Dokument ten jest oficjalną licencją umożliwiającą prowadzenie działalności komercyjnej na terenie gminy. Dwujęzyczna wersja ma wielką symbolikę, gdyż uznaje i ceni dwa języki, którymi posługuję się mieszkańcy Áurei, a ponadto oddaje hołd historii polskich imigrantów i ich potomków. Od tej pory wszystkie licencje tego typu będą wydawane w tym nowym formacie. Licencja jest corocznie odnawiana.
Pierwsza licencja dwujęzyczna wydana w Áurei. Źródło: Urząd Miasta Áurea
Áurea to mała gmina położona w stanie Rio Grande do Sul. Miejsce to zaczęło być kolonizowane przez polskich emigrantów na początku XX wieku. Od 1997 roku Áurea nosi oficjalny tytuł Polskiej Stolicy Brazylijczyków, ponieważ procentowo jest to gmina z największą liczbą osób pochodzenia polskiego, szacowaną obecnie na ok. 94 procent populacji. Język polski jest obecny w życiu codziennym mieszkańców, jest też przedmiotem obowiązkowym w gminnej szkole podstawowej.
Od 2022 roku język polski jest uznawany na terenie gminy za język współurzędowy, ma więc takie samo status jak język portugalski, który jest językiem urzędowym w całym kraju. Ustawa nr 2181/2022 została jednogłośnie zatwierdzona przez Radę Miasta i burmistrza Jorge Slussarka.
Gmina chce propagować używanie języka polskiego wśród mieszkańców. W tym sensie administracja publiczna odgrywa ważną rolę, ponieważ poprzez stopniowe włączanie języka do swojej codziennej działalności administracyjnej, służy jako przykład i inspiracja dla mieszkańców, aby podtrzymywać to dziedzictwo językowe i przekazywać je przyszłym pokoleniom. Áurea z pewnością będzie stanowić przykład dla innych brazylijskich gmin, w których język polski jest językiem urzędowym. Oczekuje się, że inne dokumenty również będą stopniowo wydawane w wersji dwujęzycznej. Niemniej jednak takie działania wymagają planowania i inwestycji, takich jak stworzenie lub dostosowanie systemów komputerowych oraz przeszkolenie urzędników. Jednakże w Áurei zauważyliśmy już duży postęp, recepty wydawane w szpitalu miejskim mają nagłówek dwujęzyczny. Język polski pojawia się również na oznakowaniach nowych budynków użyteczności publicznej.
Muzeum Miejskie w Áurei. Źródło: Fabricio Vicroski
W dziale pomocy społecznej obsługa mieszkańców jest realizowana również w języku polskim. Pracownik socjalny Miriam Banaszewski często posługuje się tym językiem w kontaktach z mieszkańcami. Zwłaszcza dla osób starszych możliwość posługiwania się językiem polskim daje poczucie swojskości i komfortu, ułatwiając nawet pracę socjalną oferowaną przez gminę.
Symboliczną uroczystość wręczenia pierwszej dwujęzycznej licencji na prowadzenie działalności odbyła się w Urzędzie Miasta. W uroczystości wziął udział burmistrz Gilmar Mustefaga, wiceburmistrz Elton Sirena, a także sekretarz finansów Charleu Nazzari i prof. Fabricio Vicroski (Wichrowski), wszyscy pochodzenia polskiego.
Budynek Urzędu Miasta nawiązujący do architektury polskiej. Źródło: architekt Gisele Tomkiel
Prof. Vicroski jest pomysłodawcą tego pierwszego dwujęzycznego dokumentu, a także autorem ustawy, która uczyniła język polski językiem oficjalnym w Áurei i innych brazylijskich gminach. Według Vicroskiego podstawa prawna do używania języka polskiego jest niezwykle istotna dla gmin, w których mieszka duża liczba potomków Polaków, gdyż mimo że językiem tym posługują się na co dzień mieszkańcy, to w Brazylii językiem urzędowym jest język portugalski. „Warto podkreślić, że promując język polski, nie zamierzam osłabiać ani ograniczać użycia języka portugalskiego. Chcę zapewnić, że osoby mówiące po polsku mają takie same prawa językowe, dlatego moją walką jest wyrównanie statusu prawnego obu języków, ponieważ społeczności polonijne w Brazylii są dwujęzyczne i powinny być traktowane jako takie”.
Áurea z lotu ptaka. Źródło: Fábio Portela
Według prof. Fabricio Vicroskiego bezpieczeństwo prawne, jakie dają ustawy uznające język polski za oficjalny, może pozwolić uniknąć szeregu problemów. Na przykład w 2023 roku w Brazylii doszło do incydentu przemocy językowej, który odbił się szerokim echem w całym kraju. Burmistrz miasta José Boiteux w stanie Santa Catarina wydał dekret zakazujący używania języków innych niż portugalski we wszystkich budynkach publicznych. Na podstawie dekretu zakazano prowadzenia prostej, nieformalnej rozmowy w języku obcym. Decyzję tę podjęto po kontrowersjach, jakie wywołała rdzenni mieszkańcy, którzy szukali pomocy społecznej w swoim ojczystym języku. W mieście mieszka znaczna populacja potomków niemieckich imigrantów, ale jest tam również rdzenna ludność grup etnicznych Xokleng, Kaingang i Guarani. Nie wszyscy rdzenni mieszkańcy posługują się biegle językiem portugalskim, jednak ich prawa są zagwarantowane w konstytucji i nie można ich pozbawić prawa do używania ojczystego języka. Na szczęście, dzięki interwencji federalnego Departamentu Kontrolera Sprawiedliwości, dekret został uchylony. Tego typu sytuacji można by było uniknąć, gdyby języki tubylcze zostały uznane za oficjalne w mieście.
Lokalny punkt sprzedaży rękodzieła. Źródło: architekt Gisele Tomkiel
- Obecnie moja praca jako działacza polonijnego i badacza wpisuje się w ten kontekst - mówi prof. Vicroski, który obecnie mieszka w Polsce, gdzie prowadzi badanie nad językiem polskim w Brazylii na Uniwersytecie Wrocławskim. „Chcę promować prawa językowe polskiej diaspory w Brazylii. Kiedy zaczynałem, byłem sam i niewiele osób rozumiało, co robię. Teraz widzę, że coraz więcej osób interesuje się tym tematem. Prawie codziennie otrzymuję prośby o pomoc od brazylijskich gmin – mówi naukowiec który obecnie pomaga innym gminom w wydawaniu dwujęzycznych dokumentów.
Dostarczenie dwujęzycznego dokumentu jest również częścią obchodów 150. rocznicy polskiej imigracji do Rio Grande do Sul. Przez cały rok 2025 gminy planują promować działania związane z polską historią, językiem i kulturą jako sposób na uczczenie tego ważnego historycznego kamienia milowego dla Polonii brazylijskiej.
Autor: Prof. Fabricio Vicroski