Musica humana: Madrygał renesansowy

Madrygał renesansowy był czymś więcej niż formą czy gatunkiem, był symbolem pewnego typu obyczajowości, wykreowanej na północnych dworach włoskich, a opisanej w Dworzaninie Castiglione'a.

Obyczajowość ta pozwalała kształtować życie jako analogię do dzieła sztuki - było w nim miejsce dla uczonych rozważań, wytwornej konwersacji, przeżyć, jakie niesie obcowanie z poezją, muzyką, malarstwem. Madrygał był gatunkiem elitarnym, a powstał na fali wielkiej odnowy literatury włoskiej. Korzenie tej nowej formy były dwoiste: frottola - prosta, urocza piosenka popularna na dworach włoskich, i motet - kunsztowna kontrapunktyczna forma doprowadzona do mistrzostwa przez twórców franko-flamandzkich. Wczesne madrygały zwracają uwagę wielką melodyjnością, fakturą niezbyt zawiłą, ale już generacja następna (z wielkim Ciprianem de Rore) koncentruje się na intensywnym przekazywaniu ekspresji słów, nie rezygnując ze ścisłego kontrapunktu. Rozpoczyna się eksperymentalny nurt manierystyczny, poszukiwania harmoniczne, a także wzbogacanie słownika figur retorycznych, zbliżających bardziej jeszcze poezję i muzykę. Nigdy w muzyce dawnej żadna forma świecka nie wywarła takiego wpływu na ewolucję stylu swojej epoki: madrygał manierystyczny stanowi totalną negację estetyki i języka dźwiekowego renesansowego madrygału. Takie są choćby dzieła Gesualda da Venosa, wizjonera fascynującego po dziś dzień nie tylko słuchaczy, ale i innych kompozytorów (choćby Igor Strawiński). W audycji nagrania zespołów, specjalizujących się w interpretacji 16 wiecznych madrygałów - La Venexiana, Concerto Italiano, Doulce memoire.