Losy tego regionu, zamieszkanego przez ludność polską i niemiecką, ważyły się od uzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku. W rezultacie w latach 1919-1921 wybuchły tam trzy powstania, spowodowane rozczarowaniem ludności polskiej plebiscytem w sprawie granic Górnego Śląska, zarządzonym w traktacie wersalskim.
Główną przyczyną wybuchu III powstania był podział Śląska, o którym zdecydowała Komisja Międzysojusznicza po plebiscycie z 20 marca 1921 roku, przyznając prawie cały obszar Niemcom. Nasz kraj miał otrzymać tylko powiaty pszczyński i rybnicki. Do głosowania dopuszczono osoby, które wcześniej opuściły Śląsk. Z Niemiec sprowadzono blisko 200 tysięcy emigrantów, wskutek tego głosujący za przynależnością do Polski okazali się mniejszością - stanowili nieco ponad 40 procent. Na czele powstania, poprzedzonego strajkiem generalnym, stanął Wojciech Korfanty, działacz chrześcijańskiej demokracji, a wcześniej komisarz plebiscytowy.
W walkach III powstania śląskiego wzięło udział około 60 tysięcy Polaków, poległo około 2 tysięcy. Powstańcy zdołali opanować prawie cały obszar plebiscytowy, i bronić go później przed siłami niemieckimi.
III powstanie było organizowane w porozumieniu z polskim rządem, który wprawdzie nie mógł działać jawnie, by nie naruszyć postanowień traktatu wersalskiego, ale udzielił powstańcom znacznej pomocy. Choć gabinet Wincentego Witosa oficjalnie potępił akcję zbrojną, to w rzeczywistości działania pod względem strategicznym były przygotowane przez oficerów Wojska Polskiego. Rząd wysłał na Śląsk transporty ludzi i sprzętu wojskowego, a także żywności i leków.
Wielkie znaczenie miała ofiarność i odwaga ludności Śląska, biorącej udział w powstaniu, choć nie bezpośrednio w walce zbrojnej. Takim przykładem może być postać Marii Kujawskiej, jedynej kobiety lekarki, uczestniczki III powstania śląskiego, która zajmowała się rannymi w punktach pomocy oraz między innymi prowadziła pociąg sanitarny grupy "Wschód" do szpitala w Sosnowcu.
Ciężkie boje - nawet wręcz - toczyły się o Leśnicę, a także w rejonie Januszkowic, Krasowej, Łąk Kozielskich oraz o węzeł kolejowy w Kędzierzynie.
Po ustaniu walk Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, zamieszkanego przez ponad 2 miliony ludzi, do Polski przyłączono 29 procent terenu i 46 procent ludności. Na terenach tych znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni oraz 9 z 14 stalowni.
Przyłączenie części Górnego Śląska do Rzeczypospolitej ostatecznie nastąpiło w 1922 roku, 15 maja został podpisany polsko-niemiecki układ potwierdzający podział Górnego Śląska.
20 czerwca 1922 roku na Śląsk wkroczyły oddziały Wojska Polskiego na czele z generałem Stanisławem Szeptyckim. Na moście w Szopienicach witały ich rzesze ludzi, wśród nich wojewoda śląski Józef Rymer oraz Wojciech Korfanty, działacz narodowy i przywódca III powstania śląskiego. I właśnie tę datę wybrano na obchody Narodowego Dnia Powstań Śląskich, ustanowionego przez Sejm, z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy, obchodzonego po raz pierwszy w 2022 roku.
Trzy powstania śląskie udokumentowały na zawsze przynależność tych ziem do Polski i pozostały w pamięci kolejnych pokoleń.
III powstanie śląskie było jedną z pięciu polskich insurekcji zakończonych sukcesem. Wraz z dwoma powstaniami wielkopolskimi: z 1806 roku i z lat 1918-1919, powstaniem sejneńskim z 1919 roku oraz II powstaniem śląskim z 1920 roku jest zaliczane do zwycięskich powstań narodowych w historii Polski.
IAR/PP