej agencji TASS oficjalnie potwierdzono, że polscy jeńcy wojenni zostali rozstrzelani w 1940 roku przez NKWD.

Sprawcy zbrodni katyńskiej nie zostali osądzeni, a trwające 14 lat śledztwo rosyjskiej prokuratury wojskowej zostało umorzone w 2004 roku. Rosjanie uznali, że mord nie był zbrodnią ludobójstwa. Dochodzenie w tej sprawie prowadzi od 2004 roku Instytut Pamięci Narodowej. Historycy IPN uważają zbrodnię katyńską za ludobójstwo ze względu na jej ideologiczne umotywowanie względami klasowymi - a faktycznie narodowymi - oraz jej masowość. Dotychczas przesłuchano w kraju i za granicą ponad 3970 świadków, z których większość to bliscy zamordowanych. IPN chce wszechstronnie wyjaśnić okoliczności zbrodni katyńskiej, ustalić nazwiska wszystkich ofiar, a także nieznane dotąd miejsca ich kaźni i pochówku oraz - jeśli to będzie możliwe - pociągnąć do odpowiedzialności żyjących sprawców.

IAR/ep