- Twórcy standardowych żywotów Jana Pawła II nie chcą o tym wiedzieć. A przecież w późniejszej twórczości, we wspomnieniach, Jan Paweł II – papież! – czyni aluzje do czasu zwątpienia. Wynosi zresztą na ołtarze osobę, która przeszła przez piekło niewiary, czyli Matkę Teresę z Kalkuty, zapewne dlatego, że doznał tego zwątpienia również i on – podkreślał prof. Zbigniew Mikołejko.
Parandowski, Jawień i Wojtyła
Karol Wojtyła zapożyczył swój pseudonim literacki (Andrzej Jawień) od nazwiska bohatera powieści Jana Parandowskiego "Powrót do życia". Jest to kontynuacja przedwojennej powieści Parandowskiego "Niebo w płomieniach", która odegrała ważną rolę w formowaniu polskiej inteligencji nowoczesnej.
- To paradoksalne, bo jest to książka o buncie religijnym młodego człowieka, gimnazjalisty ze Lwowa – mówił prof. Mikołejko. Rzecz dzieje się przed I wojną światową, jej bohaterem jest Teofil Grodzicki, syn zamożnego urzędnika, przypominał rozmówca Michała Montowskiego. Książka wydana w 1936 roku była swego czasu w lekturach szkolnych, podawana jako manifest ateizmu, a nie o to chodziło Parandowskiemu. Pisarz znakomicie analizuje przebieg światopoglądowego buntu w planie psychicznym, kulturowym, obyczajowym, struktur polskiego tradycyjnego katolicyzmu. Autor znajduje dla takiej postawy uzasadnienia, daje do niej prawo, niejako uszlachetnia bunt. "Ateizm jest znamieniem siły i zdrowia" – mówi Kostiuk, przyjaciel Teofila. Człowiek, który jest słaby, nie doznaje zwątpienia, ateizmu, sceptycyzmu, nie doznaje mocowania się z Bogiem i, by nawiązać do tytułu powieści, nie podpala nieba.
Poezja szlachetnej prostoty
Historia wyboru pseudonimu literackiego przez Karola Wojtyłę dobrze dopowiada treści zawarte w poezji Andrzeja Jawienia.
- Nie oceniam wartości literackiej tych wierszy. Warto jednak zwrócić uwagę na rzeczy pozaliterackie. Na prostotę, na to, że są przywołane "materie pierwsze": światło, krew, ciało, matka. Doświadczenia najbardziej pierwotne i w pierwotności swojej najbardziej szlachetne. Andrzej Jawień prowadzi od tego, co jest egzystencją ku temu, co jest wiarą. Nie ma tu granicy - zaznaczył prof. Mikołejko.
Zapraszamy do wysłuchania tej ważnej rozmowy o wierze i zwątpieniu.
Audycję przygotował Michał Montowski.
