W kolejnej odsłonie cyklu "Miłosz jak świat", przygotowanego z okazji Roku Czesława Miłosza, oddajemy głos samemu poecie, poecie u kresu życia. Dziewięćdziesięcioletni twórca, przy okazji wydania tomu "Druga przestrzeń" (2002), w którym znalazł się "Traktat teologiczny", na antenie Polskiego Radia w rozmowie z Jerzym Illgiem i Joanną Gromek, mówił m.in. o swoim stosunku do religii i jej związków z poezją.
15:24 Miłosz jak świat 2024_09_02-19-30-08.mp3 Czesław Miłosz o "Traktacie teologicznym" (Miłosz jak świat/Dwójka)
Poezja - siła napędowa
Traktat teologiczny to – zaraz po Traktacie moralnym i Traktacie poetyckim – trzeci traktat poetycki Czesława Miłosza. Wiersz, zawarty w tomie "Druga przestrzeń", wydanym w 2002 roku, przedstawia pewien obraz wiary, ale i podejścia poety (i nie tylko) do religii. Jak podkreślił noblista w archiwalnej rozmowie, dzieło to jest "poszukiwaniem nowego języka, którym można byłoby mówić o religii".
- To nie jest tak, że w Polsce istnieje język, którym można mówić o religii. Chciałem to uchwycić. Staram się odpowiedzieć na oczekiwania wielu ludzi, którzy mają doświadczenia religijne, ale nie mieszczą się w formułach kościelnych. Wydaje mi się, że odbywa się ogromna rewolucja, od religii obrzędowej do religii indywidualnej, tzn. indywidualnego poszukiwania - tłumaczył w rozmowie dla Polskiego Radia.
Poeta zwrócił uwagę, że poezja już od końca XIX wieku odgrywała rolę – jak to określał – "substytutu religii". - Nigdy nie byłem tego zwolennikiem. Poezja nie zastępuje religii, ale może być siłą napędową do myślenia religijnego.
Teologia - niewyczerpane źródło inspiracji poety
Głównym tematem, który poruszał Czesław Miłosz w Traktacie teologicznym, był katolicyzm. Jak podkreślił w swojej opowieści, teologia katolicka kryje w sobie zagadki, które są doskonałym materiałem do twórczej eksploracji. - Teologia jest skrępowana, boi się herezji - stwierdził poeta. - Ale w okresie romantyzmu było mnóstwo lóż mistycznych, gdzie te tematy były bardzo dyskutowane.
Jednym z twórców, którzy – zdaniem Czesława Miłosza – zaliczają się do myślicieli religijnych, jest Adam Mickiewicz. Poeta w swoim wierszu napisał o nim, że jest "zmieniony w rekwizyt patriotyzmu dla pouczenia młodzieży".
Mickiewicz sekretny
- Mickiewicz jest poetą bardzo sekretnym. Myślę, że młodzież w Polsce otrzymuje jego obraz jako tej starej Polski romantyzmu i męczeństwa. A mnie interesuje specjalnie młody Mickiewicz. Jego młodość pełna była zainteresowań heretycznych. On żył w epoce tzw. lóż mistycznych i to pozostało mu na całe życie. Ja bronię tego Mickiewicza, który ani w kategoriach socjologicznych, ani patriotycznych, ani politycznych nie jest dla mnie tak ważny, jak ten Mickiewicz sekretny - opowiadał dziewięćdziesięcioletni Czesław Miłosz.
***
Czesław Miłosz - poeta, prozaik, eseista, historyk literatury, tłumacz, dyplomata. Urodził się 30 czerwca 1911 roku w Szetejniach na Litwie. Debiutował w 1933 "Poematem o czasie zastygłym".
W latach 1951-1993 przebywał na emigracji, do 1960 we Francji, potem w Stanach Zjednoczonych. W Polsce do 1980 obłożony cenzurą, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1980 roku. Profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley i Uniwersytetu Harvarda. Jego książki zostały przetłumaczone na 44 języki.
Uznając zasługi Czesława Miłosza w kształtowaniu polskiej literatury, języka, niezależności intelektualnej i kulturowej otwartości, Senat Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił - w dwudziestą rocznicę śmierci poety - rok 2024 Rokiem Czesława Miłosza.
***
Tytuł audycji: "Miłosz jak świat" w paśmie Rozmowy po zmroku
Prowadziła: Małgorzata Szymankiewicz
Data emisji: 2.09.2024
Godz. emisji: 19.30
am/wmkor/pg
