Artyści generała Andersa

Przeszli cały szlak bojowy, od sformowania oddziałów w Rosji po Monte Cassino. Śpiewali dla Polaków w ekstremalnych warunkach, nagrywali kronikę filmową. Swoim działaniem nadawali sens codziennej walce.

Irena Anders w mundurze Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, lata 40. XX wieku

Foto: Wikimedia Commons/domena publiczna

Początkowo nawet generałowie nie mieli butów. Tym żołnierzom, którzy przeżyli (a generał Anders mówił: "Nie wszyscy, ale dojdziemy" ), został po wojnie nawyk zbierania niepotrzebnych rzeczy. Kolekcjonowali całe życie mydło, agrafki, szpilki, sznurki. To nie było dla wielu zrozumiałe, ale armia Andersa funkcjonowała w ekstremalnych warunkach. Mimo to, na jej szlaku działali artyści i filmowcy.

 

Występy dla ludzi-szkieletów
- "The show must go on" - tłumaczyła po prostu w archiwalnym nagraniu aktorka i piosenkarka Irena Anders - My występowaliśmy dla tych, którzy przybywają z więzień i z łagrów. To były trupy, ludzie -szkielety w łachmanach. I masa dzieci z ogolonymi główkami, bo wszystkie po tyfusie. (...) Ludzie płakali na sali. Stare chłopy siedziały na sali i oni płakali jak małe dzieci .
Teksty pisało się na bieżąco. Słysząc już pod Monte Cassino odgłosy kolejnego polskiego natarcia na klasztor, Feliks Konarski (Ref-Ren) napisał dwie zwrotki, z którymi w środku nocy z 17 na 18 maja 1944 roku pobiegł do kompozytora orkiestry 2. Korpusu Polskiego - Alfreda Schütza. Gdy 18 maja świętowano zwycięstwo, pieśń "Czerwone maki pod Monte Cassino" była gotowa. Wykonał ją Gwidon Borucki wraz ze swą żoną, Ireną.

Artyści Armii Andersa. Uważa się, że zdjęcie to przedstawia Gwidona Boruckiego podczas wykonania "Czerwonych maków na Monte Cassino".

Pani Irena: z Lwowa do Londynu
Irena bardziej znana jest pod nazwiskiem swego drugiego męża - Andersa. Wśród wielu jej artystycznych dokonań znajduje się rola w filmie "Wielka droga" , fabularnym obrazie wykorzystującym także zdjęcia dokumentalne, opisującym losy żołnierzy 2. Korpusu Polskiego. Film powstał w roku 1946.
Okoliczności powstania tego obrazu przywołuje dokument nakręcony w londyńskim domu Ireny Anders, z udziałem, grającego w "Wielkiej drodze" główną rolę, Albina Ossowskiego . O tym filmie traktuje książka Marii Dłużewskiej "Trzy dni zdjęciowe. Rozmowa z Ireną Anders i Albinem Ossowskim" (Wydawnictwo Trio).
W Dwójce Maria Dłużewska rozmawiała z Tomaszem Lerskim, znawcą przedwojennego życia artystycznego i Pawłem Duberem, historykiem XX wieku.

* * *

Generał Anders wychodził z założenia, że każdy obywatel przedwojennej Polski ma prawo do opieki władz. Chodziło o to, żeby tych ludzi po prostu wyciągnąć z piekła. Anders starał się nie rozróżniać narodowości. Przyjmował Ślązaków, Polaków pochodzenia niemieckiego, którzy siłą wciągani byli często w szeregi Wehrmachtu. Wielu artystów działających w Armii Andersa miało pochodzenie żydowskie.
usc

>>>Więcej informacji historycznych