80 lat temu, 3 listopada 1943 roku, Niemcy przeprowadzili akcję "Erntefest" ("Dożynki"), której celem było wymordowanie wszystkich ocalałych do tej pory Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. W tym dniu w obozach na Majdanku, w Poniatowej i Trawnikach oraz w innych obozach w dystrykcie lubelskim zgładzono niemal wszystkich więźniów pochodzenia żydowskiego - około 42 tysiące osób.
German Death Camps - zobacz serwis edukacyjny
W obawie przed buntami
Mord przeszedł do historii również pod nazwą "Krwawej środy". Była ona ostatnim akordem prowadzonej od 16 marca 1942 akcji "Reinhardt". Jej celem było wymordowanie Żydów z Generalnego Gubernatorstwa. Dlaczego w listopadzie następnego roku Niemcy zdecydowali się na przyspieszenie eksterminacji? Jednym z czynników były bunty zamkniętych w gettach i obozach koncentracyjnych. W kwietniu 1943 roku wybuchło powstanie w getcie warszawskim, w sierpniu broń podnieśli Żydzi z getta w Białymstoku. Bunty więźniów wybuchały w obozach w Sobiborze (2 sierpnia) i w Treblince (14 października). Obawa przed kolejnymi wystąpieniami skłoniła Heinricha Himmlera, Reichsführera SS i Policji, drugą osobę w III Rzeszy, do wydania rozkazu o natychmiastowej eksterminacji pozostałych Żydów.
Więźniowie najpierw zostali zmuszeni do kopania rowów - rozpuszczono wśród nich pogłoskę, że mają to być okopy na wypadek ataku partyzantów. Nie wiedzieli, że kopią własne groby. Masakra rozpoczęła się nad ranem.
W mordowaniu Żydów brały udział załogi obozów, Sicherheitspolizei (policji bezpieczeństwa) i żołnierze Waffen-SS. Odgłosy strzałów i krzyki konających zagłuszano muzyka - z głośników ciężarówek wypożyczonych od oddziału propagandy NSDAP rozbrzmiewała melodie walców Straussa.
- Widzimy na szosie z Lublina, w kierunku obozu, wijącą się czarną wstęgę. Podchodzi bliżej, okazuje się, że to pędzą w kierunku obozu tysiące ludzi. Popędzani ze strasznym krzykiem przez SS-manów. Nie idą koło naszej bramy. Widzimy tylko takie podskakujące głowy, bo są w biegu. Od czasu do czasu rozlega się strzał. To giną ci, którzy nie mogła nadążyć - wspominał jeden z więźniów Majdanka na antenie Polskiego Radia.
"Majdanek to było piekło". 77 lat temu wyzwolony został niemiecki obóz śmierci
Niezatajona zbrodnia
Świadectwo mordu w obozie koncentracyjnym na Majdanku, gdzie Niemcy zabili tego dnia 18 tysięcy osób, dają byli więźniowie: Ewa Kozłowska-Walecka, Michał Wójtowicz oraz Marian Lipecki.
- Prowadzili więźniów do baraku po pięćdziesięciu. Tam kazali im się rozbierać. Nadzy wychodzili z tej szopy. SS-mani mordowali ludzi pięćdziesiątka po pięćdziesiątce; to było tak zorganizowane, że momentalnie oni potrafili całe setki i tysiące przepędzać i rozstrzeliwać. Krematorium nie mogło nadążyć ze spaleniem ponad 18 tysięcy ludzi. Ciała układali warstwami i podpalali całe stosy. Widok był makabryczny. I te płonące ciała wydzielające okropny odór - wspomina Marian Lipecki.
14:57 majdanek___4782.mp3 Majdanek - audycja Bogusława Czajkowskiego z cyklu "Mapa bohaterstwa". (PR, 24.12.1970)
Pod koniec egzekucji z 45 tys. Żydów zgromadzonych w obozach na terenie Lubelszczyzny pozostawiono 650 żydowskich więźniów. Pozostałe przy życiu Żydówki zmuszono do przeszukiwania mienia pozostawionego przez ofiary. Większość z kobiet zginęła w 1944 roku w Auschwitz. Mężczyzn zatrudniono do palenia ciał ofiar. Większość po wykonaniu zadania została zamordowana.
Akcja palenia zwłok miała na celu utajnienie zbrodni. Stało się inaczej. Pamięć o wydarzeniach przechowali polscy więźniowie obozu na Majdanku, którym udało się przeżyć wojnę.
mk/bm