"Lekcja anatomii". Rembrandt i oficjalny wizerunek amsterdamskich chirurgów

"Lekcję anatomii doktora Tulpa" Rembrandt namalował w 1632 roku i był to jego pierwszy zbiorowy portret. Malarz miał wówczas 26 lat, właśnie przeniósł się z Lejdy do Amsterdamu i rozpoczynał wielką karierę. Tworząc oficjalny wizerunek miejskich chirurgów, znakomicie wywiązał się z zadania i stał się najmodniejszym malarzem portretów w mieście.

Obraz "Lekcja anatomii dr. Nicolasa Tulpa" autorstwa Rembrandta

Foto: Michael Kooren/Reuters/Forum

A co się dzieje na obrazie Rembrandta? Trup leży na stole, ale nie ma otwartego brzucha i czaszki, lecz rękę. Nie jest to więc kolejność, w jakiej dokonywano wówczas sekcji. Nie ma preparatora w roboczym fartuchu i zakrwawionych narzędzi. Nie ma również publiczności. Elegancki dr Tulp wykłada, a siedmiu kolegów słucha go, jedni w skupieniu, drudzy z wyraźnym zainteresowaniem. Mogą obserwować ciało, ale też otwartą wielką księgę – to z pewnością atlas anatomiczny Vesaliusa. Dr Tulp unosi za pomocą chirurgicznego narzędzia ścięgna trupa, te odpowiadające za gest, który sam wykonuje lewą ręką. Za pomocą atlasu, otwartego ciała i własnej dłoni tłumaczy zgromadzonym, jak działa ludzkie ciało.

To, że słynny chirurg prezentuje funkcjonowanie ręki, nie jest bez znaczenia. Jest ona sprawczynią działań fizycznych, a zarazem narzędziem poznania. Jednocześnie jest bardzo trudnym przedmiotem samej sekcji. Tulp, spadkobierca nauk Vasaliusa, chlubi się swą sprawnością praktyczną i intelektualną.

Posłuchaj

15:07 2023_09_24 14_44_47_PR2_Jest_taki_obraz.mp3 "Lekcja anatomii dr. Nicolasa Tulpa" Rembrandt (Jest taki obraz/Dwójka) 

16 stycznia 1632 roku preparowano ciało Arisa Adriaenssona, zwanego ironicznie Arisem Kindtem (Dzieciakiem), którego złapano na kradzieży płaszcza. Ponieważ był recydywistą, w tym również mordercą, skazano go na karę śmierci. Zarówno publiczna egzekucja, jak i dostępna dla zamożniejszych płatna sekcja były częścią społecznego spektaklu, który obejmował egzekucję, sekcję, bankiet i pochód z pochodniami przez miasto. Ciało niecnego człowieka służyło ludzkości, nauce i poznaniu, a zatem ogólnemu dobru, ale też popularnej rozrywce. Publiczna sekcja zwłok złoczyńcy, chociaż w istocie obliczona na zysk, wpisywała się również w sprawiedliwość społeczną, a jej wykonawcami byli miejscy chirurdzy.

Rembrandt, "Lekcja anatomii dr. Nicolasa Tulpa", 1632, Mauritshuis, Haga

***

Tytuł audycji: Jest taki obraz

Prowadził: Michał Montowski

Gość: dr Grażyna Bastek

Data emisji: 24.09.2023

Godz. emisji: 14.45

pg