"Wakacje" oznaczają wolne. Słowniki rozróżniają dwie perspektywy

Ostatnia aktualizacja: 01.07.2025 14:52
- Nadeszły i są - wakacje, czyli czas wolny przede wszystkim od zajęć szkolnych... Ale skąd się to słowo wzięło? Czy dla każdego znaczy to samo? - mówiła na otwarcie swojego cyklu pt. "Polski na wakacjach" językoznawczyni dr Agata Hącia, która będzie pojawiać się latem w "Poranku Dwójki" we wtorki i czwartki.
Zdjęcie ilustracyjne
Zdjęcie ilustracyjneFoto: LightField Studios/Shutterstock

>>>Wejdź na podcasty.polskieradio i posłuchaj audycji

Słowo "wakacje" pochodzi od łacińskiego "Vacatio". - Po łacinie to tyle, co zwolnienie od obowiązków. Dziś mówimy "wakacje" w liczbie mnogiej, ale kiedyś mieliśmy tę wakację i tę wakacyjkę. Słownik sprzed wieku notuje, że wakacja, chociaż rzeczywiście zwykle używana w liczbie mnogiej, to "doroczny okres czasu, w którym zawieszają się zajęcia, ferie". Można było wakacjować, czyli spędzać jakoś wakacje, odpoczywać z powodu wakacji. Był również wyraz "wakacyjne", objaśniony następująco: "pieniądze dane oficjaliście z powodu wakacji". "Wakacyjne" więc gramatycznie przypominały kieszonkowe, znaleźne, frycowe czy nawet podymne - tłumaczyła dr Agata Hącia.

Co mówią słowniki?

Językoznawczyni dodała, że słowniki odnotowują dwa sensy wyrazu "wakacje". Różni ją perspektywa osób, które z wakacji korzystają. - Po pierwsze wakacje to okres wolny od zajęć szkolnych, zwłaszcza latem. Chociaż spotykamy wyrażenia "wakacje letnie", "wakacje zimowe", to jednak gdy mówimy "wakacje", myślimy w Polsce: lipiec i sierpień. W tym znaczeniu wakacje są bliskie ferii, które również nazywają okres wolny od nauki, choć przede wszystkim zimą lub wiosną z okazji jakichś świąt. Drugie znaczenie, o którym mówią słowniki, to okres wolny od pracy i obowiązków, zwłaszcza latem, a także dłuższy czas odpoczynku poza domem, czyli po prostu urlop - skwitowała dr Hącia.

Wakacje - ferie - kanikuła

Przy okazji wyjaśniła ona pochodzenie słowa "ferie". - U starożytnych Rzymian były to dni odpoczynku z powodu uroczystości religijnych. Sam wyraz "ferie" również wywodzi się z łaciny, podobnie jak jeszcze jeden synonim wakacji - "kanikuła". Starożytni Rzymianie słowem "kanikula", dosłownie nazywającym pieska, określali i Syriusza, gwiazdę w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa, i tę porę roku, w którym Słońce znajduje się w gwiazdozbiorze Psa, czyli od 22 czerwca do 23 sierpnia. Od tego już naprawdę łatwo przejść do książkowego znaczenia polskiej kanikuły. To okres upałów, i tyle - powiedziała autorka cyklu "Polski na wakacjach".

Spotkania z dr Agatą Hącią w każdy wakacyjny wtorek i czwartek w "Poranku Dwójki" ok. godz. 7.30.

***

Przygotowała: Agata Hącia

Data emisji: 1.07.2025

Godz. emisji: 7.30

Materiał wyemitowano w audycji "Poranek Dwójki".

pg/k

 

Czytaj także

"Zdrowy język" - jak ze sobą rozmawiają medycy i pacjenci?

Ostatnia aktualizacja: 01.12.2023 12:00
Książka "Zdrowy język" to rozmowa językoznawcy i kardiologa, ale również pacjenta i lekarza - o języku, jakim posługują się medycy i pacjenci. O sile słowa i roli rozmowy w audycji opowiedział prof. Artur Mamcarz, współautor książki "Zdrowy język". 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Młodzieżowe Słowo Roku. "Brainrot", "cringe" i "sigma" wśród finalistów

Ostatnia aktualizacja: 20.11.2024 19:04
Do końca listopada można głosować na Młodzieżowe Słowo Roku 2024. Na liście 20 słów i zwrotów, które znalazły się w finale plebiscytu, znalazły się m.in. "aura", "skibidi", "yapping", "czemó" i "womp womp". Organizatorem plebiscytu jest Wydawnictwo Naukowe PWN.
rozwiń zwiń