- W czwartek, 23 listopada, przypadała 90. rocznica urodzin Krzysztofa Pendereckiego.
- Z tej okazji w "Głosach z przeszłości" wyemitowaliśmy cykl gawęd złożony z nagrań z wybitnym kompozytorem oraz z jego przyjaciółmi i współpracownikami.
- Naszą opowieść rozpoczęliśmy od najwcześniejszych lat twórczej pracy kompozytora.
Krzysztof Penderecki to wyjątkowe zjawisko w historii muzyki - nie tylko polskiej. Był jednym z najwybitniejszych polskich kompozytorów w dziejach i jednym z najbardziej znanych polskich twórców na świecie.
Był także jednym z filarów polskiego życia muzycznego: jako kompozytor przeszedł długą drogę od awangardy do neoromantyzmu.
30 kilogramów kompozycji
W archiwalnych nagraniach Krzysztof Penderecki wspominał, że ogromne znaczenie dla jego zawodowych losów miał przyjazd do Krakowa i rozpoczęcie prywatnych lekcji z gry na skrzypcach (u Stanisława Tawroszewicza) oraz kompozycji (u Franciszka Skołyszewskiego). Tego drugiego nauczyciela Penderecki nazwał człowiekiem, który "otworzył mu oczy na muzykę".
- Przyjechałem do niego z dużą walizką, to nie było daleko od dworca, ale ledwo ją doniosłem. To musiało być ze 30 kg chyba i tam były sonaty na skrzypce, koncerty fortepianowe, wtedy jeszcze na orkiestrę nie umiałem pisać - wspominał bohater audycji. - Skołyszewski kazał mi przyjść za trzy dni, chciał przejrzeć to wszystko i powiedział: "Jesteś kompozytorem? Ale teraz nie wolno ci komponować, przez jakiś czas będziesz się uczył kontrapunktu". I tu zaczęła się dopiero moja świadoma nauka kompozycji - mówił.
Krzysztof Penderecki dodał, że Franciszek Skołyszewski uważał go za kompozytora, ale zmanierowanego. - Miał rację - przyznał.
Czytaj także:
Szkoła średnia i studia - kontrapunkt, kontrapunkt
Po tej prywatnej nauce przyszedł czas na średnią szkołę muzyczną. Krzysztof Penderecki opanował pięcioletni program zaledwie w dwa lata. - Ale też były to dwa lata kontrapunktu - mówił kompozytor.
Następnie bohater audycji rozpoczął studia w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie w klasie Artura Malawskiego. - Znów dwa lata kontrapunktu, potem fuga. Ponieważ ja miałem jeszcze inne zainteresowania, więc Malawski wściekł się i musiałem za karę pisać podwójną ilość fug - wspominał kompozytor.
Zobacz także: Krzysztof Penderecki - serwis specjalny Polskiego Radia >>>
Jeden kompozytor wygrywa wszystkie nagrody
Paszportem do wielkiej zagranicznej kariery stała się dla Krzysztofa Pendereckiego wygrana w konkursie kompozytorskim. Nagrodą było stypendium na zachodzie Europy, co w końcówce lat 50. było dla polskiego kompozytora niezwykłą szansą.
- Postanowiłem, że dostanę tę pierwszą nagrodę. Żeby się ubezpieczyć, napisałem trzy utwory, nie jeden. W ciągu dwóch miesięcy napisałem Strofy, Emanacje i Psalmy Dawida, zupełnie inne utwory, pisane różną techniką. Emanacje były napisane na dwie orkiestry smyczkowe, gdzie jedna była przystrojona, tak że to był taki bardzo ciekawy eksperyment - wspominał Penderecki.
Konkursowy podstęp
Jak dodał, jedną kompozycję napisał lewą ręką, drugą - prawą, a trzecią dał komuś do przepisania, by komisja nie rozpoznała, że wszystkie te utwory pochodzą od jednego twórcy.
- Pamiętam, że to był jeden z najwspanialszych dni mojego życia, kiedy dowiedziałem się, że dostałem wszystkie nagrody - no i tę oczekiwaną, moją pierwszą nagrodę - i dostałem paszport - mówił Krzysztof Penderecki.
Krzysztof Penderecki - 90. rocznica urodzin
W naszym cyklu gawęd sięgnęliśmy także do innych taśm archiwalnych i przypomnieliśmy m.in. wypowiedzi żony kompozytora Elżbiety Pendereckiej, prof. Mieczysława Tomaszewskiego, Ryszarda Peryta czy Joanny Wnuk-Nazarowej.
W czwartek, 23 listopada, przypadała 90. rocznica urodzin Krzysztofa Pendereckiego. Koncertowe wykonanie opery "Czarna maska" w NOSPR, premiera opery "Raj utracony" w Łodzi, Festiwal Krzysztof Pendereckiego w Warszawie - to tylko niektóre wydarzenia upamiętniające ten jubileusz.
15:14 2023_11_20 12_45_59_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Krzysztof Penderecki i jego najwcześniejsze lata twórcze (Głosy z przeszłości/Dwójka)
15:47 2023_11_21 12_44_35_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Maestro Antoni Wit o wykonawstwie i odczytywaniu muzyki Krzysztofa Pendereckiego (Głosy z przeszłości/Dwójka)
14:52 2023_11_22 12_45_18_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 O Krzysztofie Pendereckim opowiadają prof. Teresa Malecka, Krzysztof Chłopecki i prof. Mieczysław Tomaszewski (Głosy z przeszłości/Dwójka)
12:02 2023_11_23 12_47_50_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Krzysztof Penderecki o operze "Czarna maska", Jacek Kaspszyk o swojej znajomości z kompozytorem (Głosy z przeszłości/Dwójka)
15:57 Dwojka_Zapiski_ze_wspolczesnosci_2023_11_24-12-45-17.mp3 Krzysztof Penderecki o tym, jakim był pedagogiem (Głosy z przeszłości/Dwójka)
***
Tytuł audycji: Głosy z przeszłości
Opracowała: Beata Stylińska
Daty emisji: 20-24.11.2023
Godzina emisji: 12.45
mgc