Dzień ten jest obchodzony w rocznicę pierwszego udanegow Polsce przeszczepu nerki, którego dokonano w 1966 roku w klinice Akademii Medycznej w Warszawie. Był to wtedy 621. taki zabieg na świecie, pierwszy miał miejsce w 1954 roku w Bostonie.
Dzień transplantacji ustanowiony w 2003 roku ma służyć rozpowszechnianiu idei dawstwa narządów. Transplantologia to dziedzina medycyny zajmująca się przeszczepem organów. Często takie operacje są najlepszą, a czasami jedyną metodą leczenia osób, których narządy przestały prawidłowo funkcjonować.
W Polsce żyje około 10 tysięcy osób z przeszczepionymi narządami. W ostatnich latach wykonywanych jest rocznie średnio półtora tysiąca takich operacji. Najczęściej przeszczepianym organem są nerki, następnie wątroba, serce i trzustka. Szacuje się, że narządy jednego dawcy mogą uratować lub przedłużyć życie 7. osobom.
W 2010 roku przeszczepiono 1277 narządów od zmarłych dawców. Nadal jednak, na krajowej liście oczekujących na przeszczep, w grudniu było 1935 osób. Na mocy obowiązującego w Polsce prawa, narządy można pobrać od każdego zmarłego, jeśli za życia nie zastrzegł, że tego nie chce i nie zgłosił tego faktu w specjalnym rejestrze sprzeciwu.
Pomimo to, lekarze rozmawiają z rodziną zmarłego. Dokumentem, który pozwala rozwiać wątpliwości jest „oświadczenie woli”, które powinno nosić się stale przy sobie. Ważne jest również poinformowanie najbliższych o swojej decyzji.
W Polsce narządy można pobrać dopiero, gdy komisja złożona z trzech lekarzy po dwukrotnym badaniu stwierdza śmierć mózgu, czyli zgon. Śmierć mózgowa jest nieodwracalna, a osoba w takim stanie jest uznana za zmarłą, mimo że jej ciało może funkcjonować z pomocą aparatury medycznej.
Jedynie nerki i fragmenty wątroby mogą być pobrane od żywych dawców. Odsetek takich operacji jest jednak niewielki.
Kościół katolicki, który popiera ideę transplantacji, w oficjalnym stanowisku stwierdza, że ''oddawanie narządów po śmierci jest czynem szlachetnym i godnym pochwały, należy do niego zachęcać, ponieważ jest przejawem wielkodusznej solidarności''. Papież Jan Paweł II w encyklice "Evangelium vitae" nazwał decyzję o oddaniu narządów ''wzorem braterskiej miłości''.
Przeszczepy mają także świętych patronów - Kosmę i Damiana, lekarzy i męczenników żyjących w 3. wieku. Mieli oni pomóc diakonowi Wincentemu, któremu amputowali nogę zakażoną gangreną i przyszyli w to miejsce kończynę od zmarłego dawcy.
(ki)